به گزارش ایسنا، در ابتدای این نشست عطا نویدی(سردبیر هم‌نوا) گفت: ویلن از دوره ناصرالدین شاه وارد ایران شد و از آن زمان تا اکنون فراز و نشیب‌های فراوانی را تجربه کرده است، اما اوج تحول این ساز زمانی بود که این ساز به دستان ابوالحسن صبا رسید و تاریخ ویولن در ایران به قبل و بعد صبا تقسیم شد. شاگردان صبا هر یک سبک و شیوه ای متفاوت از صبا را پی گرفتند اما هیچکدام چیزی بیش از صبا به ساز ویولن اضافه نکردند. 

وی افزود: «شب ویولن ایرانی» نگاهی گذرا دارد به سیر تحول ویولن ایرانی و می‌تواند مقدمه‌ای برای برگزاری سلسله نشست‌هایی با همین عنوان باشد. 

نباید از ۵۰ سال تاریخ ساز کششی در ایران غافل شویم

در ادامه مراسم محمدرضا شرایلی، پژوهشگر موسیقی ایرانی گفت: از اوایل دوره ناصرالدین شاه اتفاقاتی در ایران می‌افتد یکی از آنها تعامل با غرب است. بعد از آن یک نقطه پررنگ به نام تاسیس دارالفنون را داریم. پنج سال بعد دو موزیسین اروپایی برای تدریس به ایران دعوت می‌شوند. این دو مدتی ارکستری تشکیل می‌دهند حدود ۱۲ سال موسیقی دارالفنون را سرپرستی می‌کردند. بعد از مدتی یکی از آنها از ایران می‌رود و باتیست لومر به ایران می‌آید. لومر ارکسترهایی تشکیل می‌دهد. پس از مدتی چند نفر دیگر به ایران می‌آیند از جمله موسیو دووال که ویولن را در دارلفنون تدریس کنند. در این دوران هنوز ویولن جایگاه پررنگی در ایران پیدا نکرده است و همچنان ساز ناشناخته‌ای است. 

وی افزود: صفحاتی که از اروپا آمده شنیده می‌شود و به تدریج باعث تغییر ذائقه مخاطبان ایران شد. از اینجا اسناد صوتی اجرای موسیقی ایرانی با ویولن از ۱۲۸۸ گشوده می‌شود. حسین خان اسماعیل‌زاده کمانچه‌نواز مشهور تا اوایل رضاشاه است او حلقه واسطی است با سنت قدیم کمانچه‌ نوازان و جوانان علاقمندان اواخر قاجار که دوست داشتند ویولن ایرانی بنوازند و کم‌کم به دوره‌ای رسیدیم که نسل جوان آن روزها متمایل به ویلن می‌شوند. کنسرت‌ها و ارکسترها بستر مناسبی است که ویولن رونق بگیرد این اتفاق به شکل صعودی رشد می‌کند و ویولن پررنگ و کمانچه کمرنگ شد. 

شرایلی گفت: حدود ۵۰ سال ما با فقدان کمانچه‌نوازان مطرح مواجه بودیم، جایگزین ساز کششی در موسیقی ایران ویولن بود. در اینجا در مورد چند نسلی صحبت می‌کنیم که توانایی و خلاقیت خودشان را روی ساز ویولن پیاده کردند. بنابراین فارغ از اینکه بخواهیم فکرکنیم کمانچه ساز اصیل ما هست و ویولن نیست، اگر ویولن را ندیده بگیریم درواقع نیم قرن ساز کششی در موسیقی ایرانی را نادیده گرفته‌ایم. بنظر می‌رسد اکنون وقت مرورها و تجدیدنظرهایی در مورد ساز ویولن ایرانی است و نمی‌توان از زحمات گذشتگان غافل شد.

بعد از صبا چیزی به ویولن ایرانی اضافه نشد

درادامه پیام تصویری رحمت‌الله بدیعی، نوازنده ویولن و کمانچه و از شاگردان ابوالحسن صبا به این همایش پخش شد. او درباره نقش صبا در موسیقی گفت:‌ صبا برای همه کارهایش تازگی داشت، او خودش بود و شاگردان و نوازندگان بعد از او چیزی به صبا اضافه نکردند. یکی از کارهای مهم او تکیه‌هایی بود که در ویولن برای شاگردان می نوشت و کسی جز او اینها را اجرا نکرده بود. 

بدیعی درباره آینده ویولن ایرانی گفت: ویولن جایگزین کمانچه نمی‌شود و هرکدام جایگاه خودش را دارد، تفاوت این دو جای بحث ندارد و جای مقایسه‌ای نیست. 

متاسفانه هنرمندان ممتاز ویولن به سمت سلیقه‌ی مردم رفتند

در ادامه این همایش مهدی آذرسینا، نوازنده‌ پیشکسوت کمانچه و ویولن گفت: من ویولن می‌زدم بعد که به تهران آمدم شاگرد کلاس استاد بدیعی شدم. چند سال گذشت در دانشکده هنرهای زیبا شروع به تحصیل کردم سال‌های حدود ۴۸ بود در این سال‌ها تقریبا حالتی شد که به دلایل مختلف کمانچه آمد و ویولن به تدریج حذف شد و همان طور که اشاره شد دست افراد خاصی در میان بود. ما قصد این را داریم وارد عرصه هنر شویم. ویولن و کمانچه و تمام جزییات وسیله‌ای هستند که هنرمندی پرورش یابد و هر سازی گنجایش دارد تا هنرمند حرف خود را با آن ساز بیان کند. اعتقاد دارم که باید کار صبا ادامه پیدا می‌کرد و به آن اضافه می‌شد اما چنین اتفاقی نیفتاد. 

آذرسینا افزود:‌ در دوره زندگی ما اوج نوازنده‌ها در رادیو بود و همه کاره‌ی موسیقی ایران بودند. گروه درست می‌کردند. خواننده تعیین می‌کردند و بدعت‌های زیادی داشتند اما به خاطر وضعیت سیاسی و اجتماعی آرام آرام به سمتی کشیده شدند که باب سلیقه مردم ساز می‌زدند. این درست نیست؛ هنرمند باید چیزی را به حد عالی یاد بگیرد و اصول آن را تا جایی که جسم و عمرش اجازه می‌دهد با آن ساز بنوازد و در تکنیک‌های آن ساز حرکت کند و با فرهنگ ملی‌اش کار کند.

این نوازنده پیشکسوت گفت:‌ اصل قضیه این است که ویولن دست آدم‌های ممتازی بود اما بعد از آن به دست هر آدم نابلدی افتاد. ویولن سازی است که با آن می‌شود حرف‌های زیادی زد. موسیقی زبان گنگی دارد و فهمیدنش کار هر کسی نیست و مردم هم باید موسیقی را بشناسند و هر لاطالئاتی را جای موسیقی نپذیرند. 

خوشحالیم که پیشرفت ویولن در ایران متوقف نشده است

علی جعفری‌پویان، نوازنده ویولن کلاسیک آخرین سخنرانان این برنامه بود. او در سخنانی گفت: همه ما وامدار نسل پیش خود هستیم و کارمان مثل دوی امداد است و به هم پیشرفت را واگذار می‌کنیم. خوشحالیم که پیشرفت ویولن در ایران متوقف نشده است. به عنوان آدمی که این شانس به من داده شده که با ویولن همراه باشم از جایی تصمیم گرفتم که با ویولن حرف خودم را بزنم. فکر می‌کنم ما که در این کار هستیم وظیفه داریم یک فرهنگ سازی شنیداری انجام دهیم. 

نشست پژوهشی «شب ویولن ایرانی؛ بررسی ویولن ایرانی از آغاز تا امروز» روزجمعه ۲۸ دی‌ماه در میان استقبال زیاد هنرمندان و علاقمندان در سالن استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

انتهای پیام