به گزارش ایسنا، رسانه قطری الجزیره در گزارشی درباره روابط رژیم صهیونیستی و جمهوری آذربایجان نوشت: در جنوبی‌ترین نقطه سرزمین‌های اشغالی و در نزدیکی شهر ایلات، پایگاه هوایی «عوفدا» قرار دارد؛ تنها پایگاهی که مجاز به ورود و خروج تجهیزات نظامی خطرناک و مواد منفجره است.

از سال ۲۰۱۶ تاکنون، پایگاه عوفدا شاهد ده‌ها پرواز باری هواپیماهای «ایلیوشین ۷۶» ساخت شوروی بوده است. این پروازها، که تا سال ۲۰۲۳ به ۹۲ مورد رسیده‌اند، مأموریت مشخصی داشته‌اند و آن انتقال تسلیحات صهیونیستی به جمهوری آذربایجان بوده است.

پهپادهای «هرمس» و «هرون»، سامانه‌های دفاع هوایی «باراک»، و موشک‌های بالستیک «لورا» از جمله تجهیزاتی هستند که در چارچوب همکاری‌های نظامی میان دو طرف منتقل شده‌اند. این روابط نظامی اکنون بیش از ۷۰ درصد نیاز دفاعی باکو را تأمین می‌کند و جایگاهی هم‌سنگ با ترکیه، متحد سنتی آذربایجان، یافته است.

در مقابل، جمهوری آذربایجان از دهه ۱۹۹۰ میلادی یکی از تأمین‌کنندگان اصلی نفت رژیم صهیونیستی بوده و حدود نیمی از نیاز انرژی این رژیم را برآورده می‌کند. این پیوند نفتی و نظامی سبب شده است که روابط دو طرف از سطح همکاری تاکتیکی فراتر رفته و به شراکت راهبردی تبدیل شود.

از نفت تا فناوری نظامی

ریشه‌های روابط آذربایجان و رژیم صهیونیستی به دوران پس از استقلال باکو از شوروی بازمی‌گردد. در آن زمان، دولت آذربایجان در پی یافتن متحدانی قدرتمند برای تثبیت موقعیت خود در برابر همسایگانش بود. دیدار تاریخی «حیدر علی‌اف» رئیس‌جمهور وقت، با «اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی، آغازگر همکاری امنیتی میان دو طرف بود که بعدها در قالب «نفت در برابر امنیت» تثبیت شد.

از آن پس، آذربایجان نه‌تنها نفت خود را به رژیم صهیونیستی صادر کرد، بلکه در ازای آن از پشتیبانی اطلاعاتی و فناوری‌های نظامی صهیونیستی بهره‌مند شد. پهپادهای ساخت این رژیم نقشی کلیدی در نبرد قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ داشتند و به برتری نظامی آذربایجان بر ارمنستان کمک کردند.

اتحاد در سایه رقابت ترکیه

از زمان استقلال، ترکیه نزدیک‌ترین متحد آذربایجان به شمار می‌رفت. پیوندهای قومی و زبانی، عضویت ترکیه در ناتو و الگوی سکولار آنکارا سبب شد تا روابط دو کشور به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری حیدر علی‌اف و سپس پسرش الهام علی‌اف مستحکم‌تر شود.

با این وجود، نفوذ روزافزون رژیم صهیونیستی در قفقاز موجب شده است تا نقش ترکیه در سیاست دفاعی و اقتصادی آذربایجان به تدریج محدودتر شود. همکاری‌های گسترده با تل‌آویو در حوزه انرژی، به‌ویژه پروژه‌های مشترک گازی در شرق مدیترانه، فاصله باکو را از محور ترکیه اندکی افزایش داده است.

در مارس ۲۰۲۵، شرکت «سوکار» آذربایجان قراردادی با شرکت‌های صهیونیستی و انگلیسی برای اکتشاف گاز در شمال سواحل این رژیم امضا کرد. پیش‌تر نیز این شرکت با خرید ۱۰ درصد از میدان گازی «تمار»، وارد زنجیره انرژی شرق مدیترانه شد؛ منطقه‌ای که رژیم صهیونیستی، قبرس و یونان در آن نقش پررنگی دارند و ترکیه از آن کنار گذاشته شده است.

نشانه‌های اختلاف پنهان

در حالی که روابط آنکارا و باکو هنوز دوستانه توصیف می‌شود، نشانه‌هایی از نارضایتی ترکیه از نزدیکی آذربایجان به رژیم صهیونیستی دیده می‌شود. گزارش‌هایی از دیدار رؤسای جمهور دو کشور در ژوئن ۲۰۲۴ منتشر شد که در آن رجب طیب اردوغان از الهام علی‌اف خواست قدس شرقی را به‌عنوان پایتخت کشور فلسطین به رسمیت بشناسد.

این درخواست، به گفته رسانه‌های منطقه، با واکنش سرد باکو روبه‌رو شد و تحلیل‌گران آن را نشانه‌ای از نگرانی ترکیه نسبت به گسترش روابط آذربایجان و رژیم صهیونیستی دانستند.

بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در آمریکا در اوایل سال ۲۰۲۵، باعث شد طرحی موسوم به «گذرگاه ترامپ برای صلح و رفاه جهانی» (TRIPP) برای اتصال ترکیه، نخجوان و خاک اصلی آذربایجان از مسیر ارمنستان مطرح شود. این پروژه، که با استقبال باکو روبه‌رو شده، جایگاه ژئوپلیتیکی آذربایجان را تقویت می‌کند و می‌تواند در آینده مسیر ارتباطی مهمی میان آنکارا و باکو ایجاد کند.

در کنار این تحولات، رژیم صهیونیستی نیز به دنبال تحکیم روابط سه‌جانبه با آمریکا و آذربایجان است. «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مارس ۲۰۲۵ از ایجاد «شراکت استراتژیک باکو–تل‌آویو–واشنگتن» خبر داد؛ طرحی که هدف آن افزایش نفوذ در قفقاز جنوبی عنوان شده است.

در مجموع، به نظر می‌رسد جمهوری آذربایجان با بهره‌گیری از روابط هم‌زمان با ترکیه و رژیم صهیونیستی، در پی تثبیت موقعیت خود به‌عنوان قدرت نوظهور در قفقاز است. با این حال، نزدیکی بیش از حد به تل‌آویو می‌تواند روابط دیرینه با آنکارا را در معرض آزمونی دشوار قرار دهد؛ آزمونی که آینده توازن قدرت در شمال غرب آسیا را رقم خواهد زد.

انتهای پیام