«گازهاي گوگرد دماوند، چند سالی می‌شود که زیادتر شده است، شاید اين نشانه‌ای از رنج، ناراحتي و عصبانيت این قله‌ي رفیع از كوهنوردان و متولیان غيرمسوولی باشد كه به طبيعت احترام نمي‌گذارند.»

بابك كيان‌پور ـ راهنماي كوهستان و سنگ‌نوردي ـ كه مدت‌هاست در آمريكا زندگي مي‌كند، حالا به‌خاطر علاقه‌اش به سرزمين مادري و حفظ ارتباط با كوه‌هاي ايران، تصميم گرفته است گردشگران و كوهنوردان خارجي را با ايران آشنا كند. به گفته‌ي خودش، از آخرين صعودي كه به دماوند داشته، 17 سال مي‌گذرد؛ اما چندی پیش در آخرين سفرش به ايران و انجام دو صعود همراه گروه‌هايی از گردشگران خارجي، شاهد تحولات و تغييراتي در بلندترين قله‌ي مخروطي جهان بوده است كه به نظرش دردآور می‌آید. او در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس گردشگري خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، از اين تغييرات سخن گفت.

او معتقد است: دماوند را بايد از ديگر كوه‌هاي مرتفع ايران جدا كرد،‌ چون صعودهاي زيادي به آن انجام مي‌شود و جزو كوه‌های‌ پرتردد به‌شمار مي‌آيد كه دليلش هم ارتفاع،‌ شكل و معروف بودن آن در ميان ايراني‌ها و خارجي‌هاست.

کیان‌پور اضافه شدن جاده‌هاي خاكي در جبهه‌هاي غربي و جنوبي را در چند سال گذشته به‌عنوان مهم‌ترين مسأله‌ی آزاردهنده در اين قله دانست و ‌اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد اين جاده‌ها، كوه را بريده‌اند و از فاصله‌ي چهل پنجاه كيلومتري، شبيه يك خراش روي بدنه‌ی دماوند هستند. انگار بولدوزرها را به جان کوه انداخته‌اند تا جاده بسازند.

وي ادامه داد: البته گفته می‌شود این جاده‌ها را براي استفاده‌ی عشاير ساخته‌اند، چون فكر نمي‌کنم اين جاده‌ها به كار كوهنوردان بيايند.

او در این‌باره به نمونه اقدامات مشابه در دیگر ارتفاعات جهان اشاره کرد و گفت: در واشنگتن، كوهي به ارتفاع سه‌هزار متر وجود دارد كه تا سر قله‌‌ي آن را هم جاده ساخته‌اند، البته دليل اين كار را نمي‌دانم؛ ولي به هر حال آن كوه با دماوند تفاوت زیادی دارد. دماوند كوه مخروطي‌شكل زيبايي است كه ارتفاع بلند‌تري دارد و کوهنوردان خارجی زیادی آرزوی صعود به این قله‌ی مخروطی بلند را دارند.

كيان‌پور با اشاره به تعدد راه‌هاي رفت‌وآمد‌ در قله‌ی دماوند، بيان کرد: مسيرهاي قديمي پياده‌روي در اين كوه، بويژه در جبهه‌‌ي جنوبي که رفت‌وآمد بیشتری از آن طریق انجام مي‌شود، عريض و مستهلک شده‌اند. علاوه بر این، ميان‌بر‌هايي را هم ايجاد كرده‌اند.

وی گفت: اين رفتار‌ كاملا با اقدامات كشورهای حافظ محيط زيست مغایرت دارد، آن‌ها نمي‌خواهند بيشتر از يك جاي پا در کوه‌های‌شان باشد و به كوهنوردان آموزش مي‌دهند كه فقط از يك مسير باريك حركت كنند. ما هم بايد اين آموزش‌ها را به كوهنوردان و گردشگران خود بدهيم.

این راهنمای کوهستان در ادامه‌ی سخنانش، رعايت نكردن بهداشت شخصي در قله‌ای مانند دماوند را که محل گذر گردشگران و کوهنوردان خارجی است، مسأله‌ي ناراحت‌كننده‌‌ي ديگري دانست و افزود: رعایت نکردن بهداشت علاوه بر این‌که به زیبایی طبيعت و محیط زیست آسیب وارد می‌کند، رفتار خجالت‌آوري است، چون مهمانان خارجي اين صحنه‌ها را مي‌بينند و در ذهنیت آن‌ها تأثیر منفي می‌گذارد.

وي ادامه داد: در كشوري مانند آمريكا، معمول است كه كوهنوردان براساس آموزش‌هايي كه به آن‌ها داده شده، بيلچه‌اي همراه داشته باشند و فضولات خود را در چاله‌اي به عمق 20 سانتي‌متر دفع كنند تا عمل تجزیه به‌راحتی انجام شود. اين كار بايد انجام شود تا آلودگي منتشر نشود و به زيبايي طبيعت هم آسيبی نرسد.

اين كوهنورد بيان کرد: در برخي مناطق کوهستانی معمولا تابلو‌هايي درباره‌ي لزوم حمل توالت متحرك كه شبيه يك پاكت حاوي مواد آنزيمي است، نصب شده و حتا براي رعايت نكردن این کارها، جريمه‌هايي نیز تعيين شده است. انجام دادن اين كارها و حتا تهيه‌ی چنين كيسه‌هايي كه قيمت زيادي هم ندارند، كار سختي نيست و فقط طبیعت را حفظ می‌کند.

کیان‌پور همچنین از پناهگاه‌های تازه‌ساخت دماوند، بویژه در مسیر جنوبی این قله یاد کرد و گفت: در ساخت این پناهگاه که به باند هلی‌کوپتر هم مجهز است، استانداردهایی مانند ساخت سرويس بهداشتي در خارج از ساختمان رعایت شده، موضوعی که در کمتر پناهگاه کوهستانی در ایران رعایت شده است. با اين حال، هيچ سيستم دفع فاضلابي براي اين سرويس بهداشتي ايجاد نكرده‌اند. رعایت نكردن این موضوع سبب جاري شدن فاضلاب در سطح كوه و حتا نفوذ آن به آب‌هاي زيرزميني مي‌شود.

او در ادامه به‌عنوان يك الگو به سيستم دفع فاضلاب در منطقه‌ای‌ كوهستاني در جنوب فرانسه اشاره و بيان كرد: در ارتفاعات «Haute savoie» در جنوب فرانسه، يك پناهگاه كوهنوردي وجود دارد كه در گذشته، سيستم‌ خاصي براي دفع فضولات انسانی نداشت و این، عامل نگرانی محلي‌هاي ساكن در ارتفاعات پايين‌تر بود.

این راهنمای کوهستان ادامه داد: آن‌ها نگران ورود فضولات به سيستم آب مصرفي‌شان بودند؛ اما چون به ورود كوهنوردان و گردشگران تمایل داشتند، تصميم گرفتند پولي را جمع و يك شركتي را استخدام كنند تا راهي براي دفع فضولات انساني اين پناهگاه پيدا كند و آب‌هاي زيرزميني را از خطر آلوده شدن نجات دهد. اين جريان مربوط به 20 سال پيش است كه مردم منطقه براي طراحي اين سيستم، كمتر از 100هزار دلار هزينه كردند.

به گفته‌ی کیان‌پور، ‌اين سيستم با استفاده از انرژي خورشيدي، عمليات تجزيه‌ را انجام مي‌دهد و هر شش‌ماه يك‌بار نيز هلي‌كوپتري فضولات خشك‌شده را منتقل مي‌كند. آن‌ها اين هزينه‌ را كردند تا فضولات انساني به آب‌هاي زيرزميني وارد نشود و در عين حال، گردشگران و کوهنوردان منطقه را نيز حفظ كردند؛ اما در دماوندي كه تردد به آن زياد است، حتا براي سرويس‌هاي بهداشتي پناهگاه‌های آن، يك چاه عايق‌بندي‌شده ايجاد نشده، با این کار دست كم مي‌توانستند آنزيم‌هايي را براي دفع فضولات در اين چاه بريزند؛ اما حالا اين فضولات همين‌طور در سطح دماوند جاري است.

این راهنمای کوهستان در ادامه‌ی سخنانش با بیان این‌که آلودگي دماوند در اين سال‌ها، فوق‌العاده افزایش یافته است، گفت: شاید دلیل این مسأله، تردد‌های زياد به این قله و انجام صعود‌هاي راحت‌تر به خاطر ساخت جاده و پناهگاه باشد.

وی اظهار کرد: زباله‌هايي مانند قوطي كنسرو و ظرف‌هاي يك‌بار مصرف به‌وفور در مسيرهاي صعود کوهنوردان، سنگ‌نوردان و گردشگران به قله‌ی دماوند ديده مي‌شود.

كيانپور همچنین به پاكيزه نبودن قرارگاه‌هاي فدراسيون كوهنوردي در دماوند و ديگر نقاطي كه تا كنون از آن‌ها ديدن كرده است، مانند «اَخْلَمَد» مشهد و «رودبارك» علم‌کوه که سبب رنجش و ناراحتي گردشگران و كوهنوردان خارجي شده است، اشاره و بيان كرد: از میان آن‌ها، قرارگاه فدراسيون كوهنوردي در رودبارك علم‌كوه اوضاع بهتري دارد، چون يك مسوول جدي‌تر در آنجا مستقر است. در واقع فدراسيون، تأسيسات را ساخته، ولي مديريت متمرکزی در این اماکن وجود ندارد كه حافظ بهداشت این قرارگاه‌ها و پناهگاه‌ها باشد.

این کوهنورد با بیان این‌که بسته‌بندی مواد غذایی که در فروشگاه پناهگاه‌ها عرضه می‌شود، گاهی در حد چند کامیون تولید زباله می‌کند، به‌عنوان راه حل برای رفع این معضل، پیشنهاد كرد كه به جاي انتقال بسته‌هاي بزرگ مواد غذايي يا قوطي‌هاي كنسرو، مواد غذايي به‌شكل فله‌اي به این فروشگاه‌ها منتقل شوند و غذاها پرسي در اختيار كوهنوردان و گردشگران قرار گيرند. با این کار دست کم حجم زباله‌ی تولیدی در پناهگاه‌ها کمتر می‌شود.

او با بيان اين‌كه وضعيت پناهگاه‌هاي كوهنوردي در ديگر كشورها اصلا قابل قياس با مناطق كوهستاني ايران نيست، در پاسخ به اين پرسش كه آيا سيستم آموزشي یا اهرم‌های قانونی در آن مناطق کوهستانی وجود دارد كه تحت تأثير آن‌ها، كمتر با معضل زباله و آلودگي محیط روبه‌رو هستند؟ اظهار كرد: برخلاف آن‌چه کمتر در مناطق کوهستانی و در ميان کوهنوردان ایران دیده می‌شود، در آن مناطق فرهنگ توليد نكردن زباله و احترام به حقوق ديگران رایج است. ضمن آن‌كه آن‌ها در اجراي قوانین مربوط به نريختن زباله، جدي‌تر هستند؛ ولي در ايران اگر قوانینی در این‌باره وجود داشته باشد، چندان هم جدي گرفته نمي‌شود.

این راهنمای کوهستان در عین حال بیان کرد: البته در برخی مناطق کوهستانی کشور مانند حصارچال علم‌كوه، مسوولان پناهگاه، فكري براي جمع‌آوري زباله‌های این منطقه كرده و براي انجام اين كار چوپان‌ها را نیز به ياري طلبيده‌اند. در واقع، دليل اين همكاري، اعتراض چوپان‌ها به‌خاطر تغذيه‌ی دام‌هاي‌شان از زباله‌ها و پلاستيك‌هاي رهاشده و شيوع برخي بيماري‌هاست؛ اما آن‌ها هم سوزاندن زباله‌ها را چاره‌ی کار دیده‌اند که اتفاقا اين كار اصلا برای طبيعت خوب نيست.

وي در ادامه به واکنش گردشگران و کوهنوردان خارجی نسبت به آلودگی‌های کوه‌های مرتفع ایران اشاره کرد و گفت: بيشتر گردشگران و كوهنوردان خارجي با ديدن زباله‌ها و آلودگي‌ در قله‌هايي مانند دماوند يا علم‌كوه خيلي ناراحت مي‌شوند و حتا گاهی خودشان به پاك كردن محيط مشغول می‌شوند که ديدن اين صحنه‌ها چندان خوشايند نيست.

اما چالش دیگری در دماوند كه به نظر این کوهنورد و همچنین ديگر راهنمایان کوهستان مي‌آيد، چگونگی برخورد برخي محلي‌ها و قاطرچي‌ها با كوهنوردان و گردشگران، بويژه خارجي‌هاست.

به گفته ی کیان‌پور، قاطرچي‌های اين منطقه بدون هیچ كنترلی هزينه‌‌ي زيادي را براي حمل بار می‌گیرند، آن‌ها چون مي‌دانند راهنماي گروه‌هاي خارجي ناچار است از امکانات آن‌ها استفاده كند، پول زيادي را طلب مي‌كنند. در حالي كه هيچ تعرفه‌ی‌ مشخصي براي اين هزينه‌ها وجود ندارد و البته فدراسيون كوهنوردي مي‌تواند به اين وضع رسيدگي كند.

وی بیان کرد: به نظر مي‌رسد برخي محلي‌ها، حمل بار كوهنوردان را انحصاري كرده‌اند، رقابتي وجود ندارد و نرخ‌ها هم منصفانه نيست و این، یک اجحاف‌ است. در اين منطقه براي حمل هر قطعه بار كمتر از 20 كيلوگرم در يك مسير، 40هزار تومان مي‌گيرند و اگر حجم آن بيشتر شود، دو برابر این پول را حساب می‌کنند.

او با اعتقاد به این‌که اين اجحاف‌ها در گذشته هم وجود داشته است، ادامه داد: نرخ‌هايي كه برخی قاطرچی‌های دماوند از گردشگران و کوهنوردان مي‌گيرند، منصفانه نيست. اگر 10 تا 20 درصد گران‌تر بود، مسأله‌اي نبود؛ ولي اين هزينه خيلي بيشتر از آن چيزي است كه بايد باشد.

کیان‌پور همچنین به هزينه‌‌‌ی نابرابر اقامت با خدمات و امکانات بهداشتی در برخی قرارگاه‌هاي فدراسيون مانند پلور اشاره کرد و افزود: ساختمان اين قرارگاه به‌خاطر استفاده از مصالح بي‌كيفيت خيلي زود فرسوده شده و بسياري از نقاط آن در حال تخريب است.

وی در ادامه اظهار کرد: برخي محلي‌ها در مسير جاده‌‌ي خاكي پلور به گوسفندسرا در دماوند، دروازه‌اي نصب كرده‌اند كه از هر ماشين، مبلغي به‌عنوان ورودي به منطقه مي‌گيرند. نمی‌دانم واقعا انگیزه‌ی آن‌ها از این کار چیست؟

اين راهنماي كوهستان همچنين به افزایش بهره‌برداری صنعتی از چشمه‌های معدنی دماوند اشاره کرد و به خبرنگار ايسنا گفت: لوله‌كشي‌هايي كه در ارتفاعات دماوند براي استخراج آب از چشمه‌هاي معدني اين قله شده، کوه را بد منظره‌ كرده و به سيستم آب‌رساني منطقه نیز آسيب زده و سبب نارضايتي مردم محلی شده است.

او تأکید کرد: این لوله‌کشی‌ها دماوند را خشك‌تر مي‌كند و عاملي تخريب‌كننده در طبيعت به‌شمار مي‌آيد.

بابك كيان‌پور

انتهاي پيام