به گزارش ایسنا، در روزهای اخیر، جمله‌ای کوتاه در برنامه‌ای فوتبالی، موجی از بحث و واکنش را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد. فیروز کریمی، چهره شناخته‌شده فوتبال، طی بخشی از صحبت‌هایش بدون نام بردن از المیرا شریفی‌مقدم، مجری برنامه‌های تلویزیونی که در یک برنامه صبحگاهی نسبت به سرمربی تیم پرسپولیس انتقاداتی را مطرح کرده و گفته سرمربیگری پرسپولیس جای وحید هاشمیان نیست، گفت: «گوینده‌ای صحبتی کرده بود که ایجاد تکدّر می‌کند، به نظر من ایشان بیشتر به فکر آشپزی باشند خیلی مهم‌تر است، چون همسرش به من می‌گفت مدتهاست غذای گرم نخورده‌ام».
این جمله‌ها بلافاصله بازتاب‌هایی گسترده داشت و برخی از کاربران و مخاطبان رسانه‌ها آن را نقد کردند. واکنش‌ها نه تنها پیرامون خود جمله، بلکه درباره نگرشی که پشت آن قرار داشت شکل گرفت؛ نگرشی که زنان را در چارچوب سنتی نقش‌های خانگی تعریف می‌کند و از حضور و اظهارنظر آنان در عرصه‌های عمومی جلوگیری می‌کند.
گرچه کریمی شاید بعدا بتواند اظهارات خود را با یک «شوخی کردم» ساده توجیه کند که تا حدی اعترض‌ها به او کمتر شود، اما اهمیت این ماجرا در بازتاب ساختار ذهنی جامعه است. این نوع جملات به نوعی انعکاس‌دهنده نگاه مردسالارانه‌ای است که هنوز در سطوح مختلف از رسانه‌ها تا محافل خانوادگی و اجتماعی وجود دارد. در این نگاه، حضور زنان در جایگاه‌هایی که بتوانند اظهارنظر تخصصی کنند همچنان با محدودیت‌هایی مواجه است و هر اظهارنظر جدی آنان، ممکن است با طنز یا نقدی تحقیرآمیز مواجه شود.
از سوی دیگر واکنش گسترده کاربران در شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده افزایش حساسیت عمومی نسبت به چنین گفتارهایی است. نسلی که از حضور زنان در عرصه‌های مختلف حمایت می‌کند و از دیدن محدودیت‌های زنان ناراضی است، واکنش خود را به بی‌پرواتر نشان می‌دهد.
در این میان، داوود عابدی، همسر المیرا شریفی‌مقدم که او هم مجری است به موضوع واکنش نشان داد. عابدی یک‌روز پس از اظهارات کریمی درباره همسرش، ویدیویی از خود منتشر کرد و ضمن توضیح درباره هدفمندی حرفه‌ای همسرش، به این نکته اشاره کرد که زنان نباید صرفاً در چارچوب خانه و نقش‌های سنتی دیده شوند. این اظهارنظر، یادآوری می‌کند که جامعه امروز نیازمند بازنگری در نگاه خود به زنان است؛ زنانی که خارج از نقش همسر یا مادر، مشغول فعالیت‌های جدی در عرصه‌های اجتماعی و حرفه‌ای هستند. چنین واکنش‌هایی نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از جامعه دیگر حاضر نیست نادیده گرفتن زنان را، حتی وقتی با پوششی از شوخی بیان می‌شود، بی‌پاسخ بگذارد. اما آیا اینها کافی است؟
البته در این بین خود وحید هاشمیان، سرمربی پرسپولیس در واکنشی حرفه‌ای و دور از نگاه جنسیت‌زده به این موضوع به این پرداخت که صداوسیما میکروفون را به یک آدم غیرمتخصص در زمینه فوتبال می‌دهد و با انتقاد از اینکه این کار فقط برای جذب طرفدار و فالور است گفت مشکل از خود صداوسیما هم شروع می‌شود.
رسانه این وسط کجا ایستاده است؟
رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری و اصلاح نگرش‌های عمومی دارند، با این وجود در همان برنامه فوتبالی که کریمی به شریفی‌مقدم توصیه کرد برود و آشپزی کند، مجری که وظیفه کنترل برنامه و تصحیح اظهارات نادرست مهمان را دارد، با هیجان می‌خندد و حتی از این کنایه جنسیت‌زده خوشحال می‌شود. این واکنش، مسئله را از سطح یک شوخی فردی فراتر می‌برد و به ضعف ساختاری در درک مسئولیت رسانه‌ای اشاره می‌کند. وقتی رفتار جنسیت‌زده در قاب زنده تلویزیون با خنده تأیید می‌شود، در واقع به مخاطب پیام نادرستی منتقل می‌شود؛ اینکه تحقیر یا کوچک‌نمایی زنان، امری عادی و حتی خنده‌دار است. رسانه، که باید مرجع آگاهی و اصلاح فرهنگی باشد، در چنین لحظاتی خود به تقویت همان کلیشه‌هایی کمک می‌کند که جامعه زنان سال‌هاست در تلاش برای رهایی از آنهاست.
وقتی یک مجری زن اظهارنظر می‌کند، باید بر پایه محتوای گفته‌های او و میزان تخصصش واکنش نشان داد، نه جنسیت یا باورهای سنتی و اختلاف‌های گروهی بین قرمز و آبی. عدم پایبندی به این نکته حتی در قالب شوخی می‌تواند پیامدهای فرهنگی قابل توجهی داشته باشد. شوخی‌های مبتنی بر نگاه مردسالاری نه‌تنها شأن حرفه‌ای زنان را زیر سؤال می‌برد، بلکه به بازتولید همان نگاهی کمک می‌کند که زنان را در حاشیه نگاه می‌دارد.
تیغ دولبه شبکه‌های اجتماعی؛ از فرصت اصلاح تا گسترش باور غلط
فضای شبکه‌های اجتماعی نیز در این شرایط مانند یک تیغ دولبه است؛ هر کلیک و هر بازنشر باعث بیشتر دیده شدن محتوایی می‌شود که ترویج‌دهنده یک نگاه نادرست است، اما از سوی دیگر، انتشار همان ویدیو همراه با تحلیل و نقد می‌تواند به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی کمک کند. اگر کاربران بدون موضع‌گیری، صرفاً برای شوخی یا سرگرمی محتوایی را بازنشر کنند، ناخواسته به چرخه عادی‌سازی رفتارهای زن‌ستیزانه دامن می‌زنند. اما اگر همین فضا برای گفت‌وگو، نقد و آموزش به کار گرفته شود، می‌تواند به ارتقای سواد رسانه‌ای و فهم برخورد درست با جایگاه حرفه‌ای زنان کمک کند.
ماجرای اخیر نه صرفاً درباره یک جمله در یک برنامه تلویزیونی، بلکه درباره ساختار فکری جامعه و نقش رسانه‌ها در بازنمایی جایگاه زنان است. این که چگونه جامعه، رسانه و کاربران شبکه‌های اجتماعی با چنین پدیده‌هایی برخورد می‌کنند، به نوعی میزان بلوغ فرهنگی و رسانه‌ای جامعه را نشان می‌دهد. حضور زنان در عرصه عمومی و حرفه‌ای، تنها با پشتیبانی رسانه‌ها و فرهنگ عمومی تثبیت می‌شود، نه با محدودیت‌های جنسیتی یا شوخی‌های بی‌ملاحظۀ رسانه‌ای.
به این ترتیب، توصیه به غذا درست کردن به جای اظهارنظر تخصصی به یک مجری زن فراتر از یک اتفاق تلویزیونی ساده نشان می‌دهد هنوز چه راه دور و درازی تا تغییر برخی افکار کلیشه‌ای باقی مانده و نگاه‌های مردسالارانه هنوز در برخی لایه‌های فرهنگی و رسانه‌ای ما وجود دارد که باید فکری به حال آن کرد.
انتهای پیام
نظرات