در این راستا، استخرهای کشاورزی یکی از راه‌حل‌ها برای ذخیره‌سازی و مدیریت منابع آبی در نظر گرفته می‌شوند؛ اما آیا این استخرها واقعاً می‌توانند به عنوان یک راه‌حل پایدار و ایمن عمل کنند؟
بر اساس آمارها، در حالی در تمامی شهرستان‌های خراسان رضوی استخرهای کشاورزی با حجم بسیار زیاد احداث شده‌اند که درصد قابل توجهی از آنها فاقد مجوز و غیرمجاز هستند؛ این وضعیت به وضوح نشان دهنده چالش‌های بزرگ در مدیریت منابع آبی و عدم نظارت کافی بر ساخت و بهره‌برداری از این استخرهاست. در حالی که کشاورزان برای تأمین آب مزارع خود به این استخرها وابسته‌اند، بسیاری از آنها در شرایط ناایمن و غیرقابل پیش‌بینی قرار دارند. احداث استخر در شرایط خشکسالی جزء ضروریات است
گرچه احداث استخرهای آب در شرایط خشکسالی ضروری به نظر می‌رسد اما به شدت با ایجاد استخرهایی که حجم غیرمتعارف دارند، مخالفت می‌شود.
محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد، در گفت‌وگو با ایسنا، خاطرنشان کرد: هر استخری که در داخل باغ‌های کشاورزی ظرفیت دو مدار آبیاری را داشته باشد، نه تنها ضروری، بلکه واجب است؛ این استخرها به ما کمک می‌کنند تا در زمان قطعی برق و دوران خشکسالی، مدارهای آبیاری را به‌خوبی تنظیم و از بروز مشکلات جلوگیری کنیم.
شبان با اشاره به مسائل قانونی مربوط به ساخت استخرها، بیان کرد: حجم استخرها باید به گونه‌ای باشد که مدیریت مصرف آب را تسهیل کند و برای گیاهان نیز مشکلی ایجاد نکند.
وی با بیان اینکه کشاورزانی که در مدیریت مصرف آب موفق بوده‌اند، با مشکلات کمتری مواجه شده‌اند، خاطرنشان کرد: تمام استخرهای موجود در شهرستان شناسایی و مورد بازدید قرار گرفته‌اند و تعدادی از آنها به لحاظ ایمنی دارای مشکلاتی بوده که تذکرات لازم به آنها داده شده است.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد همچنین به پیگیری قانونی استخرهایی که حجم‌های نامتعارف دارند اشاره کرد و گفت: تاکنون ۷۲۰ استخر در شهرستان شناسایی شده که ۱۰ درصد از آنها فاقد ایمنی لازم هستند.
وی مشکل عمده استخرها را در ایمنی و نبود حفاظ دانست و افزود: بخش کشاورزی به شدت تحت تأثیر خشکسالی و تغییرات اقلیمی قرار گرفته است؛ ما بارها به کشاورزان هشدار داده‌ایم که اگر می‌خواهند در این حوزه به فعالیت ادامه دهند و تولید داشته باشند، باید حتماً از روش‌ها و سیستم‌های نوین آبیاری در باغات خود استفاده کنند.
اگر کشاورزان به روش‌های سنتی و بدون توجه به نظرات کارشناسان ادامه دهند، با توجه به خشکسالی‌های شدید در ۲ یا ۳ سال آینده از چرخه کشاورزی خارج خواهند شد. خلیل‌آباد یکی از شهرستان‌هایی است که با خشکسالی‌های شدید دست و پنجه نرم می‌کند و بخش کشاورزی با چالش‌های جدی روبه‌رو است.
شبان همچنین به انتقادات کارشناسان حوزه آب نسبت به ایجاد استخرهای کشاورزی اشاره کرد و گفت: اگرچه بسیاری از این کارشناسان مخالفت‌های شدیدی دارند، اما من آمادگی دارم با آمار و ارقام دقیق نشان دهم که انتقادات آنها نادرست است.
وی تصریح کرد: در شهرستان خلیل‌آباد تصور می‌شود که استخرها از آب سفره‌های زیرزمینی پر می‌شوند، در حالی که این‌طور نیست؛ کشاورزان حقابه‌ای از رودخانه‌های فصلی دارند که در این استخرها ذخیره‌سازی می‌کنند و در تابستان و شرایط گرمای شدید از آن استفاده می‌کنند.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد اظهار کرد: یکی از عواملی که توانسته است کشاورزی در شهرستان خلیل‌آباد را نسبت به سایر شهرستان‌ها حفظ کند، وجود همین استخرها بوده است. تمامی استخرها غیرمجاز هستند، اما بدون آنها امکان کشاورزی نیست
هرچند ضرورت وجود این سازه‌ها در کوهسرخ هم غیر قابل انکار هستند، اما متأسفانه در حال حاضر هیچ ساز و کاری برای احداث استخرها وجود ندارد و این موضوع به چالش‌های جدی در حوزه کشاورزی منجر شده است.
حجت صفرنژاد، مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ، در گفت و گو با ایسنا با تأکید بر اهمیت احداث استخرهای آب در این منطقه، اظهار کرد: تمامی استخرها در حال حاضر غیرمجاز هستند، اما واقعیت این است که بدون وجود استخر، امکان کشاورزی و مدیریت بهینه آب وجود ندارد. در حقیقت، استخرها یکی از ملزومات اساسی برای موفقیت در کشاورزی به شمار می‌روند.
صفرنژاد تأکید کرد: اگر کشاورزان نتوانند آب مورد نیاز محصولات خود را ذخیره و مدیریت کنند، در شرایط فعلی با مشکلات جدی روبه‌رو خواهند شد.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ به شناسایی ۵۰۰ تا ۶۰۰ استخر در شهرستان اشاره کرد و افزود: اگرچه هیچ‌یک از این استخرها مجوز ندارند، اما بالغ‌بر ۹۵ درصد آنها ایمنی لازم را رعایت کرده‌اند.
صفرنژاد با اشاره به تنوع در حجم استخرها خاطرنشان کرد: متأسفانه هیچ‌گونه نظارتی بر روی این استخرها وجود ندارد و این می‌تواند به مشکلاتی از جمله هدر رفت آب و عدم استفاده بهینه از منابع آبی منجر شود.
برخی از این استخرها صرفاً به عنوان منبع ذخیره آب استفاده می‌شوند و به اجاره داده می‌شوند که این خود به ایجاد چالش‌های جدیدی برای کشاورزان و مدیریت منابع آبی منتهی می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی کوهسرخ با بیان اینکه فقدان سازوکارهای قانونی برای احداث استخرها، مانع از توسعه کشاورزی در منطقه شده است، گفت: اگر به این وضعیت رسیدگی نشود، کشاورزان با مشکلات جدی در تأمین آب مورد نیاز برای محصولات خود مواجه خواهند شد و این می‌تواند به کاهش تولید و در نهایت به تهدید امنیت غذایی در منطقه بیانجامد.
وی همچنین بر لزوم همکاری و هماهنگی بین نهادهای مختلف برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای احداث استخرها تأکید و اظهار کرد: نیاز است که یک برنامه جامع و کارآمد برای مدیریت منابع آبی در منطقه تدوین شود تا کشاورزان بتوانند با اطمینان بیشتری به فعالیت‌های خود ادامه دهند.
صفرنژاد با اشاره به اهمیت آموزش و آگاهی‌بخشی به کشاورزان در زمینه مدیریت منابع آبی بیان کرد: باید تلاش کنیم تا کشاورزان را نسبت به استفاده بهینه از آب و رعایت اصول ایمنی در استفاده از استخرها آگاه کنیم.
به‌طور کلی، مشکلات موجود در زمینه احداث استخرهای آب در کوهسرخ نیازمند توجه و اقدام فوری از سوی مسئولان و نهادهای ذی‌ربط است. بدون شک، ایجاد سازوکارهای مناسب برای ساخت و مدیریت استخرها به کشاورزان این منطقه کمک خواهد کرد تا بتوانند به‌طور مؤثرتری به تأمین آب برای محصولات خود بپردازند و در نهایت منجر به افزایش تولید و بهبود معیشت آنها خواهد شد. اهمیت استخرهای کشاورزی در شرایط خشکسالی
براساس گفته مدیر جهاد کشاورزی خوشاب هم استخرهای کشاورزی علی‌رغم ناایمن بودن، برای حفظ و استمرار کشاورزی در کشور به ویژه در شرایط خشکسالی ضروری هستند.
ابراهیم رودسرابی، در گفت و گو با ایسنا با اشاره به چالش‌های ناشی از کمبود آب و تأثیر آن بر تولید محصولات کشاورزی، افزود: استخرهای کشاورزی به عنوان یکی از منابع مهم تأمین آب برای آبیاری مزارع، نقش حیاتی در افزایش بهره‌وری و حفظ تولید دارند.
وی همچنین به ضرورت بهبود ایمنی این استخرها اشاره و بیان کرد: هرچند که استخرهای کشاورزی با مشکلاتی از جمله ایمنی مواجه هستند، اما نمی‌توان از اهمیت آنها در مدیریت منابع آبی و تأمین نیازهای کشاورزان غافل شد.
مدیر جهاد کشاورزی خوشاب تأکید کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش خشکسالی‌ها، سرمایه‌گذاری در بهبود ساختار و ایمنی استخرهای کشاورزی باید در اولویت قرار گیرد تا کشاورزان بتوانند با اطمینان بیشتری از این منابع آب استفاده کنند.
وی از وجود بیش از ۱۷۰ استخر ذخیره آب کشاورزی در این شهرستان خبر داد و گفت: متأسفانه، ۹۰ درصد استخرهای ساخته شده در شهرستان ناایمن هستند و این موضوع نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی مناسب است.
رودسرابی، در ادامه با تأکید بر اهمیت ایمن‌سازی استخرهای ذخیره آب کشاورزی، با توجه به ورود دستگاه قضایی به موضوع غرق شدگی افراد در استخرهای ذخیره آب و دستور صادره مبنی بر تشکیل کمیته نظارت بازدید از استخرها، بر لزوم برنامه‌ریزی هرچه سریع‌تر برای بازدید از استخرهای کشاورزی تأکید کرد.
وی با بیان اینکه غرق شدگی یکی از حوادث تلخ و غم‌انگیز به ویژه در میان کودکان است، اظهار کرد: این حوادث می‌تواند عواقب غیرقابل جبرانی برای خانواده‌ها و جامعه به دنبال داشته باشد، لذا باید به ایمن‌سازی این استخرها توجه ویژه‌ای صورت گیرد.
مدیر جهاد کشاورزی خوشاب همچنین افزود: با توجه به ورود دستگاه قضایی به موضوع غرق شدگی افراد در استخرهای ذخیره آب، دستور تشکیل کمیته نظارت بر بازدید از این استخرها صادر شده است؛ این کمیته موظف است تا به سرعت برنامه‌ریزی کند و ضمن بازدید از استخرهای کشاورزی، گزارش‌های مربوط به ایمنی آنها را تهیه کند.
وی با تأکید بر اهمیت اطلاع‌رسانی در زمینه خطرات موجود در استخرهای کشاورزی، بیان کرد: کشاورزان و مالکان این استخرها باید با روش‌های ایمن‌سازی آشنا شوند و مسئولیت‌های خود را در این زمینه جدی بگیرند؛ نصب نرده‌های حفاظتی، ایجاد علائم هشدار دهنده و محدود کردن دسترسی کودکان به این استخرها باید به عنوان اقداماتی اساسی در نظر گرفته شود.
رودسرابی اظهار کرد: گرچه فصل تابستان به ویژه با دماهای بالا، زمان مناسبی برای کشاورزان است تا از آب ذخیره شده در استخرها استفاده کنند ولی با این حال، وجود آب در این استخرها همچنین می‌تواند خطراتی برای کودکان به همراه داشته باشد.
وی با بیان اینکه بسیاری از این استخرها عمق زیادی دارند و به سادگی می‌توانند منجر به غرق شدگی شوند، به اهمیت نقش خانواده‌ها در جلوگیری از غرق شدگی اشاره کرد و گفت: خانواده‌ها باید هوشیار باشند و کودکان خود را از نزدیک شدن به استخرها منع کنند.
مدیر جهاد کشاورزی خوشاب با تأکید بر انجام اقدامات لازم برای ایمن‌سازی افزود: توسعه علائم هشداردهنده، آموزش به کشاورزان و نصب حفاظ‌ها و نرده‌ها در اطراف استخرها برای آگاهی از خطر غرق شدگی از جمله این اقدامات هستند.
وی خاطرنشان کرد: هر ساله، جهاد کشاورزی به طور مستمر بر اهمیت ایمن‌سازی استخرها و خطرات ناشی از شنا در استخرهای کشاورزی تأکید می‌کند و از طریق روش‌های مختلف به اطلاع‌رسانی می‌پردازد؛ با این حال، متأسفانه این هشدارها کمتر مورد توجه خانواده‌ها و مالکان استخرها قرار می‌گیرد. ضرورت وجود استخرهای آب و اخذ مجوزهای لازم
قاسم نیک‌پسند، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جوین، هم با تأکید بر اینکه کشاورزان باید به سمت اجرای سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کنند، خاطرنشان کرد: این سیستم‌ها نه تنها به بهبود کارایی در استفاده از منابع آبی کمک می‌کنند، بلکه در شرایط کنونی که بحران آب احساس می‌شود، به عنوان یک راهکار اساسی برای تأمین آب مورد نیاز محصولات کشاورزی به شمار می‌روند اما برای پیاده‌سازی این سیستم‌ها، وجود استخرهای آب ضروری است که باید مجوزهای لازم برای ساخت آنها اخذ شود.
وی ادامه داد: تمامی استخرهای موجود در شهرستان شناسایی شده‌اند و ما در حال بررسی وضعیت آنها هستیم؛ این استخرها به عنوان منابع ذخیره آب، نقش حیاتی در بهینه‌سازی مصرف آب و مدیریت آبیاری دارند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جوین، با بیان اینکه بدون وجود این استخرها، پیاده‌سازی سیستم‌های نوین آبیاری با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد، افزود: در حال حاضر، بسیاری از کشاورزان به دلیل کمبود منابع آبی و عدم توانایی در مدیریت صحیح آن، با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.
وی اظهار کرد: با توجه به شرایط اقلیمی و نیاز روزافزون به آب در کشاورزی، ضروری است که کشاورزان به سمت تکنولوژی‌های جدید و بهره‌وری بالاتر در استفاده از آب حرکت کنند.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جوین همچنین اشاره کرد که برای دریافت مجوزهای لازم برای ساخت استخرها، باید از طریق نهادهای مربوطه اقدام شود. شناسایی بیش از ۴۵۰ استخر آب
کشاورزی یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد در شهرستان کاشمر، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که تأثیرات آن بر تأمین امنیت غذایی و معیشت کشاورزان محسوس است. یکی از مشکلات عمده در این حوزه، کمبود منابع آبی و عدم مدیریت صحیح استخرهای آب است.
کاظم قربانپور، مدیر جهاد کشاورزی کاشمر نیز در گفت وگو با ایسنا، به مشکلات و چالش‌های موجود در حوزه کشاورزی این شهرستان اشاره کرد و گفت: در این منطقه بیش از ۴۵۰ استخر آب شناسایی شده است.
وی تصریح کرد: متأسفانه، بیش از ۷۵ درصد از این استخرها فاقد مجوز رسمی هستند و به همین دلیل به عنوان استخرهای غیرمجاز محسوب می‌شوند.
قربانپور با تأکید بر اهمیت مجوز برای استخرها، افزود: استخرهایی که برای آبیاری مدرن طراحی و استفاده می‌شوند، باید دارای مجوزهای قانونی باشند در غیر این صورت، با مشکلات قانونی و عدم امکان استفاده از این منابع آبی مواجه خواهند شد.
وی همچنین بیان کرد: این استخرها نه تنها برای تأمین آب کشاورزی حیاتی هستند، بلکه در مدیریت منابع آبی و بهبود بهره‌وری در کشاورزی نقش بسزایی دارند.
مدیر جهاد کشاورزی کاشمر گفت: گرچه این استخرها از زمان‌های گذشته وجود داشته و به رغم اینکه استانداردهای ایمنی را رعایت کرده‌اند، اما به دلیل عدم دریافت مجوز، به عنوان استخرهای غیرمجاز شناخته می‌شوند؛ این تناقض می‌تواند به کشاورزان آسیب بزند و مشکلاتی در تأمین آب مورد نیاز برای محصولات ایجاد کند.
وی بر لزوم ساماندهی وضعیت استخرها تأکید و بیان کرد: برای حل این مشکل، باید اقداماتی انجام شود که ضمن شناسایی و ثبت استخرهای موجود، فرآیند اخذ مجوز برای آنها تسهیل شود. مجوزی برای تأمین برق استخرها صادر نمی‌شود
کارشناس جهاد کشاورزی مه‌ولات نیز در گفت و گو با ایسنا، بر اهمیت وجود استخرهای کشاورزی تأکید کرد و گفت: مجوز ایجاد استخر تنها در صورتی صادر می‌شود که سیستم آبیاری تحت فشار به کار گرفته شود.
هادی ساربان ادامه داد: اگرچه کشاورزان در طول روز آب را ذخیره می‌کنند تا در شب و در دماهای مناسب‌تر برای آبیاری از آن استفاده کنند، اما متأسفانه مجوزی برای تأمین برق این استخرها صادر نمی‌شود.
این کارشناس جهاد کشاورزی مه‌ولات به مشکلات ناشی از ساخت استخرهای غیرمجاز اشاره کرد و گفت: بسیاری از استخرهایی که در شهرستان ساخته می‌شوند به دلیل عدم دریافت مجوز و رعایت نکردن استانداردهای لازم، منجر به حوادثی چون غرق‌شدگی می‌شوند؛ اگر این استخرها با مجوز و با رعایت اصول بهره‌وری ساخته شوند، وضعیت به‌مراتب بهتری خواهند داشت.
وی همچنین از تعداد زیاد استخرهای موجود در شهرستان خبر داد و افزود: از آنجا که بسیاری از این استخرها بدون اطلاع و مجوز ساخته شده‌اند، آمار دقیقی از تعداد آنها در دسترس نیست.
ساربان بیان کرد: در حال حاضر فقط حدود ۱۰۰ استخر که مجوز دارند، شناسایی شده‌اند و این تعداد ممکن است به‌مراتب بیشتر باشد، اما به دلیل عدم ثبت و نظارت، اطلاعات دقیقی در این زمینه نداریم.
وی بر لزوم ساماندهی وضعیت استخرها و تشویق کشاورزان به استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن تأکید کرد و گفت: تدوین برنامه‌های آموزشی و تسهیل فرآیند اخذ مجوز می‌تواند به بهبود وضعیت آبیاری و مدیریت منابع آبی در شهرستان کمک کند.
با توجه به بحران آب و تغییرات اقلیمی در خراسان رضوی، استخرهای کشاورزی راه‌حلی حیاتی برای مدیریت منابع آبی و حفظ تولیدات کشاورزی در شرایط خشکسالی هستند. این استخرها، هرچند در بسیاری از موارد غیرمجاز و ناایمن هستند، منابعی برای ذخیره آب و تنظیم مدارهای آبیاری به شمار می‌روند اما در شهرستان‌های مختلف، از جمله خلیل آباد، کاشمر و مه ولات، مدیران جهاد کشاورزی بر اهمیت وجود این استخرها تأکید کرده و به مشکلات ناشی از ساخت و بهره‌برداری غیرمجاز آنها اشاره می‌کنند.
مدیران جهاد کشاورزی در این مناطق، ضمن تأکید بر لزوم مدیریت صحیح و قانونی در ساخت استخرها، خواستار اجرای سیستم‌های نوین آبیاری شده‌اند. آنها بر این باورند که اگر کشاورزان نتوانند به درستی منابع آبی خود را مدیریت کنند، با مشکلات جدی در تأمین آب و تولید محصولات مواجه خواهند شد. از سوی دیگر، فقدان مجوز و نظارت بر استخرها باعث بروز حوادث ناگوار از جمله غرق‌شدگی شده است.
برای پایداری کشاورزی در این مناطق، نیاز به سرمایه‌گذاری در بهبود ساختار و ایمنی استخرهای کشاورزی احساس می‌شود. همچنین، آگاهی‌بخشی به کشاورزان درباره روش‌های ایمن‌سازی و مدیریت منابع آبی ضروری است تا بتوان به بهبود بهره‌وری و کاهش خطرات مرتبط با این استخرها دست یافت. به طور کلی، استخرهای کشاورزی در شرایط کنونی، با چالش‌هایی همراه هستند، اما راهکاری ضروری برای مقابله با بحران آب و خشکسالی در خراسان رضوی به شمار می‌روند.
انتهای پیام
نظرات