به گزارش ایسنا، پریا حیدری، پژوهشگر و مدرس در نگاهی به کتاب «تاریخ روانکاوی (از فروید تاکنون)» با عنوان «سفری در تحول اندیشه‌های روانکاوی مدرن» نوشته است: روانکاوی، از لحظه‌ تولد خود در دست‌های زیگموند فروید تا به امروز، فراتر از یک روش درمانی، به یک پارادایم فکری تبدیل شده است که عمیقاً بر فرهنگ، هنر و علوم انسانی تأثیر گذاشته است. فروید، با نبوغی کم‌نظیر، درهای ناخودآگاه را گشود و مفاهیمی بنیادین چون تعارضات درونی، لیبیدو، تعبیر رویاها و اهمیت بی‌بدیل تجربیات دوران کودکی را به ارمغان آورد. این مفاهیم، که زمانی رادیکال به نظر می‌رسیدند، اکنون به بخش جدایی‌ناپذیر زبان روزمره و تحلیل روانشناختی ما بدل شده‌اند. بااین‌حال، عظمت روانکاوی در توقف در آستانه فروید نیست، بلکه در پویایی و تکامل مستمر آن در طول بیش از یک قرن گذشته است. این مکتب، با ورود به قرن بیستم و بیست‌ویکم، دستخوش تحولات عمیق و پردامنه‌ای شد که دیدگاه‌های جدیدی را در بطن خود پرورش داد.

کتاب ارزشمند «تاریخ روانکاوی (از فروید تاکنون)» نوشته استیفن میچل و مارگارت بلک، به عنوان یک راهنمای جامع و معتبر، خواننده را به سفری روشنگرانه در این تحولات می‌برد. این کتاب، نه صرفاً شرحی از نظریه‌ها، بلکه تحلیل زنده‌ای از جریان‌های فکری است که روانکاوی مدرن را شکل داده‌اند؛ از هری استک سالیوان و نظریه‌های روابط میان‌فردی تا ژاک لاکان و خوانش ساختارگرایانه از فروید، و از ملانی کلاین تا دی. دبلیو. وینیکات و مکتب روابط شیئی. ترجمه‌ شیوا و دقیق علیرضا طهماسب و مجتبی جعفری از سوی نشر نو، این اثر را به منبعی قابل اعتماد برای مخاطب فارسی‌زبان تبدیل کرده است.

یکی از امتیازات برجسته این کتاب، دسترس‌پذیر بودن آن برای مخاطب عام و غیرمتخصص است. نویسندگان، برخلاف بسیاری از متون سنگین سنتی، توانسته‌اند با لحنی روان و استفاده از مثال‌های بالینی ملموس و جذاب، مفاهیم عمیق و پیچیده‌ روانکاوی را به شکلی قابل فهم و کاربردی توضیح دهند. این ویژگی، کتاب را نه‌تنها برای دانشجویان و متخصصان روانشناسی به یک ضرورت تبدیل می‌کند، بلکه برای هر فرد کنجکاوی که به دنبال درک عمیق‌تر ذهن انسان و روابط او با جهان پیرامون است، یک منبع خواندنی و ارزشمند به شمار می‌آید.

روانکاوی مدرن را باید نه تکرار، بلکه تحولی مداوم و پر از تنوع نظری دانست که از محدوده‌ صرفاً «درون‌فردی» فراتر رفت. هری استک سالیوان یکی از پیشگامان این تحول بود. او بر اهمیت حیاتی روابط میان‌فردی در شکل‌گیری شخصیت و آسیب‌شناسی روانی تأکید کرد. سالیوان با این دیدگاه، روانکاوی را از قید انحصاری تعارضات غریزی و درونی فرویدی رها ساخت و نشان داد که ذهن انسان را نمی‌توان در انزوای اجتماعی بررسی کرد؛ بلکه شخصیت همواره در بستر اجتماعی و ارتباطی خود شکل می‌گیرد و تعریف می‌شود. این رویکرد، بذر نظریه‌های روابط شیئی و روانکاوی میان‌فردی را کاشت که بعدها تأثیرات عمیقی در سراسر این حوزه گذاشتند و دامنه روانکاوی را گسترش دادند.

ملانی کلاین و دی. دبلیو. وینیکات دو چهره‌ محوری دیگر در این گسترش پسافرویدی محسوب می‌شوند. کلاین، با تمرکز بر تحلیل بازی کودکان و معرفی مفاهیمی چون موقعیت پارانوئید-اسکیزوئید و موقعیت افسرده‌وار و شیء درونی، پایه‌های روانکاوی کودک را محکم ساخت. او توجه را به دنیای پرآشوب و شدید فانتزی‌های ناخودآگاه اولیه معطوف کرد. در مقابل، وینیکات با ایده‌های درخشان خود همچون مفهوم شیء انتقالی و تمایز میان «خود واقعی» (True Self) و «خود کاذب»  (False Self)، به درک عمیق‌تری از فرآیند رشد روانی سالم و چگونگی برقراری رابطه با محیط کمک کرد. مفهوم «مادر به اندازه کافی خوب» (Good Enough Mother)  او، نقش محیط و رابطه اولیه را در شکل‌گیری توانایی فرد برای «تنهابودن» و «خلاقیت» برجسته کرد. این دیدگاه‌ها، روانکاوی را به سمت درک پویاتر و رشدی‌تر از شخصیت انسان سوق دادند و ثابت کردند که فرآیند روانکاوی تنها تحلیل ناخودآگاه نیست، بلکه فرآیندی مرتبط با رشد، سازگاری و تحقق‌بخشی فرد در جهان واقعی است.

در جبهه‌ای دیگر، ژاک لاکان، روانکاو و فیلسوف فرانسوی، با طرح «بازگشت به فروید» جریانی متفاوت و پرچالش را پایه‌گذاری کرد. لاکان متون فروید را از نو و با تأکید بر زبان، ساختارگرایی و فلسفه بازخوانی کرد. او قاطعانه معتقد بود که ناخودآگاه به شکل زبان سازماندهی شده است. از نظر لاکان، روانکاوی باید با تحلیل دقیق گفتار، نمادها و ساختارهای زبانی به فهم ذهن بپردازد. این رویکرد ساختارگرایانه و فلسفی، با وجود پیچیدگی‌های زبانی و مفهومی‌اش، تأثیر شگرفی نه تنها بر روانکاوی، بلکه بر نقد ادبی و علوم انسانی گذاشت و مباحث تازه‌ای را درباره رابطه زبان، سوژه و میل باز کرد.

کتاب «تاریخ روانکاوی» همچنین به خوبی نشان می‌دهد که چگونه نظریه‌های روانکاوی در طول زمان، فراتر از اتاق درمان، به مسائل فرهنگی و اجتماعی کلان نیز پرداخته‌اند. موضوعاتی مانند جنسیت، قدرت، فرهنگ، هویت و جامعه در آثار بسیاری از روانکاوان معاصر نمود یافته است. این گسترش حوزه‌ نظری، روانکاوی را از یک رشته‌ صرفاً بالینی به یک دیدگاه گسترده‌ انتقادی و تحلیلی برای فهم انسان در ابعاد مختلف زندگی و تعاملات اجتماعی او بدل کرده است.

در پایان، این اثر یک نقشه راه جامع و روشن برای درک تاریخ پیچیده و پربار روانکاوی و تنوع نظریه‌های آن ارائه می‌دهد. این تاریخ، روایتگر بیش از صد سال تلاش مستمر و ژرف برای فهم پیچیدگی‌های بی‌انتهای ذهن انسان است؛ از فروید که بنیانگذار بود تا چهره‌های معاصری که با تأملات فلسفی، جامعه‌شناختی و روانشناختی، این مکتب را به سطحی نوین و همگام با چالش‌های عصر رسانده‌اند. مطالعه‌ چنین اثری به علاقه‌مندان روانکاوی کمک می‌کند تا نه‌تنها با مفاهیم پایه‌ای آشنا شوند، بلکه چشم‌اندازی وسیع‌تر نسبت به تحولات مستمر این حوزه‌ مهم در قرن بیستم و بیست‌ویکم بیابند و درک کنند که روانکاوی، مکتبی زنده و در حال رشد است.

انتهای پیام