/ديدار با پيشكسوت/ تاريخ شفاهي تعزيه از زبان “نوراله فني”
به استناد نسخ به جاي مانده، كه از اصيل‌ترين اشعار در زمينه‌هاي تاريخي زمان خود مي‌باشد، تغزيه در ايران از قدمتي قريب به 2 قرن برخوردار است و در دوران حكومت قاجاريه توسط شبيه خوانهاي آن عهد اجرا مي‌شده است.
نورالله فني، تعزيه‌خوان پيشكسوت ، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه “هنري” خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با بيان مطلب بالا گفت:اشعار اين نسخ مطول و داراي بحرها و اوزان مشابه هم هستند كه اجراي هر مجلس آن زماني حدود 4 الي 5 ساعت لازم داشته است.
سرپرست گروه تعزيه حضرت علي اصغر (ع) در بهبهان گفت: همزمان با ممنوعيت تعزيه در اوايل حكومت احمدشاه قاجار اكثر تعزيه‌خوانهاي شهرهاي بزرگ همانند تهران - اصفهان - كاشان و قزوين جهت اجراي مجالس شبيه خواني به شهرهاي اطراف و قصبه‌ها عزيمت نموده و در اين رهگذر بهبهان نيز ميزبان گروهي تعزيه خوان از اهالي “دمق اصفهان” شده است.
شبيه خوانهاي مهمان كه متشكل از مرحومين 1- فيقلي رجب‌پور 2- ملا قنبرعلي 3- ملا حيدرعلي 4- احمد آقا اسماعيلي 5- كربلايي حسن 6- ملا اسدالله راحي بودند به علت استقبال بسيار مردم بهبهان و آشنايي نزديك با آنها چندين مورد به اين شهر مراجعه و مجري تعزيه‌هاي جالب و ديدني شده‌اند.
وي افزود: همزمان با ورود افراد فوق‌الذكر، كه به شهر نسخ تعزيه بهبهان كه نخست بدان اشاره گرديد از مرحله اجرا كنار گذاشته شد و نسخه‌هايي كه گروه اصفهاني‌ها همراه داشتند توسط مرحوم ملا ولي خان فرزدق (متوفي 1347) جمع آوري و به رشته تحرير و اجرا درآمد. اين نسخ بعدها توسط مرحوم ملامحمد جعفر عتيق (متوفي 1359) بازنويسي شد و تا به امروز مورد استفاده ذاكران مي‌باشد.
از ديگر نسخه‌هايي كه هم اكنون توسط ذاكران اجرا مي‌شود نسخه‌هاي زمينه تهران و قزوين مي‌باشد كه اثر طبع شاعران تعزيه سراي آن در عهد ناصري سروده شده است. همانند مرحومين (مير عزاي بزرگ، مير ماتم، معين البكاء، مير انجم، مداح ميرزا محمد تقي نوري، شهاب، شهپر، سكوتي).
فني، يادآور شد: بعد از پايان حيات شبيه‌خوان‌هاي قديم بهبهان، گروه دوم كه از عهد احمدشاه قاجار فعاليت خود را در اين راه آغاز نمودند اغلب افرادي صادق و باسواد، مخلص به دستگاه آقا امام حسين(ع) بودند كه اكثرشان علاوه بر شبيه‌خواني در فن مرثيه سرايي نيز يد طولايي داشتند.
اين گروه را مرحومين (آخوند ملامحمد ذاكر متوفي 1328 - ملا ولي خان فرزدق متوفي 1347 - كربلايي شكرالله سام متوفي 1358 - حاج عبدالحسين شمس متوفي 1353 - حاج كريم خاشعي متوفي 1344 - آخوند ندير فرهنگ متوفي 1344 - ملا محمدجعفر عتيق متوفي 1359 - ملا رضا گوهري متوفي 1329 - ملا عبدالكريم ذكر متوفي 1306 - ملا بشير زماني متوفي 1361 - ملا عبدالرسول زماني 1345 - سيد آقا مرتضوي موسوي متوفي 1329 - كربلايي قنبر خباوه‌اي (محسني) متوفي 1368 و مشهدي اسدالله اسدي تشكيل مي‌دادند كه اكنون همگي روي در نقاب خاك كشيده‌اند.
وي به ايسنا گفت: بعد از پايان حكومت رضاخان پهلوي گروه تعزيه خواني به دسته‌هاي چندنفري تبديل شد و افراد جوانتر با همكاري پيشكسوتان فوق‌الذكر به اعتلاي هنر تعزيه بهبهان كمكهاي وافري نمودند.
شادروانان حاج شكرالله بهبهاني متوفي 1362 - كربلايي حمدالله نادي متوفي 1367 - كربلايي خليفه اقبالي متوفي 1370 از زمره كساني بوند كه در اواخر دوره رضاخاني فعاليت خود را شروع كرده و گروه‌هايي را در منازل خود رهبري نمودند. هم اكنون در بهبهان 3 گروه شبيه خواني فعاليت دارند.
گروه اول “هيات امام حسين (ع)” يادگار مرحوم كربلايي حمدالله نادي مي‌باشد كه تحت سرپرستي داماد ايشان سيد حبيب الله نيشابوري با همكاري فرزندهاي نادي و ديگران ذاكران مجلس مي‌نمايند.
گروه دوم “هيئت حسين (ع)” يادگاري از زحمات عبدالحسين عتيق كه اكنون توسط محمدجعفر محمد حسني اداره مي‌شود.
اين پيشكسوت تعزيه اظهار داشت: گروه سوم “هيئت حضرت علي اصغر (ع)” كه مسئوليت آن را نورالله فني به عهده دارد و از سال 1360 اكثر فعاليت‌هاي خود را آغاز نموده است كه مهمترين هدف گروه علي اصغر (ع) برپايي مراسم عزاداري ائمه طاهرين (ع) و اصالت بخشيدن به هنر سنتي اسلامي تعزيه بود كه در شهرستان بهبهان بعد از فوت اساتيد خبر اصول لازم آن را به فراموشي سپردند.
وي افزود: نسخه‌هاي قديمي و متعدد از مجالس تعزيه كه شايد در سراسر ايران هم مانندش پيدا نمي‌شد در صندوق‌هاي چوبي دستخوش عوامل طبيعي مي‌گرديد و تنها مجالسي كه از شبيه‌خواني در بهبهان اجرا مي‌شد منحصر بوده به مجالس شهادت حضرت عباس (ع)، علي اصغر (ع) و امام رضا(ع) اما نخستين قدمي كه هيئت متوسلين به حضرت علي اصغر (ع) در رفع اين معضل برداشتند با استفاده از تجارب پيشكوستان بهبهان و ذاكران تهراني با به كارگيري آلات و اسباب نوين و نسخه‌هاي گوناگون از مجالس و نوارهاي تعزيه از سبك‌هاي مختلف در سطح ايران موفق به اجراي تعزيه‌هايي همانند شهادت حر (ع)، شاهچراغ (ع)، فاطمه زهرا (ع)، شهادت امام حسين (ع) فضل و فتاح - غدير خم - قانياي فرنگ و ... شدند و از سال 1366 كليه تعزيه‌ها با موزيك و اجراي اصيل توسط ترومپت صورت پذيرفت.
گفتني است:آرشيو نسخه‌هاي موجود در هيئت علي اصغر (ع) از 200 مجلس تعزيه متجاوز و شعاري از نسخ طوماري است كه دوره ناصري جزء نقايص آن به شمار مي‌رود و كليه مجالسي كه توسط هيئت اجرا مي‌گردد زمينه نسخه‌هاي تهران است كه اكثراً سروده مرحوم مير عزاي كاشاني و معين‌البكاء بزرگ مي‌باشد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات