عهدنامه مالک اشتر که به دست علی(ع) ابرمرد عدالت نگاشته شده، جامع‌ترین متنی است که درباره روش حکمرانی و حقوق شهروندی در حکومت اسلامی، حدود ۱۳ قرن پیش از تأسیس سازمان ملل و تنظیم حقوق بشر نوشته شده و اکنون به منزله سند حقوق بشر در آرشیو سازمان ملل نگهداری می‌شود.

این عهدنامه باید با تفصیلات بیشتری تحلیل و بررسی شود و با نظریات دانشمندان معاصر مقایسه شود و درباره میزان سازگاری یا ناسازگاری آن با نظریات معاصر و ترجیح هر کدام بر دیگری، در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی، موضوع بحث قرار گیرد و به ابعاد و زوایا و آثار و لوازم آن بیشتر توجه شود؛ امری که کتاب پیش رو می‌کشد تا حدودی آن را محقق کند.

ساختار اثر

در ابتدای این اثر، پس از تبیین نامه ۵۳ نهج البلاغه (عهدنامه مالک اشتر)، نکاتی برگرفته از این نامه ذکر شده که عناوین مباحث مطرح شده عبارت است از: توضیح مختصری درباره مالک اشتر و درباره مصر، خلاصه وظایفی که امام(ع) برای مالک اشتر تعیین کرده، نقش تقوا در موفقیت حاکم اسلامی، بی‌نیاز نبودن حاکم با تقوا و با ایمان از نصیحت، نقش رعایت نظر مردم در موفقیت حاکم، لزوم محبت بر مردم حتی به غیر مسلمان، ترجیح رضایت اکثریت و رضایت خواص، دست بستگان خود را از اجحاف بر مردم کوتاه کن، شرایط مشاورین، شرایط وزرا و معاونان، چند نکته درباره گزینش کارگزاران، نقش مدیریت در تربیت، اهمیت اعتماد مردم و راه تحصیل آن، تغییر روش حاکمان پیش از خود را اصل قرار نده، دستورات امام(ع) درباره نیروهای مسلح، تأمین مالی نیروهای نظامی، تأمین مالی نیروهای نظامی، رجوع به قرآن و سنت برای حل مشکلات بغرنج، شرایط قضات، نحوه انتخاب کارگزاران.

اهتمام به پرداخت حقوق کافی به کارگزاران، مراقبت از کارگزاران و مجازات متخلفان، اصلاح کشاورزی و رسیدگی به امور کشاورزان، هشدار درباره تنگ نظری و حرص و احتکار بازرگانان، رسیدگی مستقیم به شکایات، پاسخگویی به پیگیری مستقیم بعضی امور، انحراف ذهن حاکم به سبب فاصله گرفتن از مردم، التزام به صلح و وفای به آن، جایز نبودن نقض پیمان برای خروج از مضیقه، نهی از کشتن انسان به خاطر حفظ حکومت، چند دستور اخلاقی و سیاسی مهم، نهی از امتیازخواهی، دعا برای تحصیل رضایت خدا و مردم و نیکنامی و عاقبت بخیری، عناوین برخی دیگر از نکات مطرح شده در این عهدنامه است.

انتهای پیام