به گزارش ایسنا، به نقل از زومیت، ماه‌هاست که شرکت کوچکی در سان‌فرانسیسکو روی پروژه‌ای مخفیانه کار می‌کند: تولد یک نوزاد اصلاح‌شده ژنتیکی.

این استارتاپ که پریونتیو (Preventive) نام دارد، با حمایت مالی سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI و برایان آرمسترانگ، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل Coinbase، بی‌سروصدا در تدارک چیزی است که در دنیای زیست‌شناسی بی‌سابقه خواهد بود: آن‌ها می‌خواهند نوزادی را از جنینی ویرایش‌شده به دنیا بیاورند تا از بروز یک بیماری ارثی جلوگیری شود.

اما دست بردن در DNA جنینی که قرار است یک انسان کامل شود، آنقدر جنجالی است که در بیشتر دنیا ممنوع اعلام شده. دانشمندان می‌گویند این فناوری هنوز به هیچ‌وجه امن نیست و می‌تواند آغازی بر دوران «آزمایش روی انسان» یا حتی بازگشت «اصلاح نژاد» باشد؛ چرا که هر اشتباهی در این ویرایش، به نسل‌های بعد هم منتقل خواهد شد.

به نظر می‌رسد آینده تولیدمثل انسان به دست شرکت‌های خصوصی افتاده است. اما آیا این فناوری‌ها واقعاً به بشریت خدمت می‌کنند، یا در حال ساختن آینده‌ای هستند که در آن فقط ثروتمندان می‌توانند «فرزندان بی‌نقص» داشته باشند؟

فناوری‌های ویرایش ژن که همین حالا هم برای درمان پس از تولد استفاده می‌شوند، به دانشمندان اجازه می‌دهند DNA را برش دهند و اصلاح یا جایگزین کنند.

اما به‌کارگیری این فرایند روی اسپرم، تخمک یا جنین بسیار بحث‌برانگیز است و باعث شده گروهی از دانشمندان خواستار توقف جهانی این نوع آزمایش‌ها شوند تا مسائل اخلاقی و علمی مربوط به آن روشن شود. ویرایش ژن‌های جنین با هدف خلق نوزاد، در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع است.

به گزارش وال‌استریت ژورنال شرکت پریونتیو به‌دنبال یافتن مکان‌هایی بود که چنین آزمایش‌هایی را مجاز می‌دانند؛ از جمله امارات‌متحده عربی.

بسیاری از متخصصان معتقدند علم ژنتیک هنوز آن‌قدر قابل‌پیش‌بینی نیست که نتایج آزمایش‌ها امن و بی‌خطر باشد. آن‌ها می‌گویند این کار می‌تواند آغاز دوران جدیدی از «آزمایش روی انسان» را رقم بزند، که این بار توسط شرکت‌های خصوصی و بدون هیچ‌گونه نظارت یا گفتگوی عمومی و دولتی انجام می‌شود. برخی دیگر نیز خطر ظهور دوباره «اصلاح نژاد» را مطرح می‌کنند.

تا امروز فقط یک مورد شناخته‌شده از تولد کودکان حاصل از جنین‌های ویرایش‌شده وجود دارد: سال ۲۰۱۸ دانشمندی چینی به‌نام هه جیان‌کویی با اعلام خبر تولد سه کودک که ژن‌هایشان به‌گونه‌ای اصلاح شده بود تا در برابر HIV مقاوم باشند، جهان را شوکه کرد.

او به‌دلیل «طبابت غیرقانونی» در چین به سه سال زندان محکوم شد. جیان‌کویی هویت این کودکان را علنی نکرده، اما می‌گوید همگی سالم هستند.

شرکت پریونتیو در صف پیشتاز استارتاپ‌هایی قرار دارد که با پشتیبانی مالی قدرتمندترین چهره‌های سیلیکون‌ولی، مرزهای علم باروری را جابه‌جا می‌کنند و در تلاش‌اند تا فناوری‌های ژنتیکی مرتبط با تولیدمثل را به مرحله تجاری برسانند.

بعضی از این شرکت‌ها روی ویرایش جنین کار می‌کنند و بعضی دیگر ابزارهایی برای غربالگری ژنتیکی می‌فروشند که اثر ده‌ها یا حتی چند صد ژن را روی ویژگی‌هایی خاص بررسی می‌کند.

این شرکت‌ها می‌گویند هدف نهایی‌شان، تولید نوزادانی بدون بیماری‌های ژنتیکی و مقاوم در برابر بیماری‌ها است. برخی حتی ادعا می‌کنند که می‌توانند به والدین این امکان را بدهند که جنین‌هایی را انتخاب کنند که هوش بالاتر، قد بلندتر یا رنگ چشم دلخواه دارند.

میلیاردرها و رؤیای نوزاد بی‌نقص

برایان آرمسترانگ، میلیاردر دنیای رمزارز، سردمدار حرکتی است که می‌خواهد ویرایش جنین را به واقعیت تبدیل کند. او به اطرافیانش گفته است که فناوری ویرایش ژن می‌تواند کودکانی خلق کند که کمتر در معرض بیماری‌های قلبی باشند، کلسترول پایین‌تری داشته باشند و با استخوان‌های قوی‌تری (برای جلوگیری از پوکی‌استخوان) رشد کنند.

براساس اسناد و گفته‌های افرادی که از برنامه‌های آرمسترانگ باخبرند، او همین حالا هم در چندین پروژه مرتبط با ویرایش جنین سرمایه‌گذاری کرده یا در حال مذاکره با آنهاست.

آرمسترانگ گاهی شام‌های خصوصی برگزار می‌کند تا نخبگان سیلیکون‌ولی را با متخصصان ویرایش ژن دور یک میز بیاورد. ظاهراً یکی از طرح‌های او این بود که یک شرکت به‌صورت مخفیانه روی پروژه کار کند و پس از تولد یک نوزاد سالمِ مهندسی‌شده، آن را به‌طور ناگهانی به جهان معرفی کند حرکتی که هدفش شوکه‌کردن جامعه علمی و وادارکردن دنیا به پذیرش این فناوری بود.

سخنگوی آرمسترانگ اما گفت که او فقط این ایده را نقل کرده، نه اینکه خودش پیشنهاد داده باشد. به‌علاوه او و سایر حاضرین در همان جمع به این نتیجه رسیدند که چنین کاری اشتباه است: «او هرگز توصیه نمی‌کند که پریونتیو به این روش عمل کند.»

شرکت پریونتیو که در ماه می ثبت شد و دفتر مرکزی‌اش در فضای کار اشتراکی WeWork در سانفرانسیسکو قرار دارد، با تیمی کوچک کار می‌کرد و تقریباً شش ماه تمام نقشه‌های خود را مخفی نگه داشت. مانند بسیاری از استارتاپ‌ها، حداقل یکی از کارمندان قرارداد عدم افشای اطلاعات (NDA) امضا کرده بود، شرکت آشکارا آگهی استخدام نمی‌داد و وب‌سایتش تقریباً خالی از هرگونه جزئیات بود.

ماه گذشته پس از اینکه خبرنگاران وال‌استریت ژورنال از اطرافیان شرکت درباره فعالیتش پرس‌وجو کردند، پریونتیو در وب‌سایتش اعلام کرد که ۳۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده تا روی ویرایش جنین تحقیق کند. در بیانیه شرکت آمده بود «تا زمانی که ایمنی این روش از طریق تحقیقات گسترده به اثبات نرسد»، وارد فاز آزمایش‌های انسانی نخواهند شد.

لوکاس هرینگتون مدیرعامل پریونتیو می‌گوید این ادعا را که شرکتش زوجی را شناسایی کرده و با آن‌ها روی ویرایش جنین‌هایشان کار می‌کند، رد کرد و مدعی شد شرکت فعلاً روی تحقیقات علمی تمرکز دارد تا پیش از هر اقدامی برای تولد نوزاد، از ایمنی کامل فرایند مطمئن شوند: «ما اصلاً عجله‌ای برای این کار نداریم.»

هرینگتون اضافه کرد که شرکت Preventive ناچار است خارج از آمریکا کار کند، چون سازمان غذا و دارو (FDA) اجازه ندارد درخواست‌های مربوط به آزمایش‌های انسانی در زمینه ویرایش جنین را بررسی کند.

او گفت: «ما به شفافیت کامل در تحقیقات خود متعهدیم و یافته‌هایمان را چه مثبت و چه منفی، قبل از بررسی هرگونه آزمایش بالینی بالقوه، منتشر خواهیم کرد. پنهان‌کاری کاملاً برخلاف رویکرد ماست.»

پس از اینکه وال‌استریت‌ژورنال از آرمسترانگ و نمایندگانش خواست نظرشان را در این مورد بیان کنند، او در شبکه اجتماعی X (توییتر سابق) نوشت: «خیلی هیجان‌زده‌ام که در پریونتیو سرمایه‌گذاری کرده‌ام!»

او افزود: «بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان با بیماری‌های ژنتیکی زندگی می‌کنند و اصلاح تعداد کمی سلول در ابتدای کار، مثل زمان جنینی، بسیار آسان‌تر است تا وقتی بیماری پیشرفت کرده باشد.» میزان دقیق سرمایه‌گذاری آلتمن، مالهرین و آرمسترانگ در «پریونتیو» مشخص نیست.

برخی از دانشمندان نسبت به هدف و برنامه‌های شرکت تردید دارند. برای مثال فئودور اورنوف، مدیر مؤسسه ژنومیک نوآورانه در دانشگاه برکلی کالیفرنیا می‌گوید: «این افراد روی بیماری‌های ژنتیکی کار نمی‌کنند. آن‌ها یا دروغ می‌گویند، یا متوهم هستند، یا هر دو. این آدم‌ها که با پول‌های کلانی که خیلی هم بد خرج می‌شوند، در واقع دارند روی بهبود نوزادان کار می‌کنند.»

دانشمندان معتقدند هنوز شناخت کاملی از ژنوم انسان و تعامل میان ژن‌های مختلف وجود ندارد. هر نوع ویرایش، تغییر یا حذف ژن‌های یک جنین می‌تواند به نسل‌های بعد منتقل شود، حتی اگر اشتباه یا ناخواسته باشد.

ماه آوریل، آرمسترانگ در شبکه X نوشته بود که تصور می‌کند در آینده، «کلینیک‌های لقاح مصنوعی» با مجموعه‌ای از فناوری‌های Gattaca Stack کار خواهند کرد؛ اشاره‌ای به فیلم دیستوپیایی سال ۱۹۹۷ که آینده‌ای مبتنی بر اصلاح نژادی را نشان می‌داد.

او همچنین نوشت که فناوری‌های ویرایش جنین و غربالگری ژنتیکی، در کنار هم می‌توانند «تکامل انسان را تسریع کنند.»

بازار جدید نوزادان انتخاب‌شده

جدای از موضوع ویرایش جنین، استارتاپ‌ها با سرعت زیادی در حال توسعه توان فناوری‌های غربالگری ژنتیکی هستند.

البته تست‌های ژنتیکی جنین چیز کاملاً جدیدی نیست. سال‌هاست که والدینی که سراغ لقاح آزمایشگاهی می‌روند، می‌توانند تست‌هایی برای تعیین جنسیت یا بررسی بیماری‌هایی مثل سیستیک فیبروزیس و تِی ساکس (Tay Sachs) انجام دهند. بعضی والدین بر اساس نتایج این آزمایش‌ها تصمیم می‌گیرند کدام جنین در رحم کاشته شود و بقیه را فریز کنند، کنار بگذارند یا اهدا کنند.

اما حالا چند استارتاپ روی فرایند جدیدی به اسم «غربالگری چندژنی» (Polygenic Screening) تمرکز کرده‌اند. در این روش DNA جنین استخراج و با استفاده از الگوریتم‌های آماری تحلیل می‌شود تا احتمال بروز طیف وسیعی از ویژگی‌ها و بیماری‌های احتمالی در آینده کودک را محاسبه کنند.

همین حالا هم چندین شرکت با حمایت مالی برایان آرمسترانگ، پیتر تیل (سرمایه‌گذار خطرپذیر) و الکسیس اوهانیان (هم‌بنیان‌گذار ردیت)، این خدمات را می‌فروشند:

مثلاً شرکت‌هایی مثل Orchid و Genomic Prediction احتمال ابتلا به بیماری‌ها را گزارش می‌دهند، درحالی‌که شرکت‌های Herasight و Nucleus Genomics ادعا می‌کنند می‌توانند حتی اطلاعاتی درباره هوش، قد و دیگر ویژگی‌های احتمالی کودک هم ارائه دهند.

والدین می‌توانند وارد پورتال آنلاینی شوند و نمودارها و چارت‌های رنگارنگی را ببینند که نشان می‌دهد جنین‌هایشان از نظر ژنتیکی در برابر بیماری‌ها و ویژگی‌های مختلف چه وضعیتی دارند.

برای مثال ممکن است تست‌های مختلف نشان دهند که احتمالاً IQ یک جنین به ۱۳۰ می‌رسد، یا جنین دیگری فقط ۱٫۵درصد ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی دارد، یا مثلاً ۱۴درصد بیشتر از خواهر و برادرهایش در معرض اضطراب است. امتیازهای مشابهی برای بیش‌فعالی، اختلال دوقطبی، دیابت یا حتی طاسی مردانه هم ارائه می‌شود.

شرکت‌ها می‌گویند این‌ها آزمایش‌هایی هستند که در آزمایشگاه توسعه یافته‌اند و نیازی به تأیید یا نظارت سازمان غذا و دارو (FDA) ندارند.

اما انجمن آمریکایی ژنتیک و ژنومیک پزشکی (ACMG) سال گذشته اعلام کرد که غربالگری چندژنی هیچ فایده بالینی اثبات‌شده‌ای ندارد. به گفته این نهاد، هنوز مشخص نیست که خطر بیماری‌هایی که در این آزمایش‌ها برای جنین پیش‌بینی می‌شود، واقعاً تا بزرگسالی فرد هم معتبر باقی می‌مانند یا نه.

دانشمندان هشدار می‌دهند: اصلاح نژادی در پوشش نوآوری

اریک ترکهایمر متخصص ژنتیک رفتاری از دانشگاه ویرجینیا، اسم این کار یعنی «بازاریابی وعده‌های اثبات‌نشده برای بهینه‌سازی‌های مبهم» را «اصلاح نژاد شرکتی» (corporate eugenics) می‌گذارد.

دکتر مارسل سدارز پزشک ارشد کلینیک IVF دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو می‌گوید: «این اهالی دنیای تکنولوژی آن‌قدر کنترل همه چیز زندگی‌شان را در دست دارند که می‌گویند: چرا نباید فرزند بی‌نقصی داشته باشم؟ اما بچه‌ها با ویژگی‌های ذاتی خودشان به دنیا می‌آیند، و فکر نمی‌کنم بتوان این چیزها را پیش‌بینی کرد.»

در مقابل، چهار شرکت غربالگری چندژنی همگی اعلام کردند که متدولوژی‌شان معتبر است و این تست‌ها بینش ارزشمندی در مورد سلامت و ویژگی‌های آینده کودک ارائه می‌دهند. برخی از آن‌ها گفتند که منتقدان، علم پشت این روش‌ها را به‌خوبی درک نکرده‌اند و مشتریانشان در واقع بیشتر به کاهش خطر بیماری‌ها علاقه دارند تا انتخاب ویژگی‌های ظاهری.

سخنگوی شرکت ارکید (Orchid) می‌گوید: «موضوع اصلاً برتری ژنتیکی نیست، بلکه کاهش ریسک بیماری است. کودکانی که بدون بیماری‌های مرگبار به بزرگسالی می‌رسند، در واقع از نظر ژنتیکی خوش‌اقبال‌اند.»

نرم‌افزار بهینه‌سازی ژنتیکی

نور صدیقی، بنیان‌گذار ۳۱ ساله ارکید از برایان آرمسترانگ، ویتالیک بوترین یکی از خالقان اتریوم و ان وُجیتسکی هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل 23andMe به‌عنوان سرمایه‌گذارانش نام می‌برد. اُرکید برای انجام مجموعه‌ای از تست‌های ژنتیکی و ارائه یک «نمره ریسک» برای بیماری‌هایی مانند آلزایمر، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی، به‌ازای هر جنین ۲۵۰۰ دلار دریافت می‌کند.

کیان صادقی بنیان‌گذار نوکلئوس (Nucleus) هم مثل صدیقی از دریافت‌کنندگان بورسیه Thiel Fellow است، برنامه‌ای که به دانشجویان انصرافی برای انجام پروژه‌های نوآورانه کمک مالی و مشاوره می‌دهد.

او غربالگری چندژنی را نوعی «نرم‌افزار بهینه‌سازی ژنتیکی» توصیف می‌کند و آن را بخشی از «تکامل نوین (neo-evolution)» می‌نامد؛ اصطلاحی که آن را در یکی از پست‌های X خود چنین شرح داد: «یعنی اصلاح ژنتیکی انسان‌ها در مقیاسی گسترده.»

صادقی در بیانیه‌ای به وال‌استریت ژورنال گفت: «صنعت بهینه‌سازی ژنتیکی همین حالا هم وجود دارد، از انتخاب جنین تا پژوهش‌های ویرایش ژن، این فناوری‌ها پیوسته مرزهای شناخت و اختیار والدین درباره آینده فرزندانشان را گسترده‌تر می‌کنند.»

شرکت نوکلئوس که تابه‌حال ۳۲ میلیون دلار سرمایه جذب کرده، توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعلق به پیتر تیل و الکسیس اوهانیان پشتیبانی می‌شود و برای غربالگری چندژنی روی حداکثر ۲۰ جنین ۹۹۹۹ دلار دریافت می‌کند.

صدیقی و صادقی (۲۵ساله) هر دو جهانی را تصور می‌کنند که در آن زوج‌ها به‌طور گسترده از طریق لقاح آزمایشگاهی می‌شوند تا بتوانند جنین‌هایی با ویژگی‌های برتر ژنتیکی را انتخاب کنند. صدیقی می‌گوید: «رابطه جنسی برای تفریح است؛ غربالگری جنین برای بچه‌دارشدن.»

دست بردن در DNA

شرکت پریونتیو و چند استارتاپ دیگر می‌خواهند پا را از این هم فراتر بگذارند. آن‌ها امیدوارند فناوری‌ای ارائه دهند که بتواند واقعاً کد ژنتیکی جنین‌ها را تغییر دهد و نوزادی با ویژگی‌های دلخواه والدین به دنیا آورد.

در حال حاضر، برخی از درمان‌های پیشرفته ویرایش ژن برای بزرگسالان و کودکان در دسترس است، از جمله فناوری پیشگامانه‌ای به نام کریسپر (CRISPR) که برای اصلاح بخش‌هایی از کد ژنتیکی عامل بیماری‌ها به کار می‌رود. پزشکان در بهار ۲۰۲۵ گزارش دادند که یک نوزاد مبتلا به بیماری متابولیک نادر و مرگ‌بار، با استفاده از درمان اختصاصی CRISPR با موفقیت درمان شده است.

حالا پریونتیو و شرکت‌های دیگر پیشنهاد می‌کنند که این ویرایش ژن را به «مرحله جنینی» بیاورند. از دیگر استارتاپ‌های فعال در این حوزه می‌توان به Manhattan Genomics (تأسیس‌شده توسط کتی تای، از بورسیه‌های تیل) و Bootstrap Bio اشاره کرد که قصد دارد آزمایش‌هایش را در کشور هندوراس انجام دهد. هر دو شرکت هنوز در مراحل اولیه کار خود هستند.

هرینگتونِ ۳۴ساله می‌گوید که تمرکز فعلی شرکتش روی تحقیقات پیش‌بالینی است. در بیانیه آغاز به کار پریونتیو آمده بود که این شرکت بر «پیشگیری از بیماری‌های ژنتیکی شدیدی تمرکز دارد که خانواده‌ها برای مقابله با آن گزینه‌های درمانی محدودی دارند یا اصلاً ندارند.»

هرینگتون گفت ممکن است بخشی از فعالیت‌های شرکت در خارج از ایالات متحده انجام شود و ابراز امیدواری کرد که کنگره آمریکا در آینده محدودیت‌های مربوط به ویرایش جنین را بازبینی کند.

انتظار می‌رود دو آزمایشگاه تحقیقاتی برجسته که روی ژنتیک و جنین مطالعه می‌کنند، در ماه‌های آینده از دستاوردهای بزرگی خبر دهند؛ از جمله آزمایشگاه دیتِر اِگلی (Dieter Egli) در دانشگاه کلمبیا که آرمسترانگ قبلاً با او درباره تجاری‌سازی ویرایش جنین صحبت کرده بود. اگلی می‌گوید گرچه تحقیقاتش به‌طورکلی به ایمنی ویرایش ژن مربوط می‌شود، اما هیچ «کاربرد تجاری مستقیمی» برای پژوهش‌های آینده‌اش وجود ندارد.

باوجود پیشرفت‌های اخیر، ویرایش ژن همچنان با این خطر همراه است که ناخواسته، بخش‌هایی از DNA حذف یا جای نادرست درج شود. هنک گریلی متخصص اخلاق زیستی از دانشگاه استنفورد می‌گوید: «همه آدم‌های عاقل و مسئولیت‌پذیر قبول دارند که فعلاً نمی‌توان این کار را انجام داد؛ چون به‌طرز غیرمنطقی خطرناک است. در حال حاضر نسبت ریسک به فایده‌اش افتضاح است.»

نخبگان سیلیکون ولی و نوزادانی با نژاد برتر

کیان صادقی بنیان‌گذار نوکلئوس در مراسم رونمایی از محصول غربالگری چندژنی شرکتش در ماه ژوئن گفت: «ما باور داریم انتخاب جنین و بهینه‌سازی ژنتیکی نباید فقط برای عده‌ای خاص باشد، بلکه باید در دسترس همه قرار گیرد.»

به گفته منابع آگاه، چند چهره سرشناس سیلیکون‌ولی از جمله سم آلتمن و ایلان ماسک، قبلاً از غربالگری چندژنی برای ارزیابی جنین‌های فرزندان خود استفاده کرده‌اند.

یکی از منابع گفت که ماسک از خدمات شرکت «اُرکید» برای انتخاب جنین‌های دو فرزندی که از شیوون زیلیس مدیراجرایی شرکت نورالینک دارد، استفاده کرده است. ماسک، زیلیس و نمایندگانشان به این ادعا پاسخی نداده‌اند.

پزشکان می‌گویند خارج از دنیای فناوری، والدین معمولی هنوز به‌طور گسترده از این فناوری استقبال نکرده‌اند.

شرکت اُرکید که از زمان تأسیسش در سال ۲۰۱۹ تاکنون ۱۶٫۵ میلیون دلار سرمایه جذب کرده، بخشی از تست‌های خود را از طریق زنجیره کلینیک‌های باروری Kindbody که تحت حمایت سرمایه‌گذاران خصوصی است، بازاریابی می‌کند.

به گفته افرادی آشنا با فعالیت این کلینیک‌ها، تاکنون فقط چند مورد آزمایش به درخواست بیماران انجام شده، ولی سخنگوی ارکید می‌گوید این شرکت «افزایش چشمگیر علاقه بیماران و رشد مداوم تقاضا»  را در کلینیک‌های سراسرآمریکا تجربه می‌کند.

کیان صادقی هم می‌گوید شرکت نوکلئوس تا امروز به هزاران خانواده خدمات داده و فعالیتش «خیلی فراتر از دیوارهای سیلیکون‌ولی» رفته است.

شرکت «هِراسایت» (Herasight) که تابستان امسال با حمایت شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر و بانفوذ دریپر اسوشیتس رسماً راه‌اندازی شد، برای آزمایش و تحلیل حداکثر ۱۰۰ جنین در یک دوره پنج‌ساله، ۵۰ هزار دلار دریافت می‌کند.  به‌گفته جاناتان آنومالی فیلسوف درون‌سازمانی شرکت، آن‌ها در حال بررسی گزینه‌هایی هستند تا نسخه‌های ارزان‌تر خدمات را هم ارائه دهند.

طبق ایمیلی که در ماه می از سوی این شرکت برای سرمایه‌گذاران بالقوه ارسال شد و به دست وال‌استریت‌ژورنال هم رسید، در میان ۸۰ مشتری اولیه «هراسایت»، میلیاردرهای شناخته‌شده‌ای نیز حضور دارند.

در این پیام هراسایت به عنوان شرکتی معرفی شده بود که «به والدین قدرت می‌دهد تا فرزندانی با بهترین ویژگی‌های پیش‌بینی‌شده داشته باشند»، از جمله ضریب هوشی، میزان تکانشگری، قد و خطر ابتلا به بیماری‌های رایج.

از جلسات مخفی تا مهمانی‌های لوکس کودکان طراحی‌شده

در شبی از ماه سپتامبر، آنومالی برای حدود ۶۰ نفر در آپارتمان نوریل روبینی، اقتصاددان مشهور، در منهتن سخنرانی کرد. این گردهمایی به‌عنوان یک نشست سطح‌بالا درباره آینده «کودکان طراحی‌شده» (Designer Children) تبلیغ شده بود و به مهمانان توصیه شده بود لباس‌هایی «جذاب، خاص و شیک» بپوشند.

آنومالی قبلاً استاد علوم سیاسی در دانشگاه دوک بوده و از مدافعان صریح «اصلاح نژاد داوطلبانه است. او سال ۲۰۱۸ نوشته بود که انسان‌ها باید در تصمیم‌های مربوط به فرزندآوری طوری عمل کنند که «نسل آینده‌ای توانمندتر» به وجود آید.

او در طول این رویداد، تصویری از یک «اتاق گاز سیار نازی‌ها» را نشان داد که برای کشتن افراد دارای معلولیت استفاده می‌شد تا این نکته را ثابت کند که هدف هراسایت، «از نظر اخلاقی تفاوت زیادی با بدترین شکل اصلاح نژاد اجباری و تحت حمایت دولت دارد.»

بااین‌حال خودش هم اذعان کرد که اگر طی چند نسل، فقط جنین‌های بهینه‌تر انتخاب شوند، جامعه ممکن است دستخوش تغییراتی بنیادین شود. او گفت: در طول زمان ممکن است تفاوت چشمگیری میان افراد «ارتقایافته ژنتیکی» و «تقویت‌نشده» پدید آید. به باور او، شاید روزی فرابرسد که کسانی که جنین‌هایی با هوش بالاتر انتخاب می‌کنند، به بقیه با نوعی دلسوزی یا ترحم نگاه کنند؛ پس ناگزیر نابرابری به وجود می‌آید.

روبینی بعداً در ایمیلی نوشت که تردیدها و نگرانی‌هایی جدی درمورد فناوری غربالگری چندژنی دارد، و با اینکه میزبان مشترک رویداد بوده، با همه دیدگاه‌های آنومالی موافق نیست.

وقتی آینده ژنتیکی در دست والدین است

چند هفته بعد هراسایت از چیزی رونمایی کرد که آن را «قوی‌ترین مدل پیش‌بینی هوش ژنتیکی» در بازار نامید. به گفته شرکت، در برخی موارد والدین می‌توانند جنینی را انتخاب کنند که IQ آن تا ۹ واحد بیشتر از بقیه جنین‌هاست؛ افزایشی که به گفته یکی از دانشمندان شرکت، با درآمد و سطح تحصیلات بالاتر و خطر کمتر بیماری‌های قلبی ارتباط مستقیمی دارد.

مکس هوالد ۳۱ساله، مهندس نرم‌افزار در یک استارتاپ فین‌تک و همسرش از خدمات هراسایت استفاده کردند تا از میان پنج جنینی که داشتند یکی را انتخاب کنند. هوالد گفت: «جنینی که انتخاب کردیم، از نظر ریسک ابتلا به اکثر بیماری‌ها در سطح پایین‌تری ارزیابی شد و همچنین ضریب هوشی بالاتر و قد کمی بلندتری داشت.» فرزند این زوج قرار است در ماه فوریه به دنیا بیاید.

هوالد از طریق پستی در وبلاگ LessWrong با مفهوم غربالگری چندژنی آشنا شد؛ سایتی محبوب در میان جامعه «نوع‌دوستی مؤثر» که بر روش‌های علمی کمک به دیگران تمرکز دارد.

او می‌گوید: «هر دوی ما در سطحی بسیار شخصی می‌دانیم دولت وقتی مردم را وادار یا محدود می‌کند که در تولیدمثل چه کنند، چه فجایعی ممکن است رخ دهد. ما به فرصت و انتخاب انجام غربالگری چندژنی، به چشم استفاده از حقوقی نگاه می‌کنیم که برای بسیاری از اجداد ما در دسترس نبود یا به‌زور از آن‌ها سلب شده بود.»

صنعتی با سود نامعلوم و رؤیایی گران‌قیمت

اینکه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های مرتبط با جنین، اصلاً چقدر بازدهی داشته باشد، هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ هرچند طبق برآورد شرکت مک‌کینزی انتظار می‌رود بازار IVF در ایالات متحده از حدود ۳٫۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۸ برسد.

هنوز مشخص نیست که «ویرایش جنین» چگونه تجاری‌سازی خواهد شد و اصلاً چند نفر از پس هزینه آن برمی‌آیند. برای مقایسه، نخستین درمان شخصی‌سازی‌شده ژن‌درمانی موردتأیید FDA برای بزرگسالان که بیماری کم‌خونی داسی‌شکل را درمان می‌کند، ۲٫۲ میلیون دلار قیمت دارد، هرچند مشخص نیست بیماران در عمل چه مبلغی می‌پردازند. آمد.

لوکاس هرینگتون در نوامبر ۲۰۲۴ در وبلاگ شخصی‌اش نوشت که هزینه ویرایش جنین ممکن است در آینده به حدود ۲۰۰۰ دلار برسد و وقتی این هزینه را در طول نسل‌ها در نظر بگیریم، رقم ناچیزی می‌شود. او اضافه کرد که این فناوری می‌تواند به‌ویژه برای زوج‌هایی که هر دو مبتلا به یک بیماری ژنتیکی‌اند مفید باشد، مثلاً در نیجریه که بسیاری از مردم از بیماری کم‌خونی داسی‌شکل رنج می‌برند.

بااین‌حال هرینگتون بعداً در مصاحبه‌ای توضیح داد که با این مثال فقط می‌خواست نشان دهد بسیاری از زوج‌ها در سراسر جهان با انتخاب‌های دشواری در مورد فرزندان بیولوژیکی و بیماری‌های ارثی روبرو هستند و قصد نداشته با آن رقم پیشنهادی، آغاز آزمایش‌های بالینی را مطرح کند.

ظاهراً سم آلتمن به‌طور غیررسمی به هرینگتون پیشنهاد کرده بود شرکت Preventive را در قالب مؤسسه‌ای عام‌المنفعه ثبت کند، یعنی شرکتی که در کنار سودآوری، مأموریت اجتماعی هم دارد.

منشور شرکتی پریونتیو، «هدف اجتماعی» آن‌ها را این‌گونه تعریف می‌کند: «پیشبرد مسئولانه علم و ایمنیِ فناوری‌های ویرایش ژنوم که پیش از تولد، به نفع بشریت به کار گرفته می‌شوند.» در ایالت دلاور که شرکت در آن ثبت شده، مؤسسات عام‌المنفعه در برابر شکایت سهام‌داران از آزادی عمل بیشتری برخوردارند؛ موضوعی که هرینگتون آن را راهی برای تمرکز بر اهداف انسانی به‌جای سود صرف توصیف کرد.

هرینگتون دکترای خود را در آزمایشگاه جنیفر دودنا گرفت، دانشمندی که در سال ۲۰۲۰ به‌خاطر پژوهش‌های پیشگامانه‌اش روی فناوری کریسپر (CRISPR) مشترکاً جایزه نوبل را دریافت کرد. این دو همچنین از بنیان‌گذاران شرکت Mammoth Biosciences هستند که بر درمان‌های مبتنی بر ویرایش ژن تمرکز دارد.

وقتی از دودنا در مورد تأسیس پریونتیو سؤال شد، او گفت که هرینگتون دارد استانداردهای علمی دقیق و شفافیت موردنیاز را به‌کار می‌گیرد که برای ارزیابی میزان بلوغ فناوری کریسپر در پیشگیری ایمن از بیماری‌های ژنتیکی ضروری است.

او افزود: «جامعه علمی بادقت خواهد نگریست تا ببیند آیا علم به اندازه کافی پشتیبان گام بعدی است یا نه.»

انتهای پیام