عباس علی‌آقایی، دانشیار علوم اعصاب و عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اقدامات پژوهشی صورت گرفته در خصوص درمان بیماری اعتیاد در دانشکده پزشکی شهیدبهشتی اظهار کرد: در بخش‌ بیولوژی و آناتومی در دانشکاه پزشکی دانشگاه شهید بهشتی دو آزمایشگاه علوم و اعصاب داریم که یک آزمایشگاه برای کارهای رفتاری و آزمایشگاه دیگر مربوط به مطالعات خواب و اعتیاد به همراه مطالعات مرتبط با آسیب‌های عروقی است. در خصوص بحث اعتیاد به عنوان چالشی جهانی تحقیقات و مطالعاتی در آزمایشگاه ما صورت گرفته است و تحقیقات بر روی داروهایی که ماهیت اعتیادآوری دارند، در حال انجام است.

عضو هیئت علمی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به پژوهش‌های مربوط به حوزه اعتیاد بیان کرد: در پژوهش‌های مربوط به اعتیاد، تحقیق در خصوص قرص‌های ترامادول در دستور کار قرار گرفت،‌ متاسفانه این دارو در ایران و جهان با سوء مصرف مواجه شده است.

*عوارض ترامادول بیشتر از مزایای آن است

وی افزود: در خصوص ماهیت و مکانیسم ترامادول خیلی اطلاعاتی دقیقی در دست نیست؛ اما در حال حاضر می دانیم که این دارو یکی از عوامل اصلی شروع کننده برخی اختلالات عصبی مثل تشنج در جوانان است و از عوامل مرگ و میر جوانان در دنیا و ایران است. در خصوص این دارو یک سری مطالعاتی برای آگاه سازی از خطرناک بودن آن صورت گرفته تا میزان استفاده از آن تا جایی که ممکن است کاهش یابد و حتی برای بیماران از دارویی جایگزین استفاده گردد. به دلیل آسیب ترامادول به بافت مغزی و عوارض جبران ناپذیر برای فرد مصرف کننده، باید با فرهنگ سازی، این دارو را از چرخه استفاده خارج کنیم.

آقایی بیان کرد: در خصوص عوارض این دارو مقالات فراوانی در حوزه ترامادول چاپ شده است و ما جزو معدود لابراتورهایی هستیم که بیشترین تعداد مقالات را در خصوص آسیب‌های داروی ترامادول بر روی مغز به چاپ رساندیم و روند مطالعاتی در این خصوص ادامه دارد.

*به دنبال معرفی بخش تاریک داروی ترامادول برای جامعه هستیم

دانشیار علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: خیلی از داروهایی که تأییدیه خود را سازمان غذا و دارو گرفتند، پس از مشخص شدن اثرات آن بر سلامت افراد از بازار جمع آوری شدند، ترامادول دارویی مسکن است که برای برخی از دردها تجویز می‌شد متاسفانه به دلیل اینکه بخشی جزئی از دارو اثری شبیه به مواد مخدر دارد به واسطه همین موضوع سوءمصرف آن در ایران و جهان افزایش داشته؛ اما در خصوص اثرات منفی آن صحبتی نشده است.

وی افزود: ما به دنبال معرفی بخش تاریک داروی ترامادول برای جامعه هستیم و نشان دهیم که این دارو یک بخش تاریک دارد که می‌تواند به مغز و سایر بافت‌های بدن آسیب بزند در همین خصوص تحقیقات و مقالات فراوانی انجام شده که ماحصل آن تأیید این موضوع است که اثرات منفی این دارو به مراتب از اثرات مثبت آن بیشتر است و حتی می‌توان گفت تجویز و استفاده طولانی مدت آن نیز برای بیماران مضر و خطرناک است و باید با یک داروی کم خطرتر جایگزین شود.

آقایی بیان کرد: داروهایی مانند ترامادول که ماهیت سوءمصرف دارند، در درازمدت وابستگی ایجاد می‌کنند و این وابستگی فرد را به استفاده نادرست از دارو در بازه طولانی سوق خواهد داد و این استفاده طولانی مدت فرد را به سمت مقادیر بیشتر دارو خواهد برد که در نهایت فرد را با تشنج و مشکلات اعصاب مواجه خواهد کرد و حتی ترک آن هم سخت خواهد بود و ممکن است ترک کردن آن نیز عوارضی برای فرد بیمار داشته باشد.

به گفته وی؛ در خصوص مکانیسیم مواد مخدر دیگر مانند شیشه، هروئین و فنتانیل، اکسی کدون، ماری جوانا نیز تحقیقاتی در آزمایشگاه ما صورت گرفته است.

*درمان اعتیاد با یک قرص وعده‌ای دروغین است

وی با بیان اینکه درمان اعتیاد با یک قرص وعده‌ای دروغین است، افزود: مکانیسم اعتیاد بسیار پیچیده است و از طرفی دیگر خود مواد مخدر بر روی سازه پیچیده‌ای به نام مغز انسان تأثیر می‌گذارند. طبیعتاً ما همه واکنش‌های مغر به مواد مخدر را در سطح، سلولی، مولکولی، ژنی وبافتی به درستی نمی شناسیم. ما در واقع نوک یک قله یخی را می‌بینیم که عمده آن در زیر آب قرار گرفته است. بنابراین به دلیل ابعاد متفاوت تاثیرگذاری مواد مخدر، امکان درمان آن با یک قرص وجود ندارد و تبلیغاتی که در فضای مجازی در خصوص ترک اعتیاد با یک قرص صورت می‌گیرد،‌ کاملاً دروغین و غیرواقعی است.

 آقایی تاکید کرد: ما در ابتدای یک مسیر طولانی هستیم و در حال بررسی واکنش‌های مغز به مواد مخدر هستیم، در این مواجه چندین بحث مطرح است، یک بحث، اعتیاد روانی فرد به مواد است و بحث بعدی اگر مغز در جریان مصرف مواد مخدر آسیب دیده، این روند را متوقف و یا سرعت آنرا کاهش دهیم. بنابراین اعتیاد یک موضوع چند فاکتوری است که باید ابعاد آن مورد بررسی قرار گیرد.

*تحقیقات بر روی گیاه "پلم" ادامه دارد

دانشیار علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در خصوص استفاده از داروهای گیاهی نیز تحقیقاتی صورت گرفته است، اظهار کرد: اخیراً  در آزمایشگاه تحقیقاتی ما مطالعاتی در خصوص گونه‌های گیاهی صورت گرفته است که مهمترین آن گیاهان خانواده  "بری‌ها" است که مردم با اسم توت آن را می‌شناسند. الدربری‌ یکی از همین گونه های گیاهی است که در ایران به نام آقطی سیاه و یا در گویش شمال کشور به نام "پلم" می شناسند و در شمال کشور به وفور یافت می‌شود که متاسفانه برخی از باورهای غلط باعث ایجاد فضای منفی نسبت به استفاده از این گیاه ارزشمند شده است.

وی افزود: در حال حاضر یک تجارت چندصدمیلیون دلاری حول خانواده گیاهان "بری" شکل گرفته است که انواع مشتقات آن مانند کپسول، قرص، شربت و دمنوش برای تقویت سیستم ایمنی و قلب تولید می‌شود. ما هم به دلیل ظرفیت‌های عظیم در این بخش به دنبال معرفی این گیاه و مشتقات آن هستیم تا بتوانیم برای تجاری سازی آن اقداماتی را انجام دهیم.

آقایی ادامه داد: در خصوص استفاده از گیاهان خانواده "بری" تحقیقاتی توسط شرکت‌های خارجی مثل نیچر مد و سمباکول صورت گرفته و حتی شرکت سمباکول شربت این گیاه را برای تقویت سیستم ایمنی تولید کرده است؛ اما در ایران به دلیل برخی از باورهای غلط، این گونه گیاهی سمی تلقی می‌شود و در کنار اسامی غیرواقعی، هشدارهای فراوانی در خصوص نزدیک نشدن به این گونه گیاهی داده می‌شد.

*نقش بروملین در ترمیم زخم‌

دانشیار علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: در بحث استفاده از نوع خاصی از ماده موثره با نام برمولین نیز تحقیقات صورت گرفته است، برومولین ماده موثره آناناس است و به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی اثرای خوبی در ترمیم زخم‌ها دارد،‌ مصرف قرص بروملین به شکل روزانه برای افراد معمولی نیز مشکلی ایجاد نخواهد کرد و اثرات مثبتی در این بخش خواهد داشت. در خصوص این پروتئین تحقیقاتی گسترده‌ای صورت گرفته و مطالعات حیوانی بر روی تاثیر این ماده بر روی سیستم عصبی نیز در آزمایشگاه ما انجام شده است.

وی ادامه داد: این دارو برای ترمیم زخم بسیار خوب است اما برای التیام زخم در بیماران دیابتی و یا افرادی که زخم مزمن دارند به دلیل پیچیدگی مکانیسیم بیماری نمی‌تواند به عنوان درمان تنها و قطعی تجویز شود؛ اما قطعاً در کیفیت زندگی آنها و روندترمیم زخم نیز مؤثر است.

*درمان بیش‌فعالی فراتر از ترشح دوپامین است

دانشیار علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: در حال حاضر تحقیقاتی در خصوص استفاده از قرص ویاس برای افرادی که بیش فعالی دارند، صورت گرفته است، این قرص با هدف افزایش تمرکز تجویز می‌شود،‌ این قرص به دلیل کمبود قرص ریتالین در بازار تجویز می‌شود که در طی تحقیقات صورت گرفته نشان داده شد که اثرات منفی در مردان و بر دو بافت مغز و سیستم تناسلی آنها داشته که با این شرایط استفاده از ریتالین عوارض کمتری خواهد داشت.

وی با اشاره به ساختار اختلال ADHD یا همان اختلال بیش فعالی بیان کرد: در بخشی از مغز ما، ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین وجود دارد که می‌تواند بر روی بسیاری از عملکردها مانند لذت، تمرکز و حرکت تاثیرگذار باشد، در لوب پیشانی ما بخش‌های وجود دارد که توجه و تمرکز را مدیریت می‌کنند این مناطق نیازمند دوپامین هستند؛ بنابراین پزشکان با استفاده از داروهایی مانند ریتالین که فعالیت دوپامین در مغز را افزایش می‌دهد، به دنبال افزایش تمرکز هستند؛ اما باید اذعان کرد که در این بیماری همه چیز دوپامین نیست و بعضاً برخی از داروهای مرتبط با این اختلال بر روی همه بیمارها تاثیرگذار نیست. این نشان می‌دهد که دوپامین در این حوزه لازم است؛ اما کافی نیست و نیازمند داروهایی دیگر در این خصوص برای درمان بیماری هستیم.

آقایی ادامه داد: ویتامین‌هایی گروه ب، منیزیم، امگا ۳، کلسیم و فسفر برای عملکرد مناسب مغز ضروری است و استفاده از مواد غذایی که این ویتامین‌ها را دارند می‌تواند در بهبود عملکرد مغز مؤثر باشند. استفاده از غذاهای ارگانیک و سبک زندگی سالم نیز تأثیر گذار است، بنا به تحقیقات صورت گرفته استفاده از امگا ۳ که در غذاهای دریایی مثل ماهی وجود دارد در بهبود عملکرد مغز و جلوگیری از آلزایمر بسیار مؤثر است. باید گفت غذاهای فست فودی و استرس، به عنوان عوامل اصلی در آسیب به بافت مغزی در انسان خواهند بود.

*مردان در خصوص استفاده از گیاهان خانواده "بری" استمرار داشته باشند

دانشیار علوم اعصاب دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: بخشی از تحقیقات تیم ما بر روی بحث ناباروری و نازایی در حال انجام است، استفاده از برومولین و گیاهان خانواده "بری" مانند زرشک سیاه،‌ توت فرنگی، بلوبری، شاتوت و تمشک در افزایش سلامت سیستم جنسی در مردان و افزایش سطح تسترون تأثیر گذار خواهند بود و توصیه می‌شود که مردان نسبت به استفاده از این میوه‌ها استمرار داشته باشند.

وی ادامه داد: یکی از مطالعات ما در خصوص رابطه افزایش دما با کاهش تعداد اسپرم بود و با شبیه سازی در موش‌های آزمایشگاهی متوجه ارتباط این دو موضوع با هم شدیم. در ادامه تحقیقات با دادن میوه‌های خانواده "بری" به موشها مشخص شد که بری ها نقش مهمی در افزایش تعداد اسپرم و افزایش تستوسترون داشته است.

آقایی با اشاره به فعالیت‌های گروه تحقیقات این دانشکده با مؤسسات دیگر بیان کرد: ما برای انجام تحقیقات با مراکز متعددی مانند مراکز علوم اعصاب در ارتباط هستیم. کلینک نوروثانی در هانوفر آلمان با ریاست دکتر مجتبی ثانی که از اساتید حوزه نورساینس هستند در زمره این مراکز است. مرکز تحقیقات نوروثانی در هانوفر برای اولین بار بخش ویژه ایی به نام نورونوتریشن را راه اندازی کردند که در حوزه استفاده از مواد غذایی و داروهای گیاهی برای درمان یا بهبود عملکرد سیستم عصبی است که می‌تواند سلامت سیستم عصبی را به کمک تغذیه تضمین کند، کلینک نوروثانی کمک‌های فراوانی به گروه تحقیقاتی ما به لحاظ مالی، علمی و تأمین مواد برای کارهای تحقیقاتی داشته‌اند که جا دارد از مجتبی ثانی ریاست کلینیک نوروثانی تشکر کنم.

وی در پایان با اشاره به اینکه بخش پژوهش نیازمند توجه بیشتری است، گفت: تیم تحقیقاتی ما جزو اولین تیمهای تحقیقاتی در دنیا بود که تحقیق انسانی در خصوص تاثیر بیماری کرونا در سیستم عصبی را انجام داد و مقالات آن نیز در مجلات معتبر چاپ شد. متاسفانه با وجود تلاش‌های فراوان تیم تحقیقاتی ما و چاپ تعداد بالای مقالات علمی در دنیا، ما در حوزه بودجه با مشکلات فراوانی مواجه هستیم و گاها مقداری بودجه به شکل محدود و به صورت قطره چکانی به ما داده می شود و گاهی مجبور می شویم از هزینه های شخصی برای کار پژوهشی استفاده نماییم. اصولا پژوهش مسیر اصلی برای پیشرفت است، بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا در گذشته، سرمایه گذاری کلانی در بخش پژوهش انجام دادند و نتیجه آن تبدیل شدن آنها به کشورهای پیشرفته در حوزه های مختلف بوده است. بنابراین ما نیز اگر به دنبال ارتقا جایگاه کشورمان باشیم باید منابع مالی مورد نیاز در بخش پژوهشی را تأمین کنیم.

انتهای پیام