رائد ناصری‌فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام، با اشاره به جایگاه این بازی در فرهنگ مردم منطقه، به ایسنا گفت: «پلان» یکی از بازی‌های محلی دیرین ایلام است که بیش از آنکه یک رقابت باشد، نمایش هماهنگی دقت، مهارت بدنی و سنت‌های آیینی به شمار می‌رود. این بازی در سال ۱۳۹۰ با شماره ۴٣۵ به ثبت ملی رسیده و از آن پس، تلاش‌هایی برای احیا و آموزش آن در سطح مدارس و برنامه‌های فرهنگی صورت گرفته است.

او درباره این بازی توضیح داد: پلان، بازی پرتاب سنگ به سمت سنگ‌های عمودشده‌ حریف است. تیم‌های شرکت‌کننده، که حتی ممکن است فقط از یک نفر تشکیل شده باشند، روبه‌روی هم قرار می‌گیرند. در هر دور، سه سنگ عمودی در فاصله‌ای حدود ۱۰ تا ۱۵ متر از سه سنگ مشابه در سوی مقابل قرار می‌گیرند. بازی با قرعه آغاز می‌شود و تیم آغاز کننده، به ترتیب اعضایش، سنگ‌هایی را به سوی هدف پرتاب می‌کند.

معاون میراث فرهنگی استان ایلام ادامه داد: در جریان بازی، قواعدی جالب نیز رعایت می‌شود. اگر سنگ پرتابی، سنگ حریف را کمی تکان دهد یا به حالت نیمه‌خوابیده درآورد، دو تیم با صداهایی خاص اعتراض یا اعلام امتیاز می‌کنند. در این لحظات، سرعت واکنش تیم‌ها تعیین می‌کند که سنگْ زده‌شده محسوب می‌شود یا به حالت اول بازگردانده خواهد شد. جمله‌ محلی «په‌ل خوه‌ مان، له خوه مان» در اینجا شنیده می‌شود؛ عبارتی که معنای «سنگ ایستاده از آنِ ماست» را دارد و نشانه‌ای از جدیت و دقت در قضاوت بازی است. پیش از آغاز بازی، دو سردار (سردال) بر قوانین بازی تأکید می‌کنند، از جمله اینکه اگر امتیاز یکی از تیم‌ها به ۲۰ برسد، تیم بازنده باید تنبیهی سنتی را بپذیرد؛ سوارکردن اعضای تیم پیروز و رساندنشان تا نقطه‌ای معین و بازگرداندن آنها به میدان بازی.

به گفته ناصری‌فر، ساختار این بازی به گونه‌ای طراحی شده است که هم مهارت فردی را می‌طلبد و هم تاکتیک گروهی را می‌سنجد. اگر بازیکنی موفق شود سنگ حریف را بیندازد یا از حالت عمودی خارج کند، به‌عنوان جایزه اجازه پرتاب سنگ بعدی را خواهد داشت. با ادامه این موفقیت، می‌تواند تا سه پرتاب را انجام دهد، اما اگر در مرحله‌ای ناکام بماند، نوبت به نفر بعدی از تیم می‌رسد.

او همچنین به جنبه‌های آیینی این بازی اشاره کرد و افزود: مردم باور دارند اجرای پلان، می‌تواند موجب نزول باران شود. پلان تنها یک بازی نیست، بخشی از پیوند انسان با طبیعت و طلب باروری از زمین است. همین نکته اهمیت ثبت این بازی در فهرست آثار ناملموس را برجسته می‌کند.

ناصری‌فر گفت: بازی پلان بیشتر در فصل‌های بهار و تابستان رواج دارد و در این زمان‌ها، شور و هیجان خاصی در روستاها و محله‌های سنتی به چشم می‌خورد.  

معاون میراث فرهنگی ایلام از اهمیت احیای چنین بازی‌هایی در فضای امروز گفت و بر لزوم آموزش آنها به نسل جوان تأکید کرد: پلان، فقط یک بازی بومی نیست. حامل ارزش‌های اخلاقی، احترام به نوبت، تمرکز، تلاش فردی و کار تیمی است و این میراث باید زنده بماند.

او همچنین به اصطلاحاتی همچون «نه‌رَگ» اشاره کرد و توضیح داد: این اصطلاح به معنای یک امتیاز کامل است. زمانی‌که یکی از تیم‌ها هر سه سنگ حریف را می‌زند و سنگ‌های خود را حفظ می‌کند، و بدون تغییر جایگاه، بازی را مجدداً آغاز می‌کند. این لحظه، یک امتیاز کامل برای آن تیم محسوب می‌شود.

در پایان، ناصری‌فر تاکید کرد که ثبت بازی پلان در فهرست آثار ناملموس کشور، تنها به‌منزله ثبت یک سرگرمی نیست، بلکه حرکتی برای نگهداری بخشی از حافظه فرهنگی مردم ایلام است؛ حافظه‌ای که در میان سنگ، خاک، دوستی و رقابت شکل گرفته و هنوز هم نفس می‌کشد.

انتهای پیام