محمد رضایی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: سرطان پانکراس (لوزالمعده) به‌طور عمده از سلول‌های مجرای پانکراس (Pancreatic Ductal Adenocarcinoma, PDAC) منشا می‌گیرد و حدود ۹۰٪ موارد را شامل می‌شود. 

وی افزود: این تومورها بیشتر در سر پانکراس (Head of pancreas) رخ می‌دهند، چون تراکم مجاری و عبور صفراوی در این ناحیه بیشتر است. 

این عضو هیئت‌ علمی دانشگاه علوم‌ پزشکی شهرکرد بیان کرد: محل تومور اهمیت بالینی دارد زیرا تومورهای سر معمولاً زودتر با انسداد مجاری صفراوی و یرقان علامت‌دار می‌شوند، درحالی‌که تومورهای بدن و دم پانکراس دیرتر و با علائم غیراختصاصی تظاهر می‌کنند.

رضایی در ادامه با بیان اینکه سرطان پانکراس یکی از کشنده‌ترین سرطان‌ها است، گفت: این سرطان اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود، تهاجم موضعی و متاستاز زودرس دارد و به درمان‌های سیستمیک پاسخ محدودی می‌دهد، همچنین پانکراس در موقعیت آناتومیک خاصی قرار دارد که باعث می‌شود تومور مدت‌ها بدون علائم مشخص رشد کند به همین دلیل، بقای پنج ساله بیماران کمتر از ۱۰ درصد است و حتی در موارد رزکشن‌پذیر احتمال عود بالا است.

وی در ادامه گفت: تنها حدود ۱۵–۲۰ درصد بیماران در زمان تشخیص شرایط انجام جراحی رزکتیو (مثلاً پانکراتودئودنکتومی) را دارند. در این گروه، اگر جراحی کامل (R0 resection) همراه با شیمی‌درمانی کمکی انجام شود، بقا می‌تواند به ۲۰–۳۰ درصد در پنج سال برسد، با این حال در مراحل پیشرفته یا متاستاتیک، درمان بیشتر پالیاتیو است و هدف آن افزایش کیفیت و مدت بقا فرد است نه درمان‌قطعی آن.

این فوق‌تخصص گوارش و کبد بزرگسالان تصریح کرد: ریسک فاکتورهای قطعی شامل سیگار (مهم‌ترین عامل قابل پیشگیری)، چاقی و رژیم پرچربی، دیابت نوع ۲ (به‌ویژه با شروع اخیر)، پانکراتیت مزمن (خصوصاً الکلی یا ژنتیکی) و سابقه خانوادگی یا سندرم‌های ژنتیکی (BRCA2، Lynch، Peutz-Jeghers) است. همچنین سن بالا (بیشتر از ۶۰ سال) و جنس مرد اندکی خطر را افزایش می‌دهد.

وی در ادامه با بیان اینکه علائم این سرطان بسته به محل تومور متفاوت است، توضیح داد: در تومورهای سر پانکراس، یرقان انسدادی بدون درد (Painless jaundice)، خارش، ادرار تیره و مدفوع بی‌رنگ شایع است و در تومورهای بدن و دم، درد شکم یا پشت (به‌دلیل تهاجم شبکه عصبی سلیاک)، کاهش وزن، بی‌اشتهایی و تهوع غالب است. همچنین دیابت جدیدالحدوث در سالمندان هم می‌تواند اولین تظاهر بیماری باشد.

رضایی تصریح کرد: به دلیل اینکه پانکراس در عمق شکم قرار دارد و تومورهای اولیه اغلب علائم مبهمی مانند درد شکم، کاهش وزن یا بی‌اشتهایی ایجاد می‌کنند به‌سادگی به بیماری‌های خوش‌خیم نسبت داده می‌شود. علاوه بر این، مارکرهای توموری اختصاصیت پایین دارند و روش غربالگری مؤثری در جمعیت عمومی وجود ندارد، به همین دلیل اکثر موارد در مرحله پیشرفته یا متاستاتیک تشخیص داده می‌شوند.

این استادیار دانشگاه علوم‌ پزشکی شهرکرد یادآور شد: سرطان پانکراس بیماری‌ است با بار بالای مرگ‌ومیر، اما با شناسایی افراد پرخطر و پیگیری علائم هشداردهنده (به‌ویژه یرقان بدون درد یا دیابت جدید در سالمندان) می‌توان در برخی موارد تشخیص زودتر داد. همچنین بیماران باید در مراکز تخصصی و توسط تیم چندرشته‌ای (multidisciplinary team) مدیریت شوند تا بهترین تصمیم درمانی (جراحی، شیمی‌درمانی، مداخلات اندوسکوپیک یا supportive care) اتخاذ شود.

وی گفت: توجه به مراقبت تسکینی و کیفیت زندگی به‌اندازه درمان تومور اهمیت دارد.

انتهای‌پیام