در اصفهان خانه‌ي «بازار دوز» به‌دليل عدم توانايي مالکان و نبود سرمايه‌ي کافي براي مرمت، آسيب‌هاي بسياري ديده است و خانه‌ي قاجاري «زهتاب» براي هميشه تخريب شد.

به گزارش گروه دريافت خبر خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، پايگاه اينترنتي «ايران‌نامه» در گزارشي به وضعيت بناهاي تاريخي در استان اصفهان و تخريب چند خانه‌ي تاريخي از جمله دو خانه‌ي «بازار دوز» و «زهتاب» پرداخته است.

مهدي فقيهي ـ دوست‌دار ميراث فرهنگي ـ در نخستين مطلب با عنوان «خانه‌ي بازار دوز، خوراک موريانه‌ها!» آورده است: خانه‌ي بازار دوز از خانه‌هاي تاريخي دوران قاجار که در اصفهان، خيابان چهارباغ، کوچه‌ي صراف‌ها واقع شده و در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است، به‌دليل ناتواني مالک در پرداخت هزينه‌هاي مرمت و بي‌توجهي دستگاه‌هاي دولتي در فراهم آوردن امکانات مرمت اين خانه، با همه‌ي ارزش‌هاي هنري و معماري‌اش روبه ويراني هميشگي مي‌رود.

خانه‌هاي زيباي ديروزي که با سلايق و سبک‌هاي گوناگون ساخته مي‌شدند، با سپري شدن ده‌ها سال هنوز به‌عنوان هسته‌ي اوليه و اصلي تشکيل‌دهنده‌ي شهر، جايگاهي مناسب براي آسودن چند ساعته‌ي صاحبان‌شان شناخته مي‌شدند. باغ‌خانه‌هاي وسيع و زيبايي که با برخورداري از شيوه‌هاي معماري بومي و بر مبناي علايق و دلبستگي‌هاي پيشينيان طراحي شده‌اند و فضاهاي روح‌بخش وسيع آن‌ها هر کدام به نسبت اهميت خويش از آرايه‌ها و تزييناتي خاص بهره داشتند.

مسکن‌هايي که علاوه بر تأمين سرپناهي مناسب براي ساکنان خويش، معماري و تفکر ايراني را نيز به آيندگان مي‌آموختند، اما دريغ و افسوس که در دوره‌ي معاصر، بخصوص در يک سده‌ي اخير، با رشد بي‌رويه‌ي صنعت و الگوبرداري کورکورانه از معماري غربي نه‌تنها اين آثار بديع و نفيس پايدار نماند، بلکه به‌دليل عدم آگاهي و تجربه و محدوديت محيطي، بي‌پروا تخريب و نابود گشته و جاي خود را به بناهاي سر به فلک کشيده‌ي طبقاتي بخشيدند. نمونه‌اي از اين ابنيه‌ي ارزشمند که به‌شکل غم‌انگيزي درهم شکسته و ويران شده است، خانه‌ي «بازار دوز» نام دارد.

اين كارشناس حوزه‌ي ميراث فرهنگي در ادامه‌ي گزارش خود افزوده است: اين بناي ارزشمند که به‌دليل عدم توانايي مالکان و نبود سرمايه‌ي کافي براي مرمت به اين حال و روز اسفناک درآمده است، از دو بخش مجزا به نام صاحبانش محمدحسين بازار دوز و تقي بازار دوز تشکيل شده که به شماره‌هاي 1135 و 1140 در تاريخ 18 / 9 / 54 به ثبت رسيده‌اند.

بخشي از آن در حال حاضر مسکوني است، ولي قسمت ديگر که شکوه و تجلي معماري گذشته را در خود دارد، به ويرانه‌اي تبديل شده است که تأسف هر صاحب ذوقي را برمي‌انگيزد. درگاه اصلي اين بنا در ضلع شمالي و در زير ساباطي زيبا و کشيده قرار دارد که ورودي خانه‌هاي تاريخي ديگري نيز در آنجا به‌چشم مي‌خورد.

با عبور از ورودي و دالان ابتدايي خانه، ميان‌سرايي خاکي نمايان مي‌شود که اغلب فضاهاي اطراف آن به کلي تخريب شده و تنها در گوشه‌ي شمالي آن، آثاري از بقاياي يک اتاق نشيمن و حياطي کوچک ديده مي‌شود.

ديوار مخروبه و فرو ريخته‌ي خانه که هنوز محرميت گذشته را حفظ کرده است، محيط داخلي خانه را از معبر مجاور جدا مي‌سازد. در بخش مياني حياط، آب‌نمايي سنگي ديده مي‌شود که مدت‌هاست از آب خالي‌ست و با خاک و نخاله‌هاي ساختماني انباشته شده است؛ ولي درختان سرسبز باغچه‌ي کناري آن که در آب حياتش ريشه دارند، پس از سال‌ها هنوز سرزنده و شاداب به نظر مي‌رسند.

در سوي شمالي اين حياط کوچک، اتاق سه‌دري نمايان است که مانند عروسي زيبا با ديوارهاي مزين به آيينه و تاق‌هايي با خطوط تزييني و آرايه‌ها و نگاره‌هاي رنگارنگ، هنوز ملاحت و حلاوت دوران پيشين خود را حفظ کرده است. اکنون اين تزيينات آرام‌آرام فرو مي‌ريزند تا داستان دردناک و غم‌انگيز سرنوشت يکي ديگر از بناهاي زيباي ديار نصف جهان را در گوش زمزمه کنند.

اين اندوه وقتي دردناک‌تر مي‌شود که نگاهي به پنجره‌ي ارسي زيبا و گره‌چيني اتاق بيندازيم. در گذشته، بازتابش نورهاي رنگارنگ حاصل از تابش نور خورشيد در شيشه‌هاي رنگارنگ اين ارسي، نقش فرشي ايراني را در کف اتاق بازتاب مي‌داد تا دنيايي پر از نور و رؤيا در اتاق بيافريند؛ اما اکنون خوره‌اي به نام موريانه اين خاطرات و زيبايي‌ها را آرام‌آرام و دور از چشم همگان در خود هضم مي‌کند.

به گزارش ايسنا، پايگاه اينترنتي «ايران‌نامه» در مطلب ديگري از تخريب خانه‌ي تاريخي «زهتاب» باقي‌مانده از اواخر دوره‌ي قاجار که در فهرست آثار ملي نيز ثبت شده، خبر داده است.

در اين گزارش آمده است: اين خانه‌ي تاريخي در شهر اصفهان، خيابان ابن سينا، محله‌ي شهشهان، کوچه‌ي بصيري قرار داشت که به‌دست عوامل ناشناس و در بي‌خبري سازمان ميراث فرهنگي تخريب و به‌طور کامل گودبرداري شد تا هيچ اثري از اين بنا باقي نماند و ساختماني چند طبقه توسط سوداگران به جاي آن ساخته شود.

از ويژگي‌هاي هنري و معماري اين خانه‌ي ويران‌شده که تا اين اواخر کاربري مسکوني داشت، مي‌توان از کاشي‌کاري معقلي در جبهه‌ي شرقي نام برد که با توجه به قرارگيري در محله‌ي تاريخي شهشهان و همجواري با خانه‌ي تاريخي شهشهان، اهميتي دوچندان يافته بود.

محله‌ي شهشهان واقع در بافت تاريخي اصفهان، از نواحي منطقه‌ي دردشت اين شهر است که از قرن چهارم و پنجم هجري آباد بوده است. محله‌ي شهشهان تا پيش از قتل «علاءالدين محمد» معروف به «شهشهان» از عرفاي دوره‌ي تيموري به امر شاهرخ تيموري، محله‌ي حسينيان ناميده مي‌شد.

خانه‌ي تاريخي زهتاب با مساحتي حدود 300 مترمربع با يک حياط مرکزي داراي دو درگاه ورودي در ضلع شرقي بود که توسط دالاني به حياط مرکزي متصل مي‌شد. ورودي شمال شرقي، راهروي ارتباطي تالار بود که در دوره‌هاي بعد به ورودي خانه تبديل شده بود. ضلع شرقي خانه با پوشش اردي قاب و تنکه پوشيده شده بود و نوار کاشي‌کاري معقلي با رنگ لاجوردي و فيروزه‌يي و نقوش هندسي زينت‌بخش نماي اين جبهه از خانه بود. جبهه‌ي شمالي خانه نيز شامل تالار هفت‌دري و دو فضاي جانبي بود. متقارن ضلع شرقي، اتاقي با سقف تاق و تويزه قرار داشت.

در در بخش پاياني اين مطلب آمده است: چندي پيش نيز بخش‌هايي از خانه‌ي تاريخي نواب که در خيابان ابن سينا قرار دارد، تخريب و به آتش کشيده شد. با اين همه، روشن نيست که چرا تا کنون نهادهاي شهري و از جمله شهرداري منطقه نه‌تنها براي جلوگيري از تکرار چنين مواردي اقدامات پيشگيرانه نداشته‌اند.

انتهاي پيام