جنگل‌های شمال در طرح تنفس جنگل قرار دارند و عملاً بهره برداری از آنها غیرممکن است، بنابراین باید منابع چوبی خود را از طریق واردات یا زراعت چوب تأمین کنیم.
زراعت چوب یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای حفاظت از جنگل‌ها و منابع طبیعی بوده که با اجرای آن، تلاش شده که بر مبنای توسعه کشت درختان سریع‌الرشد و زودبازده مانند صنوبر و اکالیپتوس، هم از تخریب جنگل‌ها جلوگیری شود و هم فرصتی فراهم کرد تا با تولید و بالا بردن حجم برداشت در هر هکتار از اراضی زیرکشت صنوبر به بهبود معیشت و اقتصاد خانوارهای فعال در این بخش از صنعت کشاورزی کمک کرد.
زراعت چوب، کشت گونه‌های درختانی بوده که رشد سریعی دارند و با اهداف اقتصادی، استفاده بهینه از منابع آب و خاک، صرفه‌جویی ارزی برای جلوگیری از واردات چوب، ایجاد اشتغال، کمک به حفاظت و صیانت پایدار از منابع جنگلی و تأمین نیاز سلولزی صنایع پایین‌دستی چوب، ازسوی زارعان انجام می‌شود.
مجلس شورای اسلامی در سال ۸۹ با تصویب قانونی، توسعه زراعت چوب را به منظور افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان یک تکلیف تعریف کرد که در سال ۹۲ برنامه‌ریزی برای این مصوبه قوت گرفت و برنامه‌ریزی‌های اجرایی بسیاری در خصوص آن هم‌اکنون در حال انجام است.
همدان به عنوان استانی با تنوع اقلیمی مناسب، منابع آب محدود و استان کم‌آب محسوب می‌شود؛ از این رو زراعت چوب با گونه‌های مناسب، مخصوصاً در نواحی با دسترسی به آب و زمین مناسب، یکی از گزینه‌های توسعه‌ای مهم به شمار می‌رود، اما اینکه زراعت چوب در استان همدان چه شرایطی دارد؟ و در طرح کاشت یک میلیارد درخت طی چهار سال برای زراعت چوب در استان همدان چه اقدامی شده ؟ توسط ایسنا بررسی شد.
۳۰ گونه نهال در همدان در قالب کاشت طرح مردمی یک میلیارد درخت در حال تولید است
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری استان همدان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت طی چهار سال و شروع این طرح از ابتدای سال ۱۴۰۲، گفت: سهمیه‌ای که در این طرح برای استان همدان طی این چهار سال در نظر گرفته شده تولید و کاشت ۱۲ میلیون اصله درخت بوده که از این میزان سهمیه استان همدان طی دو سال گذشته تاکنون تولید ۶ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال محقق شده و از این میزان نهال تولید شده ۶ میلیون اصله نهال در درون عرصه‌ها کشت شده است، ضمن اینکه مابقی تعهد نیز طی مدت زمان باقی مانده از این طرح به‌صورت صد درصدی محقق خواهد شد.
شاهرخ شجاعی‌فر با بیان اینکه در حال حاضر ۳۰ گونه نهال در استان همدان در قالب کاشت طرح مردمی یک میلیارد درخت در حال تولید بوده که این گونه از نهال‌های تولید شده در چند قسمت کشت می‌شوند، خاطرنشان کرد: یک گونه از این نهال‌های تولید شده گونه صنوبر برای زراعت چوب بوده که توسط منابع طبیعی و بخش خصوصی تولید می‌شود و در این رابطه این گونه زراعت چوب از طریق منابع طبیعی به‌صورت رایگان توزیع می‌شوند، ضمن اینکه بخش خصوصی هم فروش خود را دارد.
معاون منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه با تولید این گونه برای زراعت چوب، این تولیدات در اراضی مستثنیات یعنی اراضی زراعی افراد که برای کشت گونه صنوبر درخواست دارند کشت می‌شود و بعد از ۶ یا هفت سال به باردهی می‌رسند، تصریح کرد: تولید و برداشت این نوع از گونه برای زراعت چوب از نقش موثری در کاهش فشار به جنگل‌ها به ویژه جنگل‌های شمال کشور برخوردار است.
وی تولید زراعت چوب استان همدان از ابتدای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت تاکنون را دو میلیون ۹۰۰ اصله نهال صنوبر برشمرد و بیان کرد: طی سه سال شروع طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت، تولید زراعت چوب استان همدان در بخش دولتی یک میلیون و ۷۰۰ هزار اصله نهال صنوبر و در بخش خصوصی یک میلیون و ۲۰۰ هزار اصله نهال صنوبر بوده که بین متقاضیان و کشاورزان توزیع و در مستثنیات کشت می‌شود.
شجاعی‌فر با بیان اینکه رونق زراعت چوب به عنوان تجارتی سودآور، افزون‌بر درآمدزایی به حفظ ثروت‌های جنگلی و رفع نیازهای کشور به چوب کمک می‌کند، یادآور شد: ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، درآمدزایی برای جوامع محلی، استفاده از زمین‌های بایر، تنفس واقعی‌تر جنگل و طمع کمتر برای قطع درختان جنگلی، تأمین مواد اولیه صنایع سلولزی، تأمین نیاز صنایع چوبی کشور و احتیاج به واردات کمتر را می‌توان از مزایای توسعه زراعت چوب برشمرد.
وی ادامه داد: استان همدان دارای ۳۵ هزار هکتار جنگل شامل اراضی جنگلی، ذخیرگاه‌های جنگلی، جنگل‌های طبیعی و جنگل‌های دست‌کاشت بوده که از این میزان وسعت جنگل موجود ۱۴۴۱ هکتار آن به جنگل طبیعی، ۶۰۰۰ هکتار به جنگل‌های دست‌کاشت و مابقی به اراضی جنگلی و ذخیره‌گاه‌های جنگلی اختصاص دارد که در این رابطه رونق زراعت چوب نقش موثری در حفاظت از این سرمایه طبیعی دارد.
وی با بیان اینکه هر نهال پس از سپری کردن پنج سال به مرحله درآمدزایی می‌رسد و توجیه اقتصادی خوبی برای بهره‌برداران زراعت چوب دارد، اظهار کرد: حفاظت از جنگل‌های طبیعی یکی از مهمترین اهداف توسعه زراعت چوب بوده که در طرح زراعت چوب برای جلوگیری از نابودی جنگل‌های طبیعی اجرا می‌شود و می‌کوشد که در راستای تأمین چوب مورد نیاز کارخانجات باعث جلوگیری از نابودی جنگل‌های طبیعی شود.
وی درباره چرایی انتخاب گونه صنوبر برای زارعت در همدان، بیان کرد: تمایل مردم و بهره‌برداران برای کشت این گونه و صنایع برای خرید آن در کنار سازگاری صنوبر با شرایط اقلیمی همدان عامل اصلی زارعت صنوبر در همدان است.
شجاعی‌فر یادآور شد: در دیگر استان‌ها از گونه اکالیپتوس و دیگر گونه‌های «چوب ده» نیز استفاده می‌شود اما این گونه‌ها نسبت به سرما مقاوم نیستند بنابراین در همدان زارعت صنوبر بیشتر مورد اقبال مردم است.
وی افزود: نهال صنوبر بر اساس هدف زارع مبنی بر زارعت چوب با قطر کم یا زیاد کشت شده و در صورت نیاز به چوب با قطر کم در سه یا چهار سالگی نهال نسبت به برداشت آن اقدام کرده و برای نهال با قطر بالا در سنین بالاتر یعنی هشت تا ۱۰ سالگی برداشت صورت می‌گیرد.
تعهد تولید ۲۰۰ هزار اصله در بهار
مهدی محمدی، مدیر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهار هم در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: شهرستان بهار دارای یک نهالستان متعلق به اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهار بوده که این نهالستان در سال گذشته احداث شده است.
وی با بیان اینکه تعهد هر ساله شهرستان بهار در راستای طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت ۲۰۰ هزار اصله است و باید طی چهار سال این شهرستان ۸۰۰ هزار اصله نهال بر اساس تعهد تولید کند، ادامه داد: در این نهالستان علاوه بر تولید سایر نهال‌های مختلف، تولید نهال صنوبر نیز برای طرح زراعت چوب در دست انجام است.
وی بیان کرد: در سال گذشته در راستای زراعت چوب در این نهالستان ۱۰ هزار اصله نهال صنوبر و در سال جاری ۱۲ هزار و ۵۰۰ اصله نهال صنوبر کشت شده است.
مدیر اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بهار با اشاره به تولید ۶ گونه نهال در نهالستان دولتی شهرستان بهار ،ادامه داد: زبان گنجشک، افرا، بادام، گردو، صنوبر و سنجد از جمله گونه‌های نهال تولید شده در این نهالستان به شمار می‌رود.
محمدی خاطرنشان کرد: افرادی که برای زراعت چوب نام‌نویسی کنند، با بازدید اراضی آنان، شناسنامه اراضی این کشاورزان تهیه شده و نهال لازم به آنان تحویل داده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه این بهره‌برداران و کشاورزان از نهال صنوبر برای بادشکن و یا زراعت چوب استفاده می‌کنند، یادآور شد: در حال حاضر نهال‌های تولید شده در نهالستان شهرستان بهار دارای سه متر ارتفاع بوده و به‌دلیل کیفیت بالا متقاضیان بسیاری دارد که بیش از ۹۵ درصد این نهال‌های تولید شده برای استفاده باد شکن و زراعت چوب شهرستان است.
محمدی با اشاره به مزایای زراعت چوب، گفت: با زراعت چوب از قطع درختان جنگلی و نیز قاچاق چوب جلوگیری شده و سوددهی خوبی برای بهره‌برداران و کشاورزان دارد و به معیشت کشاورزان کمک می‌کند.
وی مساحت نهالستان منابع طبیعی شهرستان بهار را دو هکتار برشمرد و یادآور شد: در حال حاضر در این نهالستان ۸۰۰۰ اصله نهال گلدانی از نوع سنجد و ۱۲ هزار اصله صنوبر کشت شده که در هفته منابع طبیعی این نهال‌های تولید شده صنوبر به منظور زراعت چوب بین بهره‌برداران متقاضی توزیع خواهد شد.
محمدی با بیان اینکه نهال‌های صنوبر در این نهالستان به صورت ریشه لخت و سایر نهال‌ها به صورت گلدانی کشت شده‌اند، گفت: این صنوبرها به خاطر مبارزه با علف‌های هرز و مدیریت منابع آب در این نهالستان به صورت زیر پلاستیکی کشت شده‌اند.
وی اظهار کرد: امسال در فصل کشت نهال قصد داریم ۵۰ درصد عرصه نهالستان را به تولید نهال به‌ویژه تولید نهال صنوبر در راستای زراعت چوب اختصاص دهیم.
زراعت چوب در همدان پتانسیل خوبی دارد و در حال حاضر هم اقدامات مثبتی انجام شده است. اما برای تحقق کامل این پتانسیل، نیاز است که چالش‌ها به خوبی مدیریت شوند، مخصوصاً آب، تأمین نهال مناسب، صنعت فرآوری و حمایت دولتی. اگر اینها تقویت شوند، زراعت چوب می‌تواند هم منافع اقتصادی برای مردم محلی ایجاد کند و هم به حفاظت بیشتر از جنگل‌ها و منابع طبیعی کمک نماید.
در زراعت چوب، نهال‌ها به صورت مشارکتی با مردم و یا در عرصه ملی کاشته می‌شود که این امر نقش مهمی در افزایش تولید چوب و بازدهی مهمی در صنعت مبل و منبت و تغییر معیشت بهره‌برداران منطقه می‌تواند داشته باشد. اجرای طرح ملی زراعت چوب در سطح کشور تنها راه بی نیازی کشور از واردات چوب است و استان همدان ظرفیت بالایی برای تولید نهال‌های مورد نیاز کشور به‌خصوص برای استان‌های منطقه غرب دارد و می‌تواند با چنین ظرفیتی به یکی از قطب‌های تولید زراعت چوب از گونه صنوبر در کشور تبدیل شود.
انتهای پیام
نظرات