با گذشت يك سال از ثبت جهاني، تعزيه در ايران همچنان موزه و مكان ثابتي ندارد
يك سال از ثبت جهاني تعزيه به نام ايران در سازمان يونسكو مي‌گذرد اما اين هنر در ايران همچنان نيازمند توجه بيشتر است.
به گزارش خبرنگار بخش تئاتر خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، سال گذشته بعد از ثبت جهاني تعزيه به نام ايران، هنرمندان و علاقه‌مندان اين رشته اميدوار شدند تا وعده‌هاي مديران در جهت بهبود وضعيت هنرمندان تعزيه‌خوان، راه‌اندازي موزه تعزيه، تعريف مكاني ثابت براي اجراي تعزيه در طول سال تحقق پيدا كند اما بعد از گذشت يك سال،هيچ يك از اين وعده‌ها عملي نشده است و اجراي برنامه‌هاي تعزيه همچنان جنبه فصلي و مناسبتي دارد.
تئاتري‌ها به ياد دارند كه با آغاز به كار دوباره تالار «محراب»، وعده‌هاي تاسيس موزه تعزيه و اختصاص تكيه اين تالار به عنوان مكاني ثابت براي اجراي تعزيه در طول سال،جنبه جديتري پيدا كرد اما اين تصميمات تاكنون اجرايي نشده است.
براي يادآوري اين وعده‌هاي بي‌نتيجه لازم نيست به سالهاي دورتر و راه‌اندازي دوباره تالار محراب برگرديم چراكه تابستان همين امسال هم اين وعده‌ها براي چندمين بار تكرار شد.
در مراسم معارفه رييس جديد تالار «محراب» بود كه شهرام نوشير مسوول واحد تئاتر استان تهران از تشكيل موزه تعزيه در محل تالار محراب خبر داد و گفت:«سالهاي قبل كه با دفتر طرح‌هاي عمراني بحث ساخت موزه تعزيه مطرح شده بود، با حمايت مهندس اخلاقي تكيه تالار محراب شكل گرفت كه هنوز كامل نشده است،بنا داريم اين تكيه را كامل كنيم تا شكل موزه‌اي تعزيه در آن نگهداري شود.»
در آن برنامه،نوشير وعده داد:«موزه تعزيه در دو بخش كار مي‌كند، نخست به شكل موزه‌اي برخي از آثار در اينجا اجرا مي‌شود ضمن اينكه لوازم ، لباس‌ها، نسخه‌هاي قديمي ، آكسسوارها و ... در لابي تالار محراب نگهداري خواهد شد.»
اين مسوول حتي به اين نكته هم اشاره داشت كه در مراكز گردشگري بروشورهايي براي معرفي اين موزه مي‌گذاريم تا گردشگران خارجي بتوانند به تماشاي برنامه‌هاي اين موزه بيايند.
اما حالا چندين ماه است كه شهرام نوشير اين مسووليت را به فرد ديگري سپرده و آنچه بر جاي مانده، همان وعده‌هاي قديمي عملي نشده است.
****
اما وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در تازه‌ترين اظهار نظرش درباره تخصيص مكاني براي اجراي برنامه‌هاي تعزيه در طول سال و راه‌اندازي موزه تعزيه، گفت:«تعزيه جنبه‌ي مردمي دارد و با امکانات خود مردم هم اداره مي‌شود؛ البته ما هم نبايد از کمک به اين هنر دريغ کنيم، اما اين موضوع نبايد به گونه‌اي باشد که همه اين مسائل به سمت دولتي شدن هدايت شود.»
سيد محمد حسيني كه چند شب پيش در برنامه «شب‌هاي واقعه» در محوطه تئاترشهر حضور داشت، اذعان داشت: «ما به عنوان متولي بخش فرهنگ و هنر در دولت بايد کاري کنيم که گروه‌هاي تعزيه در کشور در شکل بهتري ساماندهي شوند که خوشبختانه همکاران من در معاونت هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با دقت دنبال آن هستند.»
وي از ساماندهي بهتر گروه‌هاي تعزيه در سراسر کشور خبر داد و خاطرنشان كرد: «تعزيه يک هنر اصيل است که براي مردم سرزمين ما موضوع و هنر تازه‌اي نيست. همه‌ي ما شاهديم که در همه استان‌ها تعداد زيادي از هنرمندان مشتاقانه به اجراي اين هنر ارزشمند و ارائه آن به مخاطبان تلاش مي‌کنند.»
وزير ارشاد البته به لزوم دور كردن تعزيه از خرافات به عنوان يكي ديگر از ضروريات اين عرصه ياد كرد و توضيح داد:«همه تلاش خود را انجام خواهيم داد که ضمن تقويت اين هنر ارزشمند کاري کنيم که اين گونه نمايشي با خرافات درآميخته نشود و اين کار ميسر نيست مگر با حمايت هنرمندان و دست‌اندرکاران هنر تعزيه ايران زمين که خوشبختانه با همکاري خوبي که تا به امروز با ما داشته‌اند با اين مساله مقابله شده است.»
او همچنين با تاكيد بر لزوم به‌روز شدن تعزيه افزود: «هنر تعزيه اين قابليت را دارد که بهتر از گذشته باشد.خوشبختانه از سال گذشته با اقدامات خوبي که در معاونت هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در برگزاري ويژه برنامه‌هاي نمايشي متناسب با ايام سوگواري حضرت سيد الشهدا (ع) انجام گرفته، شاهد حضور خوب و موثر شهروندان تهراني وشهرستاني بوديم اما لازم است نهادهايي چون صدا و سيما در اين راه کمک ما باشند تا مردم بيش از پيش با اين هنر ارزشمند آشنا شوند.»
همچنين معاون هنري وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي كه در اين بازديد، وزير ارشاد را همراهي مي‌كرد با اشاره به ضرورت راه‌اندازي موزه تعزيه گفت:«راه‌اندازي موزه تعزيه امري لازم و ضروري است که در چارچوب برنامه‌ريزي براي راه‌اندازي موزه تئاتر، بخشي از اين موزه را به تعزيه اختصاص داد.»
حميد شاه‌آبادي، صيانت از تعزيه را وظيفه‌ي تمام نهادهاي مسؤول دانست و ادامه داد:«تعزيه با اعتقادات و شيوه‌هاي عزاداري ما ارتباط مستقيم دارد و طبيعي است که به عنوان يک گونه نمايشي که داراي قدمت و پيشينه ديني است، بايد جايگاه محوري و مهمي در فرهنگ ديني ما داشته باشد.»
به اعتقاد وي، تمامي نهادهاي مسؤول از جمله اداره کل هنرهاي نمايشي به عنوان متولي هنرهاي نمايشي بايد تمام تلاش خود را انجام دهند که نه تنها اين گونه نمايشي محفوظ بماند بلکه در يک شکل محدود محصور نشود و شيوه تکثير شده‌اي از آن در سراسر کشور اشاعه پيدا کند.
وي درباره‌ي رسيدگي بيشتر به مشکلات هنرمندان فعال در تعزيه، خاطرنشان کرد: «مجموعه فعاليت‌هايي را که براي حفظ و صيانت اين هنر لازم بوده، انجام داده‌ايم که از آن جمله مي‌توان به جمع‌آوري نسخه‌هاي قديمي تعزيه، حمايت از هنرمندان فعال اين گونه نمايشي در سراسر کشور و جمع‌آوري گونه‌هاي مختلف اين هنر اشاره کرد.»
***
اما دكتر جابر عناصري پژوهشگر و استاد دانشگاه يکي از آسيبهاي آيين تعزيه را عدم استفاده از وجود تعزيه‌خوانان برجسته مي‌داند و مي‌گويد:«در حال حاضر در مناطق مختلف کشور تعزيه خوانان بزرگي وجود دارند که به سوگواره‌ها دعوت نمي‌شوند و گوشه‌نشين شده‌اند.»
اين هنرمند و پژوهشگر توضيح داد:«اگر لباس‌ها، سرودها و نغمه‌هاي بومي را که مردم هر منطقه با آن آشنايي دارند را از تعزيه بگيريم، در واقع جان تعزيه را گرفته‌ايم.»
وي با تاکيد بر اين‌که تعزيه بايد به هر زباني خوانده شود، تصريح كرد: «حتي اهل سنت نيز در تعزيه با ما شيعيان شريک هستند و تعزيه‌هايي که اجرا کرده‌اند، تاثيرگذار بوده است.»
اين مدرس دانشگاه، عدم شناخت نسخ تعزيه از سوي تعزيه‌خوانان را از ديگر آسيبهاي اين آيين برشمرده و مي‌گويد:«برخي تعزيه‌خوانان گاه به‌خاطر عدم شناخت درست نسخ تعزيه، اشعار را به‌صورت اشتباه و غيرصحيح مي‌خوانند و باعث خنده آور شدن آن مي‌شوند.»
به اعتقاد وي، خودنمايي نيز از ديگر تهديدات و آسيبهاي تعزيه است که تعزيه خوانان بايد در اين خصوص مراقب باشند.
عناصري که تاکنون کتاب‌هايي چون «شبيه خواني، الگوي نمايش هاي ايراني» و «درآمدي بر نمايش و نيايش در ايران» را به رشته تحرير درآورده است، با تاکيد بر استفاده از الگوهاي درست در تعزيه، اظهار کرد:«اگر مي‌خواهيم تعزيه سالمي داشته باشيم بايد از الگوهاي درستي در اين زمينه تبعيت کنيم.»
به گفته او، معيارهايي موجود در تعزيه، هنوز به‌درستي شناخته نشده و با اين وجود در تئاتر به‌کار گرفته مي‌شود و موجب سخره مي‌گردد، در حالي‌كه اين معيارها در ابتدا بايد شناخته شود و بعد در ديگر عرصه‌هاي نمايشي مورد استفاده قرار گيرد.
عناصري هم گرچه بر ضرورت به‌روز شدن تعزيه تاكيد كرده اما در عين‌حال خاطرنشان كرد: «ما نيازمند به‌روز کردن تعزيه هستيم، ولي زماني که آهنگ‌ها، اشعار، صحنه‌آرايي و ميدان آرايي آن را به‌درستي نشناخته‌ايم، چگونه مي‌توانيم دست به اين کار بزنيم. به هر حال بايد در مقابل اين تعزيه‌هاي نادرست ايستاد و آن را نقد کرد.»
****
اما محمد حسين ناصربخت،ديگر پژوهشگر و هنرمند تئاتر همزمان با ثبت جهاني تعزيه سال گذشته گفته بود:«اين اقدام بانيان تعزيه‌ها را وادار مي‌كند كه قدم‌هاي جديتري بردارند و تلاش كنند تا تعزيه با همان عظمتي كه در «تكيه دولت» برگزار مي‌شد، برپا شود و ديگر به گوشه و كنار خيابان‌ها انتقال پيدا نكند.»
وي البته به آسيبهاي اين هنر هم اشاره داشت و مطرح كرد:«تعزيه دچار آسيبهاي جدي شده كه اگر امروز به آن نپردازيم، چند سال ديگر ناچاريم در ذيل ميراث معنوي در خطر جهان از آن دفاع كنيم. پس با جهاني‌شدن تعزيه با به وجود آوردن يك آرشيو غني و با به كار گرفتن پيشكسوتان اين عرصه و تربيت نسل جوان تعزيه را بارور كنيم.»
ناصر بخت اظهار اميدواري كرد:«بنياد تعزيه براي انجام يك حركت جمعي بدون تقليد و تكرار تاسيس شود چون
تنها با راه‌اندازي بنيادي كه به نام تعزيه باشد و شرح وظيفه رسمي و قانوني‌اش، پيگيري تعزيه و مسايل آن باشد، مي‌توان به نتيجه رسيد و اين بهترين راه براي حمايت و سر و سامان دادن به هنرهايي مانند تعزيه و نقالي است.»
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.
نظرات