حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، استاد حوزه و دانشگاه امروز ۱۴ بهمن، طی سخنانی در سلسله نشست‌های پنجمین مدرسه حکمرانی اسلامی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با موضوع «شبکه انسانی جهانی در حکمرانی زمینه‌ساز» نکاتی را ارائه کرد به بررسی ابعاد مفاهیم حکمرانی و زمینه‌سازی پرداخت.

رئیس قطب تعمیق باورهای دینی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: حکمرانی مفهومی متفاوت از حکومت دارد و به معنای سازوکارهای سازمان‌یافته‌ای است که برای دستیابی به اهداف مشخص بر اساس الگوهای معین عمل می‌کند و این مفهوم ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی متعددی دارد.

استاد حوزه و دانشگاه به بحث پیرامون مفهوم «زمینه‌سازی حکمرانی» اشاره کرد و گفت: این موضوع در دوره‌های گذشته مورد بحث و مناقشه قرار داشته است، به‌ویژه در رابطه با ادبیات عصر غیبت. گروهی باور دارند که در این دوره، جامعه منتظر باید کنش‌گری مثبت از خود نشان دهد تا زمینه تحقق دولت حق فراهم شود.

به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، وی ادامه داد: در مقابل، عده‌ای دیگر بر این باورند که زمینه‌سازی دقیقاً قابل انطباق با ظهور نیست، چراکه ظهور از مختصات بشری فراتر رفته و تعابیر زمینی برای آن مناسب نیست.

وی اظهار کرد: می‌توان به یک تعریف کلی از زمینه‌سازی دست یافت که در این تعریف، جامعه مؤمنان باید در مواجهه با مسأله امامت و عصر غیبت واکنش‌های مثبت و سازنده‌ای داشته باشد ضمن اینکه حکمرانی شایسته باید ظرفیت‌ها و مناسباتی را ایجاد کند که تأثیری مثبت بر ظهور داشته باشد.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین رسالت‌های مؤمنان در عصر غیبت، حرکت در خط مهدویت است که برای تحقق این هدف، نیاز است که پیوستگی و هم‌افزایی میان ظرفیت‌های مختلف شکل گیرد.

سبحانی با اشاره به اهمیت بنیاد قرآنی انسانی، اظهار کرد: فلسفه بعثت انبیا بر تربیت انسان و سازماندهی ظرفیت‌های انسانی متمرکز بوده است ضمن اینکه قرآن نقش انسان را در مسیر تاریخی عاری از آلودگی‌ها قرار داده و شرایطی فراهم کرده تا انسان تبدیل به یک عامل کنشگر فعال در راستای ایمان صالح شود.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه فلسفه بعثت تأکید ویژه‌ای بر قسط و عدل دارد و انسان باید قائم به قسط بوده و تجلی عدالت اجتماعی شود، افزود: در قرآن می‌توان ریشه‌های زمینه‌سازی برای اصلاح انسان را پیدا کرد؛ افزون بر این، قرآن از سوگیری مؤمنان در برابر باطل و تلاش برای رشد حرکت ایمانی سخن می‌گوید.

در ادامه سبحانی با اشاره‌ای به آیه «اشداء علی الکفار و رحما بینهم» مطرح کرد: معنای «رحما بینهم» تنها دوست داشتن نیست، بلکه اشاره به ارتباط سازمان‌یافته توأم با رحمت دارد ضمن اینکه مرزبندی روشن میان حق و باطل از آموزه‌های برجسته انبیا و اهل بیت علیهم السلام بوده است.

جایگاه انسان در نظام اسلامی بر محور دستیابی به ارزش‌ها تعریف می‌شود

رئیس بنیاد فرهنگی امامت گفت: در قرآن و سیره اهل بیت (ع) ابعاد فردی، اجتماعی و سیاسی جبهه‌گیری‌ها مشخص است و نقطه اشتراک آنها بر محور انسان‌ها و مناسبات انسانی هستند و برعکس بسیاری از نظام‌های سیاسی دنیا که سیاست را محور قرار می‌دهند، نظام سیاسی اسلام بر انسان تمرکز دارد و در چنین نظامی، جایگاه انسان‌ها نه‌تنها در محوریت سیاست بلکه در دستیابی به ارزش‌ها تعریف می‌شود.

وی تصریح کرد: با همراهی انسان‌ها و رسیدن به اطاعت ولی الهی، نظامی سیاسی اجتماعی شکل یافته که مبتنی بر سنت تاریخی پیامبران بوده است و هدف مشترک انبیا، از ابتدا تا انتها، تشکیل جامعه مؤمنان بوده که به‌عنوان یک جامعه فرهنگی تعریف شده و این جامعه بر پایه ارزش‌های انسانی شکل گرفته است.

سبحانی اظهار کرد: بنیان مشروعیت قدرت طبق دیدگاه قرآنی و اهل بیت (ع) بر محور باور انسان‌هایی استوار است که در یک شبکه سازمان‌یافته برای اجرای ارزش‌های مطلوب تلاش می‌کنند و لزوم تعامل و همکاری میان انسان‌ها را یکی از اصول اساسی دستورات اهل بیت است.

وی گفت: در روایات مربوط به دوران ظهور، دولت مهدوی و جریان‌سازی غیبت برای دستیابی به دوران حضور شاهد تأکید بر چنین محورهای انسانی و اجتماعی هستیم.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: در یکی از روایات آمده است که تعداد یاران حضرت مهدی ۳۱۳ نفر است، اما هر یک از آنان در میان ۳۰۰ نفر دیگر قرار دارند و این بدان معناست که انسان‌های برجسته در رأس قرار می‌گیرند و در پیرامون آنها شبکه‌ای از افراد انسانی دیگر شکل می‌گیرد.

وی ادامه داد: عنصر انسانی نقش محوری در توانمندسازی و توسعه ظرفیت‌ها برای ایجاد تغییرات مثبت در دولت ظهور دارد و این انسان‌ها هستند که با یاری دادن امام، ظرفیت‌ها را توسعه داده و شرایط لازم برای تحقق دولت مهدوی را فراهم می‌کنند.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت اظهار کرد: در موضوع مهدویت، شبکه‌های انسانی به‌عنوان یک عنصر اساسی مطرح می‌شوند و این شبکه‌ها در دوران غیبت شکل گرفته و قدرت لازم را برای حمایت از امام در دوران ظهور ایجاد می‌کنند که بر اساس روایات اهل‌بیت، انسان‌ها و جوامع باید آمادگی ورود به این مرحله را پیدا کنند.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: بخشی عمده‌ای از روایات ویژگی‌های فردی و اجتماعی افراد این شبکه‌ها را مشخص کرده و فهرستی از خصوصیات آنان ارائه داده است و این ویژگی‌ها شامل ابعاد روحی، اعتقادی، اخلاقی و کنشگری فعال است که آنان را به مشارکتی مؤثر در تحقق اهداف یاری رسانده است.

سبحانی گفت: نقل‌شده که تشکیل یک شبکه انسانی  در دوران غیبت به‌عنوان یک پیش‌زمینه مطرح است واین موضوع نتیجه اقدامات تربیتی بوده و افرادی که نقش اساسی در این شبکه دارند، پس از طی یک سیر تاریخی، به نقطه مطلوب خویش رسیده‌اند.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت بیان کرد: از دیدگاه عقلانی و با توجه به روایات، ویژگی‌های یاران امام زمان در دوران غیبت و ظهور به‌صورت یک شبکه انسانی پویا و نظام‌یافته شکل‌ می‌گیرد و این شبکه با تکیه بر تربیت، تعاون و پیوندهای چندسویه تکامل می‌یابد.

وی افزود: بیش از صد روایت از منابع شیعه و اهل سنت دلالت بر این دارند که حق و باطل هرکدام پیروانی دارند و محور این میدان‌داری حول محور انسان‌ها شکل می‌گیرد ضمن اینکه اهل حق از اهل باطل جدا هستند و تعاملات و نظام اعمال‌شان مرزهای روشنی را تعیین می‌کند.

هدف نهایی اهل حق انتظار ولایت الهی است

استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: بر اساس روایات، هدف نهایی اهل حق انتظار ولایت الهی است و آنها با اشتیاق در جهت تحقق دولت حق گام برمی‌دارند، اما انگیزه آنان از این‌کار نه بر پایه دنیاخواهی، بلکه برای تحقق عدالت و ارزش‌های الهی است.

سبحانی اضافه کرد: شبکه انسانی دوران غیبت ویژگی‌هایی خاص دارد؛ آنان پهنه تاریک جهان را با نور ایمان روشن می‌کنند و هنگام بروز فتنه، درخشش آن‌ها راه نجات خواهد بود ضمن اینکه این شبکه‌ها خیرخواه بوده، منافع مشترکی دارند و وفاداری عمیق میان اعضای‌شان برقرار است، به‌گونه‌ای که دشمن قادر به نفوذ در آن‌ها نیست.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت یادآور شد: اگر اهل‌بیت مورد ستایش قرار گیرند، شادی در میان اعضای این شبکه‌ها موج می‌زند؛ اما اگر خط اهل‌بیت تضعیف شود، آن‌ها در برابر چنین تهدیدی ایستادگی خواهند کرد. افراد این شبکه دلبستگی به دنیا ندارند؛ بلکه با برنامه‌ریزی منسجم و دغدغه‌هایی متفاوت از دیگران در پی یاری رساندن به همنوعان خود هستند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: شبکه انسانی دوران غیبت اهل ولایت بوده و نظام ارتباطی آن‌ها مبتنی بر اصول الهی با محوریت امام است و این افراد از یک نظام معرفتی قوی برخوردارند که آن‌ها را برای ایفای نقش در دولت مهدوی آماده می‌کند.

سبحانی اظهار کرد: حکمرانی‌ای که قرار است زمینه‌ساز ظهور باشد، باید جامعه مؤمنان را در قالب یک شبکه ارتباطی هدفمند مدیریت کند ضمن اینکه یک مؤمن امروزه باید الگویی از حکمرانی را اتخاذ کند که قدرت و حرکت آن بر محور جریان انسانی قرار گیرد تا آمادگی لازم برای پذیرش امام و تحقق عدالت جهانی فراهم شود.

وی ادامه داد: اگر یک حکمرانی مؤمن نتواند شبکه‌ای انسانی بر اساس ارزش‌ها و ویژگی‌های مطلوب ایجاد کند، چنین حکمرانی نمی‌تواند بستر لازم برای تحول و پیشرفت را فراهم نماید و این در حالی است که نظام خلقت برای رسیدن به غایت خود، نیازمند بسترسازی انسانی است تا بتواند نقش اصلی در شکل‌گیری آن ایفا کند.

تفکر و ایده شبکه انسانی در عصر غیبت، بر پایه ارزش‌های مطلوب استوار شده است

رئیس بنیاد فرهنگی امامت عنوان کرد: تفکر و ایده شبکه انسانی در عصر غیبت، بر پایه ارزش‌های مطلوب استوار شده است و امروزه این مفهوم به سطحی از زبان و ادبیات علمی رسیده که قابل بحث و مطالعه جدی است.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: از قرن هفدهم میلادی تاکنون، تصویری که از حکمرانی شکل گرفته، بر پایه قدرت و ثروت بوده است. نظریه‌پردازان سیاسی اذعان کرده‌اند که این رویکرد، سیاست را به محوریت ثروت معطوف کرده است، اما در شرایط امروز، دانش حکمرانی نشان می‌دهد که مدیریت دولتی تنها بخش کوچکی از اداره بشریت را تشکیل می‌دهد.

وی اضافه کرد: تحقیقات نیز گویای این است که تمرکز قدرت در یک نقطه، اغلب به شکست انجامیده است و تحقق ارزش‌های انسانی ایجاب می‌کند که انسان در محوریت قرار گیرد.

سبحانی اظهار کرد: با شکست ادبیات ساختارمحور و انسان‌گریز، اکنون رویکردهای علمی غالب شده‌اند و این ادبیاتِ جدید تولید شبکه‌های انسانی را بر مبنای اصول و قواعد مشخص ممکن ساخته است، هرچند همچنان نیازمند اقتصادی شبکه‌محور هستیم که با مدل‌های مدیریت هرمی تفاوت دارد.

وی ادامه داد: اقتصاد شبکه بر این اساس طراحی شده که از دسترس سیستم‌های سازمانی رسمی دور بماند و روابط درونی آن به گونه‌ای شکل گیرد که تهدیدات سیاسی نتوانند انسجام شبکه را مختل کنند.

رئیس بنیاد فرهنگی امامت عنوان کرد: مدیریتی که برای شبکه‌های انسانی تعریف شده، با عنوان حکمرانی مشارکتی شناخته می‌شود که در این مدل، شبکه‌ها شامل هسته‌های جدا از هم هستند اما چارچوب بنیادین مشترکی آنها را به هم پیوند داده است.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: زمانی که این نوع از شبکه‌های مشارکتی توسعه یابد، نیاز به راهبری و هدایت آشکار می‌شود. در چارچوب مدیریت چندلایه‌ایِ حکمرانی پیش‌بینی شده که ارتباط میان هسته‌های انسانی در لایه‌های مختلف به صورت منظم و هماهنگ برقرار شود.

سبحانی تاکید کرد: حکمرانی شبکه‌ای بر پایه اصول اخلاقی بنا شده است و اگر هدف از حکمرانی، زمینه‌سازی برای ظهور دولت نهایی باشد، باید الگویی متناسب با این هدف طراحی کنیم که در این مسیر، قدرت‌های نرم انسانی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند.

انتهای پیام