گزارشي درباره هويت «مناره شمس» و آنچه بر آن مي‌گذرد كودكان خويي به آرامگاه مراد مولانا سنگ‌پراني مي‌كنند؟
مقبره شمس در خوي به استناد برخي از كتاب‌هاي تاريخي، محل دفن پير و مراد مولوي، شمس تبريزي است و در قرن نهم يا دهم هجري قمري بنا شده و اكنون در قرن چهاردهم مناره تزيين شده با شاخ آن، نشانه‌يي براي سنگ‌پراني كودكان است.
به گزارش بخش ايرانشناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، استان آذربايجان غربي از بزرگترين گاهواره‌هاي تمدن و فرهنگ است كه مواريث ارزشمند و گرانقدر فرهنگي را در خود جاي داده است. اهميت توجه به برخي از آثار زماني دوچندان و صدچندان مي‌شود كه اين آثار جايگاهي به‌ويژه در فرهنگ و تمدن مردم سرزمين‌مان داشته باشند.
مقبره معروف شمس يا برج شمس در محله امامزاده خوي ازجمله اين آثار است كه بنا به اسناد، روايات و كتاب‌هاي تاريخي محل دفن شمس تبريزي مراد معروف مولوي است. بدون قضاوت در مورد اينكه اين بنا مدفن شمس تبريزي است يا خير مناره‌ي برافراشته شده بر بالاي آن از جمله آثار تاريخي و زيبايي‌يي است كه در دوران شاه اسماعيل صفوي طي سال‌هاي 907 تا 930 هجري قمري احداث و با شاخ تزيين شده و بنابر استنادات موجود، تزيينات اين مناره استوانه‌يي شكل 12 متري، شاخ‌هاي قوچ‌هاي شكار شده توسط شاه اسماعيل صفوي است.
اين بنا روزگاري دو برج زيبا را نيز در كنار خود داشت؛ اما در حدود 30 سال قبل دو برج كناري فروريختند و برج زيباي شمس امروز اسير انواع و اقسام طرح‌ها براي ساماندهي است كه هر كدام به دلايلي چون فقدان اعتبار يا فقدان كار كارشناسي به انجام نرسيده است. امروز تنها نگهبانان برج شمس تبريزي خوي كودكاني‌اند كه به بهانه‌هايي چون نشانه‌گيري شاخ‌هاي تنه برج، آن را اسير سنگ‌هاي كوچك و بزرگ پرتابي خود مي‌كنند.
دكتر محمدجواد حق‌شناس ـ معاون امور مجلس و هماهنگي استان‌هاي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ـ در جلسه معارفه رييس جديد اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان آذربايجان غربي (سوم اسفند 1382) درباره‌ي اين بنا گفت: آرامگاه مولانا در قونيه تركيه هر سال در سالگرد وفات ايشان، پذيراي علاقه‌مندان و ادب‌دوستان از سراسر جهان است؛ ولي متاسفانه مقبره شمس، مراد مولانا، در خوي، محل بازي كودكان شده است.
رقيه كنعاني ـ مسؤول ميراث فرهنگي خوي ـ نيز با تاكيد بر اينكه وضعيت فعلي مقبره شمس به هيچ وجه شايسته مقام مراد مولانا نيست به خبرنگار بخش ميراث فرهنگي ايسنا، گفت: نه به عنوان يك كارشناس، بلكه به عنوان يك شهروند خويي از وضعيت مناره شمس راضي نيستم. مقبره شمس تنها مربوط به خوي نيست؛ بلكه مربوط به كل ايران و جهان است؛ لذا نبايد به خود اجازه دهيم كه درصدد تخريب آن باشيم.
وي در پاسخ به پرسشي درباره‌ي وضعيت حفاظتي فيزيكي از بنا اظهار داشت: در سال 1370 شخصي با دريافت مقداري پول از آن محافظت مي‌كرد؛ ولي اكنون به دليل قطع اين هزينه كسي از آن محافظت نمي‌كند و در اين رابطه با اداره كل ميراث فرهنگي استان نيز چند بار مكاتبه صورت گرفته است.
او با انتقاد از عملكرد شهرداري خوي افزود: شهرداري در جهت نظافت و جمع‌آوري زباله‌ها كاري انجام نداده است و همسايگان و ساكنان اطراف بنا زباله‌هاي خود را در محل خالي مي‌كنند.
به گزارش خبرنگار ايسنا، در زمان عطاءالله مهاجراني، وزير وقت فرهنگ و ارشاد اسلامي، طراحي براي ساماندهي مقبره شمس مطرح شد و اعتباري نيز در اختيار اين وزارتخانه قرار گرفت و در اين راستا فاز اول مطالعات هم انجام شد؛ اما به‌ناگاه همه چيز متوقف شد.
بابايي ـ مدير اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي خوي ـ نيز با تاييد اينكه مقبره فعلي شمس به هيچ وجه در حد و شان مقام وي نيست، با مقصر دانستن اداره ميراث فرهنگي در اين زمينه افزود: طرح ساماندهي مقبره شمس با عنوان حرم تا حرم 25 ميليارد ريال هزينه در بردارد. همچنين براي آزادسازي اطراف حرم و خريداري خانه‌هاي مسكوني 50 ميليون تومان در سال گذشته و به همين ميزان امسال اختصاص يافته است.
وي تاكيد كرد: طرح «حرم تا حرم» را شوراي شهر خوي تصويب كرده؛ اما تاكنون در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي به تصويب نرسيده است تا اعتباري به آن اختصاص يابد.
خسرو فري ـ معاون حفظ و احياي اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي ـ نيز اوايل مهرماه در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا از تهيه نقشه‌هاي مرمت مناره شمس خبر داد و گفت: به محض خلوت‌تر شدن سر مدير كل جديد ميراث فرهنگي و گردشگري استان، موضوع را با وي در ميان خواهيم گذاشت.
وي گفت: براي سال جاري هيچ اعتباري براي اين بنا نداريم. از سوي ديگر، رايزني‌هايي با شهرداري انجام مي‌دهيم كه نسبت به پاك كردن محل اقدام كنند.
خبرنگار ايسنا در گفت‌وگويي مجدد با فري وضعيت تهيه نقشه‌هاي مرمت مناره شمس و اينكه آيا مدير جديد پس از گذشت بيش از دو ماه در جريان اين مساله قرار گرفته است جويا شد.
وي پاسخ داد: من هنوز اطلاع دقيقي از وضعيت اين بنا ندارم. اين موضوع خيلي پيچيده شده است؛ كارفرماي طرح مرمت مناره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بود و مشاوري نيز در اين‌باره كار كرده بود. براساس اين طرح بايد خانه‌هاي اطراف مناره شمس خريداري و آزادسازي شوند. همچنين قرار بود طرح «حرم تا حرم» از امامزاده سر خيابان تا مناره شمس اجرا شد كه اين مسايل موضوع را پيچيده كرد.
وي در پاسخ به اين پرسش كه چه چيز اين طرح را پيچيده كرده است گفت: پيچيدگي بيشتر به دليل مديريت‌ها متفاوت اين برنامه است.
به اين ترتيب مي‌توان حدس زد كه محمد اشتري ـ مدير اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي ـ كه هيچ وقت در دسترس نيست و هنوز هم سرش شلوغ است، در جريان وضعيت مناره شمس قرار نگرفته باشد. بنابراين مناره شمس همچنان بايد بازيگوشي كودكان و بي‌فرهنگي همسايگان خود را تحمل كند. شايد هم در اين ميان مردم خوي بي شمس شوند!
مناره شمس تبريزي در شمال غربي شهرستان يادماني فرهنگي ـ تاريخي است كه براساس آنچه در تاريخچه بنا ذكر شده اين مناره احتمالا در كنار كاخ زمستاني شاه اسماعيل او ساخته شده است و خانه‌هاي اطراف اين بنا همه قديمي و محصور شده در باغ باصفايي هستند.
برخي از مورخان ساختمان مناره شمس تبريزي را به اميرجعفر دنبلي ملقب به شمس الملك (متوفي به سال 555 هجري قمري) كه يكي از مشاهير سلسله دنبلي است نسبت مي‌دهند. البته اين انتساب مورد ترديد است و برخي ديگر اين بنا را بخشي زا كاخ زمستاني شاه اسماعيل صفوي (قرن دهم هجري قمري) مي‌دانند و معتقدند كه تزيينات مناره كه با شاخ بزكوهي است حاصل يك روز شكار اين پادشاه است.
پي بنا و در حدود 50 سانتيمتر از نماي قسمت پاييني آن با سنگ ساخته شده و از اين قسمت به بالا تمام مناره آجري است.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات