بحران کمبود آب در سال جاری، نگهداری و توسعه فضای سبز مشهد را با مشکلاتی مواجه کرده است. از جمله راهکارهایی که شهرداری برای این موضوع در نظر گرفته حذف چمن در برخی از مناطق، غیر فعال کردن آبنماها، تغییر ساعت آبیاری، کاشت گونه‌های کم‌آب طلب، استفاده بیشتر از پساب در آبیاری و... بوده است.

بحث در رابطه با پرآب طلب بودن چمن‌ها و استفاده از آنها در فضاهای شهری از گذشته وجود داشته و حالا با توجه به بحران کمبود آب و سیاست حذف چمن در برخی از بخش‌های مشهد این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

در همین رابطه عضو هیأت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد می‌گوید «یک فضای سبز چمن در مقایسه با فضای سبزی دیگر آب بیشتری مصرف نمی‌کند».

او همچنین تاکید می‌کند که «افراد زیادی به دنبال حذف چمن هستند ولی دلیل این حذف را مشخص نمی‌کنند، در صورتی که در شهری با ساختارهای مشهد که آلودگی و تراکم جمعیت زیادی دارد، قطعا چمن می‌تواند یکی از مهمترین گونه‌های گیاهی باشد؛ زیرا از یک طرف می‌تواند باعث حذف آلودگی‌ها شود و از طرف دیگر می‌تواند باعث کاهش بازتاب تابش‌های با طول موج بلند شود؛ به عبارت دیگر ضریب جذب تابش بالایی در برابر فضاهای سنگی و آسفالت دارد».

این استاد دانشگاه همچنین تصریح می‌کند «مسئله این نیست که ما با کمبود آب مواجهیم، مسئله این است که ما یک چالش عمده‌تر از آب داریم و آن تابش شدید خورشید است. بحث‌هایی در فضای رسانه‌ای کشور به اشتباه مطرح می‌شود. در رابطه با اینکه می‌گویند چون منطقه خشک و کم آب است، باید به دنبال گیاهان کم آب طلب، زبر و خشن با میزان تبخیر و تعرق پایین باشیم، باید گفت که با این گونه‌های گیاهی نمی‌توان فضاهای سبز را متعادل و مناسب برای فضای سبز شهری کرد».

در ادامه بخش اول گفت‌وگوی تفصیلی ایسنا با حسین انصاری، عضو هیأت علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد را در خصوص چالش‌های فضای سبز مشهد در روزگار کم آبی می‌خوانید.

این عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی در خصوص وضعیت فضای سبز مشهد اظهار کرد: به طور کلی فضای سبز شهر مشهد تا حدودی می‌توان گفت که متناسب با یک شهر مذهبی واقع در اقلیم خشک و نیمه خشک است؛ هرچند به نظر من هنوز به مقدار زیادی جای کار، توسعه و تغییر الگوی کشت وجود دارد و می‌شود روی آن تفکر و برنامه‌ریزی کرد. به طور کلی می‌توان گفت روندی که در ۲۰ سال اخیر  در فضای شهری طی شده است، روند مناسبی بوده است.

وی ادامه داد: نوع رویکردی که در دو دهه گذشته در شهرداری مشهد وجود داشته به گونه‌ای بوده که عمدتا به دنبال فضای سبزی شهری‌ای بودند که به بهبود وضعیت زیست شهری در کلانشهر مشهد که آلودگی بسیار زیادی دارد کمک کند. به دلیل واقع شدن مشهد در منطقه خشک میزان تابش آفتاب در آن بسیار بالا است که تا حدودی در سیاست‌های فضای سبز شهری سعی کرده‌اند این موارد را لحاظ کنند؛ اما از آن طرف چالش‌های جدی دیگری نیز به دلیل عدم اشراف فضاهای عمومی شهر به روندهای توسعه‌ای وجود داشته است. به دلیل واقع شدن مشهد در منطقه خشک میزان تابش آفتاب در آن بسیار بالا است که تا حدودی در سیاست‌های فضای سبز شهری سعی کرده‌اند این موارد را لحاظ کنند؛ اما از آن طرف چالش‌های جدی دیگری نیز به دلیل عدم اشراف فضاهای عمومی شهر به روندهای توسعه‌ای وجود داشته است.

این استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد، اضافه کرد: اگر بخواهم این موضوع را باز کنم عمده مردم و عمده متخصصین غیر مرتبط با مدیریت فضای سبز شهری فکر می‌کنند به دلیل اینکه مشهد در منطقه‌ خشک و کم‌آبی واقع شده باید فضاهای سبزی داشته باشد که در آن فضاهای سبز گونه‌های گیاهی خشن با برگ‌های سوزنی و امثال این‌ موارد وجود داشته باشد و چمن و درختان و گیاهان پهن برگ نباید در این فضاها باشد. این تناقض باعث شده است که گاهی شهرداری مسیرهای نادرستی را نیز طی کرده باشد. به طورکلی می‌توان از توسعه‌ای که در فضای سبز شهری وجود داشته دفاع کرد، البته به نظر من هنوز با یک فضای سبز ایده‌ال منطقه خشک فاصله دارد.

سرانه فضای سبز مشهد باید به ۲۵ متر مربع ارتقا پیدا کند

انصاری با اشاره به سرانه فضای سبز شهر مشهد، عنوان کرد: با توجه به سطح آلودگی‌، تراکم جمعیتی و عنوان مشهد، پایتخت معنوی کشور فکر می‌کنم هنوز با سطح ایده‌ال فاصله داریم و سرانه فضای سبزی که در حال حاضر حدود ۱۵ متر و در بعضی مناطق نیز زیر ۱۰ متر داریم مقدار بسیار کمی است. این سرانه حداقل باید به مقدار ۲۵ مترمربع که یک سطح استاندارد اولیه است ارتقا پیدا می‌کرد که متاسفانه این اتفاق نیفتاده است. شاید سهم هر شهروند مشهدی از فضای سبز مناسب کمتر از ۱۰ متر مربع باشد.

وی با اشاره به لزوم بهبود مکانیسم‌های انتخاب گونه گیاهان در فضای سبز مشهد، گفت: از ایرادات دیگری که بر فضای سبز شهر مشهد وارد است می‌توانم بگویم که مشابه همه فرایندهای اجرایی کشور به نظر می‌رسد در مدیریت، نگهداری، توسعه و بهره‌برداری این فضاها علم به صورت زیادی حکمرانی نمی‌کند؛ هرچند فضای سبز مشهد را نسبت به شهرها و کلانشهرهای دیگر کشور، جلوتر می‌بینم اما هنوز جای دارد که فرایندها علمی‌تر و تخصصی‌تر شوند، مکانیسم‌های حفاظت و نگهداری بهتر اتفاق بیفتد و مکانیسم‌های انتخاب گونه‌ها درست‌تر انجام شود.

این استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد، ادامه داد: در این سال‌ها گونه‌هایی برای فضای سبز شهر مشهد انتخاب شدند، اما در سال گذشته به دلیل سرمایشی که به وجود آمد، تحت شرایط اقلیمی، بخشی از این درختان خشک شدند. قاعدتا به دلیل هزینه‌های سنگینی که برای این درختان می‌شود، نباید چنین اشتباهاتی تکرار شود تا درختی که پس از چندسال به ثبات و سایه‌اندازی مطلوبی می‌رسد ناگهان تحت تاثیر شرایط اقلیمی از بین برود. قطعا باید قبل از چنین اتفاقاتی برای انتخاب گونه‌های مناسب فکر می‌کردیم.

باید به استفاده از گونه‌های گیاهی پهن‌برگ که سایه‌اندازی شدیدی دارند، روی آوریم

انصاری با بیان اینکه قرار نیست گیاهان بومی منطقه‌مان را داشته باشیم، تصریح کرد: اگر قرار باشد گیاهان بومی را داشته باشیم نمی‌توانیم بر مشکلات منطقه‌مان غلبه کنیم. ما در منطقه خشک هستیم که ذات اینگونه مناطق آفتاب بسیار شدید و مسائلی از این قبیل است. ذات کلانشهر واقع در منطقه خشک با این تراکم جمعیتی، آلودگی بالا و مشکلات زیاد روحی روانی در چنین فضاها و ساختارهای شهری است. باید بر این مشکلات غلبه کنیم و برای این کار باید سراغ گیاهانی برویم که اولین مشخصه این گیاهان کارایی بالا در فضای سبز شهری باشد. بنابراین گونه‌های گیاهی سوزنی برگ نمی‌توانند کارایی مناسبی داشته باشند و باید به استفاده از گونه‌های گیاهی پهن برگ که بتوانند سایه‌اندازی شدیدی را ایجاد کنند روی آوریم. بسیاری از افراد برای پارک خودرو به دنبال سایه‌های سنگین درختان هستند. همچنین اگر سایه‌های سنگین در پیاده‌روها نباشد مردم نیز از پیاده‌روها استفاده نخواهند کرد.

تابش شدید خورشید در مشهد؛ چالشی مهمتر از کمبود آب

وی خاطرنشان کرد: مسئله این نیست که ما با کمبود آب مواجهیم، مسئله این است که ما یک چالش عمده‌تر از آب داریم و آن تابش شدید خورشید است. این‌ها بحث‌هایی است که در فضای رسانه‌ای کشور به اشتباه مطرح می‌شود. اینگونه می‌گویند که به دلیل اینکه منطقه خشک و کم آب است، باید به دنبال گیاهان کم آب طلب، زبر و خشن با میزان تبخیر و تعرق پایین باشیم. با این گونه‌های گیاهی نمی‌توان فضاهای سبز را متعادل و مناسب برای فضای سبز شهری کرد.

چمن باعث حذف آلودگی و کاهش بازتاب تابش‌های با طول موج بلند می‌شود

این استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد گفت: افراد زیادی به دنبال حذف چمن هستند ولی دلیل این حذف را مشخص نمی‌کنند، در صورتی که در چنین شهری با ساختارهایی که گفته شد، قطعا چمن می‌تواند یکی از مهمترین گونه‌های گیاهی آن باشد. زیرا از یک طرف می‌تواند باعث حذف آلودگی‌ها شود و از طرف دیگر می‌تواند باعث کاهش بازتاب تابش‌های با طول موج بلند شود؛ به عبارت دیگر ضریب جذب تابش بالایی در برابر فضاهای سنگی و آسفالت دارد. علاوه بر آن به دلیل حساسیت‌های بالایی که روی موضوع کمبود آب وجود دارد، رفتارهای نامناسب و نادرستی نیز با فضای سبز درحال انجام شدن است.

یک فضای سبز چمن در مقایسه با فضای سبزی دیگر، آب بیشتری مصرف نمی‌کند

انصاری با بیان اینکه به نظر من شهرداری به دنبال حذف چمن نبوده است، اضافه کرد: فشارهای اجتماعی و فشارهای ناشی از سیستم‌های حاکمیتی و سیاست‌گذاری‌های اشتباه، شهرداری را مجبور کرده که اقدامات اشتباهی انجام دهد. هزینه‌های ایجاد فضای سبز و چمن‌کاری‌هارا مردم داده‌اند؛ در نتیجه شهرداری نمی‌تواند بدون اجازه مردم که هزینه سنگینی برای انجام این کار پرداخته‌اند اقدام به حذف فضاهای سبز دارای چمن کند. شهرداری باید دلایل منطقی و توجیه اقتصادی مناسبی را برای این کار بیاورد. یک فضای سبز چمن در مقایسه با فضای سبزی دیگر آب بیشتری مصرف نمی‌کند. این‌ها اشتباهات علمی است که در فضای رسانه‌ای کشور و در ادبیات موضوعی گفتاری در مدیریت منابع آب کشور است.

خسارت ناشی از حذف چمن‌ها و گونه‌های گیاهی پهن‌برگ صدها برابر بیشتر از کاهش مصرف آبی است که اتفاق می‌افتد

وی ادامه داد: یک سری از افرادی که دوستدار محیط زیست هستند و به درستی مطالبشان مطرح می‌شود نگران منابع آب کشور هستند، اما منابع آبی کشور فقط در شهرها و فضای سبز شهری مصرف نمی‌شود. بیش از ۹۰ درصد مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است. این موضوع درست است که برداشت آب در کشاورزی شاید نزدیک به ۸۰ درصد باشد اما مصرف آب یا آبی که از دسترس خارج می‌شود، در بخش کشاورزی است؛ بنابراین مجموعه‌های محیط زیستی و کسانی که نگران محیط زیست هستند به جای تمرکز بر مصرف آب شرب خانگی یا آب مصرفی در فضاهای شهری، عمدتا باید بر مصرف نامناسب آب در کشاورزی و تولیدات نامناسب آن به ازای یک واحد مصرف آب متمرکز شوند. خسارت ناشی از حذف چمن‌ها و گونه‌های گیاهی پهن‌برگ صدها برابر بیشتر از کاهش مصرف آبی است که اتفاق می‌افتد. 

انتهای پیام