به گزارش ایسنا، اربعین حسینی دیگر فقط یک مناسک مذهبی نیست؛ مسیری است که دل‌ها را به هم پیوند می‌دهد و تجربه‌ای فراتر از مکان و زمان می‌آفریند. نویسندگان و پژوهشگران با نگاهی روایی، تاریخی، اجتماعی و حتی طنزآمیز، این رخداد را در قالب کتاب‌هایی متنوع بازآفرینی کرده‌اند. از گزارش‌های مستند مسیر پیاده‌روی تا تحلیل‌های ژرف‌اندیشانه درباره جایگاه اربعین در فرهنگ شیعی، هر کتاب روایتی منحصربه‌فرد دارد. در ادامه، مروری کوتاه بر تعدادی از آثار برجسته این حوزه خواهیم داشت.
«پنجره‌های تشنه» مهدی قزلی / انتشارات سوره مهر
«پنجره‌های تشنه» مجموعه‌ای است میان سفرنامه و داستان کوتاه که روایت‌هایی از تجربه‌های زیارتی و همراهی با کاروان حمل ضریح را بازگو می‌کند. نویسنده با نثری ساده، اما پُر از تصویر و احساس، از لمس ضریح، صف و زحمت خادمان، و اشک‌های زائران می‌نویسد؛ متن خواننده را به یک زیارتِ ادبی دعوت می‌کند که به‌جای گزارش صرف، به ثبت تجربه‌های حسی و معنوی می‌پردازد. کتاب ویژگی خاصی در ترکیب روایت شخصی و زبان ادبی دارد و برای کسانی که دنبال متن‌هایی با بار عاطفی قوی و ملموس از زیارت هستند مناسب است. سوره‌مهر این عنوان را در مجموعه داستان/سفرنامه منتشر کرده و کتاب مورد توجه خوانندگان ادبیات دینی قرار گرفته است.
علاقه‌مندان به کتاب‌های صوتی می‌توانند «پنجره‌های تشنه» را با صدای عبدالله روا از درگاه‌های کتاب‌های صوتی گوش کنند.
«از عاشورا تا اربعین» حشمت‌الله قنبری همدانی/ چاپ و نشر بین‌الملل
این کتاب رویکردی پژوهشی‌تحلیلی دارد و پیوند تاریخی و معنوی میان واقعه عاشورا و آیین اربعین را پی می‌گیرد. نویسنده با مرور متون تاریخی و منابع روایی، نشان می‌دهد چگونه اربعین به‌عنوان امتداد فعل عاشورا پدید آمده و در طول زمان به شکل جنبشی اجتماعی و معنوی تبلور یافته است. فصل‌های کتاب معمولا بر جوانب گوناگون این پیوستگی تمرکز دارند: زمینه‌های تاریخی، نقش بازتولید حافظه جمعی، و کارکردهای اجتماعی-سیاسی اربعین در جوامع شیعی. متن برای خوانندگانی که دنبال درک عمیق‌تر از ریشه‌ها و سیر تطور این آیین‌اند مناسب است؛ زیرا هم شواهد تاریخی را گردآوری می‌کند و هم خوانش تحلیلی از کارکردهای معاصر اربعین ارائه می‌دهد. این اثر می‌تواند مرجع کوتاه و متمرکزی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان مطالعات دینی و فرهنگی باشد.
«سفر خروج» عبدالرحمن الشرقاوی با ترجمه غلامرضا امامی/ انتشارات امیرکبیر
«سفر خروج» اثری نمایشی‌وایی است که ریشه در ادبیات عاشورایی دارد. متن این کتاب برخلاف یک گزارش صرف، ساختاری نمایشی دارد که با بهره‌گیری از عناصر دراماتیک، گوشه‌هایی از حادثه عاشورا را بازآفرینی می‌کند؛ تمرکز مؤلف بر وجوه انسانی، اخلاقی و کنش‌های شخصیتی است تا پیام‌ها و کنش‌های تاریخی را به شیوه‌ای هنری منتقل نماید. این نوع کار، برای مخاطب ایرانی فرصتی فراهم می‌آورد تا از مسیر نمایش و روایت هنری، به بازخوانی و تأمل تازه‌ای در واقعه کربلا دست یابد؛ خصوصاً کسانی که به ترکیب ادبیات نمایشی و موضوعات دینی علاقه‌مندند، متن می‌تواند جذاب و قابل‌تأمل باشد.
«مغناطیس حسین(ع) : تحلیلی بر بزرگ‌ترین اجتماع تاریخی بشر در اربعین بر اساس دکترین ولایت» / پژوهشکده باقرالعلوم
این کتاب پژوهشی با رویکردی نظری و تحلیلی به‌کوشش می‌پردازد تا علت «جذب» و تداوم شور و حضور میلیونی در اربعین را تبیین کند. مؤلف (در منابع کتاب ثبت شده) حرکت اربعین را از منظر دکترین ولایت، ساختارهای اجتماعی‌مذهبی و کارکردهای فرهنگی بررسی می‌کند و تلاش دارد نشان دهد چه عواملی سبب شده جمعیتی عظیم و پیوسته به سمت کربلا حرکت کند. متن ضمن تحلیل میدانی و نظری، به مؤلفه‌هایی همچون حافظه جمعی، الگوهای معنابخشی، نقش نهادهای مردمی (موکب‌ها) و پیامدهای اجتماعی اربعین می‌پردازد. چاپ اثر توسط پژوهشکده باقرالعلوم نشان از رویکرد علمی‌تحقیقاتی آن دارد و کتاب برای رواشناسان فرهنگی، جامعه‌شناسان دین و پژوهشگران مطالعات اسلامی مرجعی کارآمد فراهم می‌آورد.
«از حکمت تا معنویت: در الگوی مشارکت جمعی پیاده‌روی اربعین» صدیقه رمضانی تمیجانی / پژوهشکده باقرالعلوم
این کتاب پژوهشی با گردآوری میدانی و تحلیلی به استخراج الگوی مشارکت جمعی در پیاده‌روی اربعین می‌پردازد. مؤلف با مطالعه روی رفتار مشارکتی موکب‌داران و خادمان ایرانی و نیز با بررسی سازوکارهای سازمان‌دهی مردمی، تلاش می‌کند مؤلفه‌های حکمت و معنویتِ درهم‌تنیده در این حرکات را روشن کند؛ یعنی چگونه حکمت دینی و معنویت فردی به شکل عملی در مشارکت اجتماعی بازتاب می‌یابند. اثر جست‌وجوگرانه است و بخش‌هایی از آن به الگوهای مدیریتی، فرهنگ مشارکت و بازتولید سرمایه اجتماعی در اربعین اختصاص یافته است. انتشار کتاب توسط پژوهشکده باقرالعلوم نشان‌دهنده رویکرد تحقیقاتی و میدانی آن است و متن برای پژوهشگران دین، جامعه‌شناسی دین و مدیران فرهنگی که به‌دنبال مدل‌های عملی مشارکت مردمی در مناسک هستند، منبعی مفید و قابل ارجاع فراهم می‌آورد.
«موکب رنگی‌پنگی:خرده روایت‌هایی از زیارت اربعین» بهزاد دانشگر / انتشارات عهد مانا
این مجموعه خرده‌روایت‌ها (قصه‌های کوتاه و نماهای میدانی) حول یک موکب کوچک و شاداب نوشته شده که نامِ رنگی‌پنگی بر آن نهاده‌اند؛ موکبی که تمرکز آن حضور کودکان، فعالیت‌های هنری و فضای شاد در محیطی مذهبی است. نویسنده با زبان ساده و صمیمی به سطرسطر تجربه‌های انسانی در مسیر اربعین می‌پردازد: لبخندها، بازی‌ها، آماده‌سازی غذا، احترام میزبانان و خرده‌رخدادهایی که اغلب در پس ازدحام و شور عمومی پنهان می‌ماند. کتاب بیشتر مجموعه‌ای از تصاویر زنده و لحظاتی است که خواننده را به همان موکب می‌برد؛ مناسب کسانی که دنبال نگاه‌های بومی، جزئی‌نگر و انسانی به اربعین‌اند. نشر عهد مانا این عنوان را در قالبی جمع‌وجور منتشر کرده تا فضای مهربان و روزمرهٔ زیارت را نشان دهد.
«قدم عاشقی: حرکت کاروانی اربعین؛ امتداد عاشورا تا ظهور» محمدرضا عابدینی / دفتر نشر معارف
این کتاب مجموعه‌ای از سه گفتار است که از منظر اندیشمندان دینی پیرامون معنا و کارکرد حرکت کاروانی اربعین مطرح شده است؛ آثار برآمده از جلسات و سخنرانی‌هایی که هدف‌شان استخراج پیام‌های تمدنی و اجتماعی اربعین است. نویسنده با رویکردی میان‌دینی و تمدنی، اربعین را به‌مثابه یک حرکت جمعی تبیین می‌کند که نه‌فقط بازتولید سوگواری، بلکه بیانگر الگوی مشارکت اجتماعی، همدلی و امید است؛ همچنین کتاب به نسبت رابطه اربعین با مفهوم ظهور را نیز بررسی می‌کند و از منظر کلامی و اجتماعی تبیین‌هایی ارائه می‌دهد. این متن برای خوانندگان دانشگاهی و عموم علاقه‌مند به پیوند میان آیین‌های دینی و کارکردهای اجتماعی مناسب است و به‌عنوان متنی تأملی در نشر معارف عرضه شده است.
«اربعین حسینی؛ امکان حضور در تاریخی دیگر» اصغر طاهرزاده / انتشارات لبِ المیزان
در این اثر کوتاه و متمرکز، نویسنده به اربعین به‌عنوان رخدادی می‌نگرد که امکان «حضور در تاریخی دیگر» را برای انسان فراهم می‌آورد؛ یعنی تجربه‌ای که با بازخوانی حافظه دینی، افراد را از فضای زمانهٔ روزمره خارج و وارد عرصه‌ای تاریخی-معنوی می‌سازد. طاهرزاده بر این نکته تأکید دارد که اربعین تنها یک آیین عبادی نیست؛ بلکه صحنه‌ای است که در آن تاریخ، هویت و معنا بازتولید می‌شود و تجربه جمعی زائران روح جمعی و جهت‌گیری آینده اجتماعی را شکل می‌دهد. کتاب کوتاه و مفید است و برای کسانی که دنبال فهم فلسفی و تاریخیِ تجربه اربعین‌اند، خوانشی موجز اما دقیق فراهم می‌آورد.
«در طلبِ کوی دوست» محمد حقی و عباس اعتمادیان / انتشارات کتابستان معرفت
این مجموعه گردآوری شده است تا عصاره‌ای از فضایل و روایات مربوط به زیارت سیدالشهدا علیه‌السلام را در قالبی مفید و قابل‌استناد عرضه کند. کتاب نزدیک به صد و ده (۱۱۰) روایت منتخب را ارائه می‌دهد که از منابع معتبر شیعی برگرفته شده‌اند و به‌صورت منسجم در اختیار خواننده قرار گرفته‌اند؛ بنابراین کارکرد اصلی اثر، مرجع‌سازیِ فشرده برای فضیلت‌ها، آداب و آثار زیارت است. قالب اثر آموزنده-مرجعی است و مناسب طلاب، مبلغان، و علاقه‌مندان به احادیث و فضایل زیارت که نیاز به مجموعه‌ای جمع‌وجور و مستند دارند. نشر کتابستان معرفت این مجموعه را با هدف استفاده آموزشی و پژوهشی عرضه کرده است.
این کتاب با صدای وحید یامین‌پور از طریق درگاه سماوا قابل دریافت برای مخاطبین علاقه‌مند به کتاب‌های صوتی است.
«رحمتِ واسعه» آیت‌الله محمدتقی بهجت/ واژه‌پرداز اندیشه
«رحمت واسعه» مجموعه‌ای است از سیره، بیانات و اشارات معنوی آیت‌الله العظمی محمدتقی بهجت پیرامون معارف اهل‌بیت و به‌ویژه عشق و ارادت به سیدالشهدا(ع). کتاب به سه بخش تقسیم شده است: بازنمایی سیره و روش مرجع، گزیده‌ای از بیانات و نیز پرسش و پاسخ‌ها. آن‌چه این اثر را برجسته می‌کند، برجستگی نگاه اخلاقی و عرفانی آیت‌الله بهجت در باب موضوعات عاشورایی و تربیتی است؛ خواننده در صفحات کتاب با دریچه‌ای عمیق‌تر به سیره یک مرجع اخلاقی-روحانی مواجه می‌شود. نشر واژه‌پرداز اندیشه این مجموعه را در قالبی مستدل منتشر کرده که برای علاقه‌مندان به معارف اخلاقی و سلوکیِ مرتبط با فرهنگ عاشورایی، خواندنی و راهگشاست.
«رحمت واسعه» با صدای وحید یامین‌پور از طریق درگاه سماوا قابل دریافت برای مخاطبین علاقه‌مند به کتاب‌های صوتی است.
انتهای پیام
نظرات