مریم فاتحی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: آمار و اطلاعات موجود از وضعیت بانوان استان اصفهان و اوضاع فرهنگی و اجتماعی این استان نشان می‌دهد که وضعیت تحصیلی بانوان در استان اصفهان بسیار مطلوب است. استان از نظر درصد بانوانی که تحصیلات عالیه از جمله فوق‌لیسانس، دکترا و حتی دوره‌های تخصصی دکترا دارند، جزء استان‌های برتر کشور به‌شمار می‌آید. این امر نشان‌دهنده توجه ویژه به تحصیلات عالیه در استان اصفهان است و البته این موضوع قابل قدردانی است.
وی افزود: وضعیت اشتغال بانوان نیز در استان اصفهان نسبت به سایر استان‌های کشور در سطح متوسطی قرار دارد، اما در حوزه‌های مربوط به خانواده به‌ویژه در خصوص ازدواج وضعیت استان اصفهان نسبت به میانگین کشوری پایین‌تر است، همچنین فاصله زمانی بین ازدواج و تولد فرزند اول در این استان به‌طور متوسط حدود پنج سال است، در حالی‌که در برخی استان‌ها این فاصله به‌طور میانگین تنها دو سال است.
سن ازدواج دختران و پسران در استان اصفهان بالاتر از میانگین کشوری است
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان بیان کرد: سن ازدواج دختران و پسران در استان اصفهان نیز بالاتر از میانگین کشوری است. این موضوع نشان می‌دهد که جوانان استان نسبت به دیگر استان‌ها دیرتر ازدواج کرده و تولد فرزند اول را نیز دیرتر تجربه می‌کنند. فاصله زمانی بین تولد فرزند اول و دوم نیز در این استان حدود پنج سال است. به‌طور کلی، یک خانم در استان اصفهان معمولاً در حدود ۳۰ سالگی ازدواج می‌کند و پنج سال بعد، یعنی در ۳۵ سالگی، اولین فرزند خود را به‌دنیا می‌آورد. اگر بخواهد فرزند دوم داشته باشد، سن او معمولاً به ۴۰ سال می‌رسد و برای فرزند سوم، این سن به ۴۵ سال نیز خواهد رسید. این وضعیت نشان‌دهنده شرایط نامطلوب برای ازدواج و فرزندآوری در استان اصفهان است.
یک چهارم زوج‌های کشور نابارور هستند
فاتحی‌زاده تصریح کرد: آمار ناباروری در استان اصفهان و کشور حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد است، یعنی یک‌چهارم از زوج‌ها در کشور با مشکل ناباروری مواجه هستند. دولت در سال‌های اخیر اقدامات حمایتی در زمینه درمان ناباروری انجام داده است؛ به‌طوری‌که بیمه سلامت ۹۰ درصد از هزینه‌های درمان ناباروری را پوشش می‌دهد و در صورت مراجعه به بخش خصوصی، ۷۰ درصد هزینه‌ها توسط بیمه پرداخت می‌شود. تجرد بالا، تأخیر در ازدواج، تأخیر در تولد فرزند اول، تمایل به تک‌فرزندی، فاصله طولانی بین تولد فرزند اول و دوم، مشکلات ناباروری و آمار بالای سالمندی از جمله مشکلاتی هستند که نیاز به توجه بیشتر دارند.
استان اصفهان از نظر آمار سالمندی در رتبه پنجم کشور قرار دارد
وی اذعان کرد: استان اصفهان از نظر آمار سالمندی در رتبه پنجم کشور قرار دارد. این آمارها تأکید بر لزوم توجه بیشتر به موضوع ازدواج و فرزندآوری در این استان دارند. استاندار و مدیران استانی نیز به اهمیت این موضوع پی برده‌اند و جمعیت را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی استان در نظر گرفته‌اند.
خانواده محوری به اولویت‌های استاندار اضافه شد
فاتحی‌زاده خاطرنشان کرد: استاندار سه اولویت گردشگری، انرژی‌های نو و هوش مصنوعی را برای توسعه استان مشخص کرده، اما از یک ماه گذشته، خانواده‌محوری نیز به این اولویت‌ها افزوده شده و به‌عنوان یکی از ارکان اساسی و در واقع زیرمجموعه آن سه اولویت دیگر در نظر گرفته می‌شود، زیرا مسائل مختلفی از جمله ازدواج و تجرد، سالمندان، زنان و مردان به‌طور کلی تحت پوشش مسائل خانواده قرار می‌گیرند. اولویت خانواده‌محوری به معنای اولویت‌دادن به جامعه است و تمام مسائل فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی در چارچوب این اولویت قرار می‌گیرند.
وی اضافه کرد: یکی از موضوعات مورد بحث در مباحث خانواده‌محوری، چالش‌ها و موانع ازدواج دختران و پسران است. مباحث مربوط به ازدواج و جمعیت، مباحثی ریشه‌ای هستند و به همین دلیل نیاز به یک ریشه‌یابی دقیق در استان اصفهان احساس می‌شود. در حقیقت، دختران و پسران ما به پیشرفت تحصیلی و شغلی خود اهمیت زیادی می‌دهند، همچنین اشتغال نیز برای آنان بسیار مهم است. در حال حاضر، بسیاری از کارخانه‌ها به‌طور ویژه توسط زنان و دختران جوان اداره می‌شود.
باید بین کار و خانواده تعادل برقرار شود
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان اظهار کرد: باید بین کار و خانواده تعادل برقرار شود. اگر فرد از ابتدا وارد دانشگاه شود و تنها هدفش کسب مدارک تحصیلی باشد و ذهنش معطوف به تشکیل خانواده نباشد، می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. همین‌طور، فردی که در محیط کار مشغول است و تمام وقت خود را به مسائل شغلی اختصاص می‌دهد، دچار اختلال در تعادل بین زندگی شخصی و شغلی خواهد شد.
فاتحی‌زاده بیان کرد: باید برای نسل‌های جدید از دوران دانش‌آموزی و دانشجویی فرهنگ‌سازی کنیم تا آن‌ها اهمیت تعادل بین اجزای مختلف زندگی خود را درک کنند. یعنی از همان ابتدا در دبیرستان، باید به آن‌ها آموزش داده شود که زندگی متعهدانه و مسئولانه خانوادگی را در کنار تحصیل و شغل خود در نظر بگیرند. این امر نیازمند مهارت است و مدیریت چنین زندگی‌ای به هنر و توانایی نیاز دارد. نخبگان جامعه باید به جوانان آموزش دهند که چگونه این تعادل را ایجاد کنند و هیچ‌کدام از اجزای زندگی‌شان نباید فدای دیگری شود تا رشد متوازن حاصل گردد.
شغل بانوان باید انعطاف‌پذیر باشد تا جامعه متعادل بماند
وی خاطرنشان کرد: صنعتی‌بودن استان را نیز می‌توان یکی از دلایل کاهش ازدواج و فرزندآوری دانست. کارخانه‌جات به دلایل مختلف، زنان جوان را بیشتر جذب می‌کنند. علت این امر آن است که زنان معمولاً تابع‌تر هستند، کمتر مقابل کارفرما اعتراض می‌کنند و کارفرما این ویژگی را ترجیح می‌دهد. این موضوع می‌تواند باعث شود تعداد زیادی از دختران جوان به کارخانه‌ها روی آورند، اما تعادل بین کار و زندگی و خانواده به‌هم بخورد.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان افزود: کار در خط تولید به‌ویژه برای بانوان بسیار سخت است. وقتی خانم‌ها خسته به خانه بازمی‌گردند، توانایی آن‌ها برای تفکر در زمینه ازدواج و فرزندآوری کاهش می‌یابد، بنابراین شغل بانوان باید انعطاف‌پذیر باشد تا جامعه متعادل بماند و خانواده‌ها بتوانند با اشتغال زنان، تعادل زندگی خانوادگی خود را حفظ کنند. خانم‌ها نمی‌توانند همانند مردان کار کنند، زیرا ضروریات زندگی آن‌ها متفاوت است. دوران بارداری، دو سال شیردهی و شرایط خاص دیگر باید مورد توجه قرار گیرد. شغل خانم‌ها باید انعطاف‌پذیر باشد تا با این دوره‌ها سازگار باشد و زنان به‌خاطر این موارد از کار اخراج نشوند. قوانین حمایتی نیز باید برای آن‌ها وجود داشته باشد. نمی‌توان از یک خانم همان انتظاری را داشت که از آقایان داریم.
خانواده‌های اصفهانی با احتیاط بسیار زیاد به ورود غریبه‌ها برخورد می‌کنند
فاتحی‌زاده ادامه داد: یکی از موانع ازدواج در استان اصفهان، آداب و رسوم خاص ازدواج در این منطقه است که به‌طور سنتی در مورد مهریه و جهیزیه سخت‌گیری‌هایی وجود دارد، همچنین بسته بودن برخی خانواده‌های اصفهانی نسبت به پذیرش اقوام از مناطق دیگر نیز ممکن است از جمله موانع ازدواج باشد. در برخی موارد، خانواده‌های اصفهانی با احتیاط بسیار زیاد به ورود غریبه‌ها برخورد می‌کنند و ترجیح می‌دهند که داماد یا عروس از خود استان اصفهان باشد. این مسائل می‌توانند به‌عنوان موانع فرهنگی شناخته شوند.
وی موانع اقتصادی را نیز از جمله مسائل مهم در تأخیر ازدواج دانست و افزود: لازم است تسهیلات و وام‌ها برای ازدواج تسهیل شوند. در استانداری اصفهان شورای هماهنگی بانک‌ها وجود دارد. این شورا به‌طور منظم با حضور استاندار برگزار می‌شود و امیدواریم که فرایند دریافت وام‌ها تسهیل شود. با این حال، مسائل فرهنگی همچنان پایه اصلی این مباحث هستند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان تصریح کرد: یکی از نکات مهم این است که بخشی از وجود افراد باید به موضوعاتی همچون خانواده و تعادل در زندگی تحصیلی، شغلی و خانوادگی نیز توجه کند. در واقع، این امر به اندازه‌ای مهم است که باید در کنار سایر مسائل زندگی، اهمیت آن در ذهن افراد جایگاهی ویژه پیدا کند.
نرخ باروری در استان اصفهان پایین‌تر از سایر استان‌های کشور است
فاتحی‌زاده خاطرنشان کرد: استان اصفهان در مقایسه با سایر استان‌ها در زمینه رشد جمعیت و نرخ باروری در جایگاه پایین‌تری قرار دارد. در سال‌های اخیر، توجه ویژه‌ای به موضوع جمعیت شده و از این‌رو ستاد ملی جمعیت تحت ریاست وحیده دستجردی تشکیل شده است، همچنین در هر استان نیز ستاد استانی جمعیت به ریاست استاندار و در شهرستان‌ها ستادهای شهرستانی تشکیل شده‌اند که این نشان‌دهنده اهمیت بالای این موضوع است.
۲۰ طرح در حوزه جوانی جمعیت اجرا خواهد شد
وی ادامه داد: در ستاد استانی جمعیت، سه زیرکمیته تعیین شده که هرکدام وظایف خاص خود را دارند: کمیته اول با عنوان کمیته هیئت اندیشه‌ورز است که مسئول بررسی دائمی مسائل علمی و فکری مربوط به جمعیت است. در آخرین جلسه این هیئت، ۲۰ طرح در حوزه جوانی جمعیت به تصویب رسیده که اقشار مختلف جامعه را در بر می‌گیرد. کمیته دوم، کمیته ارزیابی و نظارت است که وظیفه آن بررسی عملکرد دستگاه‌های دولتی در حوزه جمعیت است. تمامی دستگاه‌های دولتی مسئولیت‌های عمومی از جمله رعایت مرخصی زایمان، فراهم کردن مهدکودک یا اتاق مادر و کودک و مرخصی‌ها و دورکاری‌های مربوط به دوران بارداری در قبال جمعیت دارند. در عین حال، برخی دستگاه‌ها وظایف اختصاصی نیز دارند، مانند وزارت مسکن و شهرسازی که مسئول واگذاری زمین است، بانک‌ها که تسهیلات فرزندآوری را ارائه می‌دهند، بهزیستی و کمیته امداد که مسئول حمایت از خانواده‌های چندقلو هستند، آموزش‌وپرورش که باید در زمینه فرهنگ‌سازی جمعیت برای دانش‌آموزان فعالیت کنند و دانشگاه‌ها که باید خوابگاه‌های متأهلی ایجاد کنند. کمیته سوم، کمیته نظارت و ارزیابی است که وظیفه آن بررسی این است که آیا این مسئولیت‌ها به درستی اجرا می‌شوند یا خیر.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان اذعان کرد: به تازگی، با دستور استاندار مقرر شده است که دستگاه‌ها کارنامه‌ای به منظور ارائه عملکرد خود در حوزه جمعیت تهیه کنند. این کارنامه‌ها در سازمان بازرسی، با حضور معاونان سازمان بازرسی، نماینده دادستان، بازرسی استانداری و دفتر بانوان، به‌طور دقیق مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. دستگاه‌هایی که عملکرد خوبی داشته‌اند تشویق می‌شوند و دستگاه‌هایی که ضعیف عمل کرده‌اند، تذکر دریافت می‌کنند.
بسته‌های آموزشی برای والدین دانش‌آموزان تهیه شده است
فاتحی‌زاده افزود: ۲۰ طرحی که در حوزه جوانی جمعیت نوشته شده، عمدتاً رویکرد فرهنگی برای افزایش و جوانی جمعیت و حفظ حیات جنین دارد، زیرا حفظ حیات جنین نیز مسئله‌ای بسیار مهم است. چهار طرح از این برنامه‌ها در حوزه دانش‌آموزی و برای والدین دانش‌آموزان مقطع پیش‌دبستانی، ابتدایی، متوسطه اول و دوم است و برای آن‌ها بسته‌های آموزشی تهیه شده و آموزش‌هایی در زمینه جوانی جمعیت و حفظ حیات جنین برای والدین ارائه شده است. به‌عنوان مثال، در مقطع پیش‌دبستانی، محتوای بسته آموزشی عمدتاً بر ضرورت بازی و داشتن هم‌بازی و نقش آن در رشد کودکان متمرکز است.
وی خاطرنشان کرد: در گذشته، شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در کشور مطرح شد، در حالی‌که در تعریف بین‌المللی، خانواده کامل در حال حاضر خانواده‌ای است که حداقل دو دختر و دو پسر داشته باشد. هر دختر باید خواهری و برادری را تجربه کند و هر پسر نیز باید روابط خواهری و برادری را تجربه کند. این امر کمتر از خانواده‌ای با دو دختر و دو پسر محقق نمی‌شود، همچنین نسل بعد نیز باید عمو، عمه، دایی و خاله را تجربه کند. این مسئله در جلسات آموزشی در قالب اهمیت بازی و داشتن هم‌بازی برای والدین توضیح داده می‌شود. بیان می‌کنیم که بازی و هم‌بازی، تجربه‌ای غیرقابل تکرار در روابط دیگر است. ممکن است والدین فرزند خود را به مهدکودک بسپارند تا با دوستان خود بازی کند، اما بازخورد بلندمدت فقط در روابط خواهری و برادری حاصل می‌شود، بنابراین این تجربه منحصربه‌فرد به هیچ طریق دیگری قابل تکرار نیست.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان گفت: در این جلسات درباره آسیب‌های تک‌فرزندی نیز بسیار بحث می‌شود. خانواده‌های تک‌فرزند در صورت از دست دادن فرزند به دلایلی مانند مهاجرت یا هر علت دیگر، دچار سوگ‌های بسیار عمیق می‌شوند، زیرا تنها یک فرزند داشته‌اند و جانشینی وجود ندارد. از دیگر معضلات تک‌فرزندی این است که مراقبت از پدر و مادر سالمند برای یک تک‌فرزند بسیار دشوار است و لازم است چند فرزند باشند تا در این امر کمک کنند. سالمندان در خانواده‌ها حلقه اتصال خانواده محسوب می‌شوند. تا زمانی که سالمندان حضور دارند، اگر تکریم شوند، قادرند تمام خواهران و برادران و حتی یک فامیل را دور هم جمع کنند و از قهر و از هم‌پاشیدگی جلوگیری کنند، بنابراین یکی از اهداف مهم خانواده، تکریم و حفظ جایگاه سالمندان است.
فاتحی‌زاده بیان کرد: بر این اساس، بسته آموزشی بسیار جامعی برای پیش‌دبستان و دبستان متناسب با سن آنان تهیه شده است. هرچه به مقاطع بالاتر نزدیک می‌شویم، تأکید بیشتر بر ازدواج، اهمیت آن و انتخاب خردمندانه همسر توسط والدین برای فرزندان صورت می‌گیرد. به‌عنوان مثال، برنامه‌ای برای مقطع متوسطه دوم تدوین شده که نام آن «از نوازش گهواره تا سفری امن به سمت زندگی زناشویی» است. در این برنامه، پدر و مادر به‌عنوان مشاوران خردمند به دختر و پسر خود کمک می‌کنند تا انتخابی خردمندانه داشته باشند و فضای روان‌شناختی ازدواج در کنار تحصیل و اشتغال برای آنان فراهم شود.
وی افزود: ما به هیچ‌وجه مخالف تحصیل بانوان نیستیم، بلکه مسئله اصلی ما حفظ تعادل است. این تعادل باید برقرار باشد؛ بدین معنا که خانم می‌تواند ازدواج کند، فرزند داشته باشد و در عین حال با آرامش به تحصیل خود ادامه دهد. همان‌طور که در قانون جوانی جمعیت ذکر شده است، چنانچه خانمی باردار باشد و نتواند در کلاس حاضر شود، دانشگاه موظف است برای او آموزش مجازی فراهم کند و مرخصی‌ها باید لحاظ شده و جزء سنوات تحصیلی محاسبه نشود، بنابراین حفظ تعادل موضوعی بسیار مهم است.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان ادامه داد: در مجموع، چهار طرح در حوزه آموزش‌وپرورش تدوین شده و در طرح دیگر، آموزش به سربازان در پادگان‌ها در دستور کار قرار گرفته است، زیرا حمایت مرد و پدر در موفقیت زندگی خانوادگی بسیار مؤثر است، همچنین برای کارگران، زنان روستایی و عشایری نیز بسته‌های آموزشی تهیه شده است. نخبگان نیز گروه هدف دیگری در این طرح هستند؛ چون اگر بتوانیم اقناع‌سازی مناسبی در این مباحث برای آن‌ها داشته باشیم و این تعادل‌ها را آموزش دهیم، آنان می‌توانند منشأ تأثیرگذاری باشند.
برنامه‌های آموزشی ویژه برای داروخانه‌داران و عطاری‌ها
فاتحی‌زاده با اشاره به اینکه برای برخی مشاغل که ارتباط مستقیم با حفظ حیات جنین دارند، مانند داروخانه‌ها و عطاری‌ها، نیز برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای پیش‌بینی شده است، گفت: افرادی که قصد سقط جنین عمدی دارند، معمولاً ابتدا با گروهی از افراد مشورت می‌کنند. در بسیاری از موارد این مشاوره با داروخانه‌داران، عطاران یا کادر بهداشت و درمان صورت می‌گیرد. در این طرح‌ها، هدف آن است که به این اصناف آموزش مسئولیت اجتماعی داده شود. به‌عنوان مثال، به داروخانه‌داران آموزش داده می‌شود که اگر فردی در مورد داروی سقط پرسید، صرفاً پاسخ «نداریم» ندهند، بلکه زمانی را برای گفت‌وگو با او اختصاص دهند، موضوع را بررسی کنند و در نهایت فرد را به انجمن‌های حامی جنین ارجاع دهند.
آرایشگران و خیاطان دروازه‌بانان اجتماعی
وی افزود: علاوه بر داروخانه‌داران و عطاران، آموزش‌هایی برای مشاغلی نظیر آرایشگران و خیاطان نیز در این طرح‌ها دیده شده و علت آن این است که این مشاغل در زمره «دروازه‌بانان اجتماعی» محسوب می‌شوند، زیرا بسیاری از افراد در مواجهه با مشکلات خانوادگی یا اجتماعی، مسائل خود را با آنان در میان می‌گذارند، بنابراین این گروه‌ها باید آموزش ببینند تا در چنین شرایطی صرفاً بی‌تفاوت نگویند «اطلاعی ندارم»، بلکه نقش خود را به‌عنوان ارجاع‌دهنده به نهادهای حمایتی ایفا کنند. بر همین اساس، یک نظام ارجاع برای این اصناف در حال طراحی و اجراست، همچنین طرحی ویژه برای هنرمندان نیز در نظر گرفته شده است، چرا که زبان هنر می‌تواند تأثیری عمیق در تغییر نگرش‌های اجتماعی داشته باشد.
انجمن «نفس» حامی خانواده‌ها برای جلوگیری از سقط جنین
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان خاطرنشان کرد: در حال حاضر، مهم‌ترین انجمن حامی جنین، انجمن «نفس» است که وابسته به بسیج جامعه پزشکی بوده و از مشاوران آموزش‌دیده برخوردار است. تجربه نشان داده که بسیاری از افرادی که اقدام به سقط جنین می‌کنند، پس از ۲۴ ساعت دچار پشیمانی می‌شوند، چرا که تصمیم آنان اغلب شتاب‌زده و هیجانی است. وزارت بهداشت نیز سامانه ۴۰۳۰ را طراحی کرده است که خط ۶ این سامانه به مشاوره در زمینه حمایت از جنین اختصاص دارد. این خط می‌تواند راهنمایی ارزشمندی برای افرادی باشد که با مشکلات روحی، روانی، خانوادگی یا اقتصادی مواجه‌اند.
فاتحی‌زاده تصریح کرد: سقط جنین در کشور تابع ضوابط قانونی است و در صورت لزوم باید با تأیید پزشکی قانونی انجام شود. با این حال، گروه‌های مردمی معتبری مانند انجمن‌های پیشرفته حامی جنین تشکیل شده‌اند که خانواده‌هایی مورد اعتماد را شناسایی کرده‌اند. این خانواده‌ها، در صورت تمایل والدین، نوزاد را به‌طور امانت تحویل می‌گیرند و در هر زمان که والدین تصمیم به بازپس‌گیری کودک داشته باشند، آن را بازمی‌گردانند.
براساس پژوهش‌های انجام‌شده، از میان ۵۰۰ خانواده‌ای که قصد سقط جنین داشتند، تنها دو خانواده پس از زایمان کودک خود را به خانواده‌های جایگزین سپرده‌اند و ۴۹۸ خانواده از تصمیم اولیه خود منصرف شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که بسیاری از مشکلات در گذر زمان رفع یا تعلق خاطر مادر به جنین در دوران بارداری و پس از تولد موجب تغییر تصمیم می‌شود. حتی همان دو خانواده‌ای که فرزند خود را واگذار کردند، پس از گذشت شش ماه، کودک را بازپس گرفتند. این آمار نشان می‌دهد که ظرفیت بالایی برای مداخله اجتماعی و حمایت وجود دارد، البته به شرط آنکه این کار در چارچوب گروه‌های معتبر و دارای مجوز انجام شود.
وی خاطرنشان کرد: براساس آمار، درصد سقط‌های غیرقانونی یا ناشی از روابط نامشروع بسیار کم است؛ بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد سقط‌های عمدی در فضای ازدواج شرعی بین زن و شوهر رخ می‌دهد. تعداد سقط‌های ناشی از روابط نامشروع بسیار اندک است. برای این موارد نیز راهکارهایی پیش‌بینی شده است؛ در کمیته سقط جنین که در دادگستری برگزار شد، تمامی این موارد تشریح شد. ثبت احوال شناسنامه صادر می‌کند و مادر می‌تواند فرزند را به عهده گرفته و بزرگ کند، بنابراین تصور عمومی که سقط‌های عمدی ناشی از روابط نامشروع فراوان است، صحیح نیست. سقط‌ها معمولاً در هفته اول و دوم و با استفاده از داروهای اینترنتی و بدون نیاز به ماما یا بیمارستان انجام می‌شوند.
فردگرایی از مهم‌ترین علل کاهش فرزندآوری و ازدواج
وی بیان کرد: تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین علل کاهش تمایل به فرزندآوری و ازدواج، گسترش فردگرایی است؛ به این معنا که افراد بیش از هر چیز به مسائل فردی و رشد شخصی خود اولویت می‌دهند. امروزه یکی از چالش‌های مهم، غلبه فردگرایی بر جمع‌گرایی است. برخی افراد ترجیح می‌دهند به‌جای فرزندآوری، به سفرهای طولانی بروند، سرمایه خود را صرف امور خیریه کنند یا به فرزندان دیگران رسیدگی نمایند. تحقیقات نشان داده است که مهم‌ترین ابزاری که می‌تواند این نگرش را تغییر دهد، زبان هنر است.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان افزود: از دیگر طرح‌های کمیته هیئت اندیشه‌ورز، طرح «تربیت مدرس جوانی جمعیت» و طرح «پیشگیری از سقط جنین» است که در ادبیات جدید با عنوان «حفظ حیات و حریم جنین» شناخته می‌شود. این تغییر واژه نشان‌دهنده رویکرد مثبت و حمایتی در این حوزه است. طرح دیگر این هیئت، طرح «آموزش رانندگی ایمن و تدافعی» است. با توجه به اینکه سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در حوادث جاده‌ای جان خود را از دست می‌دهند و بیشتر قربانیان این حوادث جوانان و کودکان هستند، این آموزش‌ها اهمیت بسزایی دارند. هدف این است که رانندگان بیاموزند علاوه بر رعایت اصول رانندگی سالم، در برابر رانندگان متخلف نیز واکنش تدافعی مناسب نشان دهند تا خطرات کاهش یابد.
فاتحی‌زاده تصریح کرد: در مجموع، ۲۰ طرح مصوب هیئت اندیشه‌ورز وجود دارد که به‌زودی به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ خواهد شد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نظارت و ارزیابی این طرح‌ها نیز در دستور کار قرار دارد و ستاد اصلی هر ماه در استانداری تشکیل جلسه می‌دهد. عمده موضوعات این جلسات به مباحثی چون تأمین زمین و نحوه اجرای قانون در دستگاه‌ها اختصاص دارد. به‌موازات آن، فرمانداری‌ها نیز با حضور فرماندار و کمیته‌های تخصصی، پیگیر اجرای طرح‌ها در شهرستان‌ها هستند. در این طرح‌ها برای هر برنامه یک مجری اصلی و چند همکار تعیین شده است که دانشگاه علوم پزشکی تقریباً در همه موارد به‌عنوان همکار حضور دارد.
تشکیل قرارگاه‌های جمعیت در دستگاه‌های تخصصی
وی از تشکیل قرارگاه‌های جمعیت در دستگاه‌های تخصصی خبر داد و گفت: به‌عنوان مثال، در وزارت مسکن و شهرسازی، بانک‌ها و دانشگاه‌ها، این قرارگاه‌ها با حضور رئیس دستگاه، معاونان، مشاوران بانوان و نهاد نمایندگی رهبری تشکیل جلسه داده و برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام می‌دهند. برای مثال، در دانشگاه‌ها معاونت آموزشی درباره آموزش مجازی برای بانوان باردار یا خانم‌های پس از زایمان تصمیم‌گیری می‌کند، همچنین موضوعاتی مانند مرخصی اعضای هیئت‌علمی یا تأمین خانه‌های سازمانی در دستور کار قرار دارد. هم‌اکنون دانشگاه اصفهان، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه آزاد خوارسگان، دانشگاه صنعتی و برخی دیگر از دانشگاه‌ها دارای قرارگاه‌های فعال جمعیت هستند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان اضافه کرد: یکی از اقدامات بسیار مهم در این راستا نیز راه‌اندازی «اتاق رصد جمعیت» توسط اداره ثبت‌احوال استان است. این اتاق آخرین اطلاعات جمعیتی را به‌صورت به‌روز برای همه شهرستان‌ها ارائه می‌دهد. تاکنون حدود ۴۰ دستگاه اجرایی و ۱۰ فرمانداری از این اتاق بازدید کرده‌اند. در این بازدیدها، اطلاعات جزئی شامل سن ازدواج دختران و پسران، فاصله ازدواج، آمار تجرد قطعی، آمار طلاق، میانگین تعداد فرزندان و سایر شاخص‌های جمعیتی به تفکیک شهر و روستا ارائه می‌شود. این اطلاعات بستری دقیق برای برنامه‌ریزی فراهم می‌کند. خوشبختانه این اقدام از سال جاری آغاز شده است. پیش‌تر «ستاد جمعیت» در اداره‌کل بانوان و خانواده استانداری مستقر بود، اما تفاوت «اتاق رصد جمعیت» در آن است که آمار آن همواره به‌روز و مبتنی بر داده‌های ثبت‌احوال است.
آمار تجرد در میان کارگران بالا است
وی درباره نقش بخش خصوصی در حوزه برنامه‌های جمعیت و خانواده‌محوری خاطرنشان کرد: نقش بخش خصوصی در این زمینه بسیار مهم است. یکی از نمونه‌های بارز، مسئله تجرد در میان کارگران است. برخلاف تصور عمومی که مشکلات اقتصادی را علت اصلی ازدواج‌نکردن می‌داند، بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی در کارخانه‌جات و شرکت‌هایی که بالاترین درآمد و بیشترین امکانات رفاهی را دارند، آمار تجرد بسیار بالاست. در یکی از شرکت‌های مهم استان اصفهان که بالاترین میزان حقوق و رفاهیات را ارائه می‌دهد میزان تجرد قابل‌توجه است. این پدیده نشان می‌دهد که عامل اصلی صرفاً مسائل اقتصادی نیست، بلکه رشد فردگرایی و دشواری پذیرش مسئولیت خانوادگی نقش پررنگ‌تری دارد. درحالی‌که در گذشته همسر و فرزند سرمایه زندگی تلقی می‌شدند، امروز برای برخی افراد به‌عنوان «بار اضافی» تلقی می‌شوند. بسیاری ترجیح می‌دهند زندگی فردی و بدون اصطکاک داشته باشند؛ نه زیر بار ازدواج بروند و نه پذیرای مسئولیت فرزندآوری باشند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان در پاسخ به این سوال که گاه می‌بینیم فرزندآوری در خانواده‌های با وضعیت اقتصادی پایین بیشتر است و آیا این خود باعث یک معضل می‌شود یا نه، گفت: یکی از مسائل مهم در حوزه حمایت از خانواده‌ها، وضعیت معیشتی اقشار ضعیف است. ضرورت دارد دولت حمایت ویژه‌ای از این گروه‌ها به عمل آورد. در استان اصفهان، اقدامات مشخصی در این زمینه در حال انجام است. شورای مسکن به دستور استاندار به‌صورت جدی و منظم تشکیل می‌شود. به گفته مسئولان، تا پایان بهمن سال جاری تعدادی از زمین‌ها آزادسازی و به خانواده‌های دارای چند فرزند واگذار خواهد شد. بسیاری از خانواده‌ها در گذشته نسبت به تحقق پیدانکردن وعده‌ها در خصوص واگذاری زمین یا اعطای سکه گلایه داشتند. اکنون، این موارد ثبت و محفوظ است و با پیگیری استاندار روند تخصیص زمین‌ها سرعت گرفته است. به‌عنوان نمونه، در شاهین‌شهر آزادسازی وسیعی در حال انجام است و با تشکیل «قرارگاه جهادی جمعیت»، برنامه‌ریزی منسجمی صورت گرفته است تا زمین‌ها در موعد مقرر واگذار شوند.
فاتحی‌زاده بیان کرد: در حوزه وام‌های فرزندآوری نیز پیگیری‌های جدی صورت گرفته است. کمیسیون هماهنگی بانک‌ها با حضور استاندار تشکیل جلسه داده و شرایط اعطای وام‌ها به‌صورت تک‌تک در بانک‌ها بررسی می‌شود تا روند دریافت وام برای خانواده‌ها تسهیل شود، همچنین قوانین حمایتی متعددی نیز برای خانواده‌ها پیش‌بینی شده است. کمیته امداد امام خمینی (ره) تا دو سال و سازمان بهزیستی کشور تا هفت سال خانواده‌ها را تحت پوشش حمایتی خود قرار می‌دهند. این حمایت‌ها شامل تأمین شیرخشک، پوشک و دیگر ملزومات به‌ویژه برای خانواده‌های دارای فرزندان چندقلو است، همچنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای نوزادان نارس که از سوی وزارت بهداشت معرفی می‌شوند، کمک‌هزینه شیرخشک و سبد غذایی ویژه در نظر گرفته است.
وی اضافه کرد: چنانچه فردی از این امکانات محروم بماند یا به هر دلیل نتواند از تسهیلات بهره‌مند شود، می‌تواند از طریق «سامانه بازرسی استانداری» پیگیری و شکایت خود را ثبت کند. این سامانه بهترین مسیر برای بررسی عملکرد دستگاه‌های مختلف است. افزون بر این، برخی دستگاه‌ها نیز وظایف خاصی در حوزه تسهیلات و سیاست‌های جمعیتی دارند، اما مهم‌ترین آن‌ها همان موارد یادشده است. بااین‌حال، باید توجه داشت که تسهیلات مالی مانند واگذاری زمین و پرداخت وام بیشترین اثرگذاری را بر خانواده‌های کم‌برخوردار دارد و می‌تواند مشکلات آن‌ها را به میزان زیادی برطرف کند. مشکل اصلی در اقشار متوسط و بالاتر است که فردگرایی در میان آنان به‌شدت رواج یافته و عملاً فضای ذهنی برای ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری در آنان بسته شده است.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان تصریح کرد: براساس نتایج پژوهش‌های متعدد، مهم‌ترین عوامل کاهش تمایل به فرزندآوری، در حوزه فرهنگ و باورهای اجتماعی ریشه دارد. طرح‌واره‌ها و باورهایی که طی سال‌ها در ذهن افراد نهادینه شده‌اند، نقش اصلی را در این زمینه ایفا می‌کنند. به‌عنوان مثال، شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» تأثیر عمیقی بر ذهنیت جامعه گذاشته و تغییر این ذهنیت نیازمند حرکتی جهادی است. بازتعریف مفهوم «خانواده کامل» باید به‌گونه‌ای باشد که نسل آینده از نعمت حضور خویشاوندانی چون عمو، خاله و عمه برخوردار باشد و پیوندهای اجتماعی مستحکم‌تری شکل گیرد.
کمال‌گرایی خانواده‌ها در تربیت فرزند از جمله دلایل تک‌فرزندی خانواده‌ها است
فاتحی‌زاده کمال‌گرایی شدید خانواده‌ها در تربیت فرزند را از جمله دلایل تک‌فرزندی خانواده‌ها دانست و گفت: در شرایط کنونی، انتظارات والدین به‌ویژه در طبقه متوسط بسیار بالا رفته است. آنان تصور می‌کنند که باید از ابتدای زندگی تا حدود چهل‌سالگی، همه شرایط مطلوب را برای فرزند فراهم کنند؛ از بهترین مدارس غیرانتفاعی گرفته تا تحصیل در دانشگاه‌های معتبر.
وی در پاسخ به این توضیح که نمی‌شود از نقش عواملی همچون تأثیر مدارس و آموزش غیرانتفاعی نسبت به مدارس دولتی در قبولی در دانشگاه گذشت، گفت: این پرسش مطرح می‌شود که آیا تحصیلات دانشگاهی در وضعیت کنونی همان اهمیت سابق را دارد؟ برخلاف گذشته که رشته‌های نظری مانند ریاضی، تجربی و علوم انسانی در اولویت انتخاب بودند، اکنون هنرستان‌ها، فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش در اولویت خانواده‌ها قرار گرفته‌اند. زیرا مردم دریافته‌اند که مهارت‌آموزی در کنار تحصیل ارزشمندتر از دریافت مدرک دانشگاهی صرف است. در کشورهای توسعه‌یافته نیز تأکید افراطی بر مدرک‌گرایی وجود ندارد. برای نمونه، طرحی با عنوان «هنرستان‌های مجاور صنعت» در آموزش‌وپرورش اجرا می‌شود که طی آن برخی صنایع اقدام به تأسیس هنرستان کرده‌اند تا نیروهای موردنیاز خود را آموزش داده و سپس استخدام کنند. این الگو در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز متداول است و باعث می‌شود افراد در سنین پایین‌تر با کسب مهارت و مدرک مناسب، وارد بازار کار شوند، ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند، اما در ایران، کمال‌گرایی بیش‌ازحد، مسیر تربیت و فرزندآوری را دشوار کرده و همین امر موجب شده بسیاری از خانواده‌ها به داشتن یک فرزند بسنده کنند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان خاطرنشان کرد: کمال‌گرایی افراطی در تربیت فرزند حتی در خانواده‌های مرفه نیز مشاهده می‌شود. این خانواده‌ها به‌قدری درگیر کلاس‌های آموزشی و منابع تربیتی هستند که عملاً پرورش فرزند برایشان کاری دشوار شده است. نتیجه آن است که اغلب به یک فرزند اکتفا می‌کنند. حال آنکه کودکان به‌طور طبیعی از یکدیگر می‌آموزند و نیازی نیست والدین خود را جایگزین تمامی منابع آموزشی فرزند بدانند. سخت‌گیری بیش‌ازحد در امر فرزندپروری، فرآیند فرزندآوری را برای خانواده‌ها سنگین و طاقت‌فرسا می‌کند و در نتیجه، تمایل به این امر کاهش می‌یابد. در مجموع مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به‌صورت درهم‌تنیده عمل می‌کنند و کاهش نرخ فرزندآوری را رقم می‌زنند.
فاتحی‌زاده در ادامه تأکید کرد: ما منکر مسائل اقتصادی نیستیم، اما در حوزه خانواده و ازدواج به‌شدت نیازمند فرهنگ‌سازی هستیم. عمدتاً مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، غلبه بر فردگرایی و کاهش علاقه اجتماعی افراد است؛ افراد بیشتر تمایل دارند به رشد شخصی خود بپردازند.
۳۰ مرکز فعال و دارای مجوز قانونی در زمینه همسریابی وجود دارد
وی درباره سایت‌های همسریابی و برگزاری سمینارهای ازدواج موفق در سطح شهر گفت: در استان اصفهان حدود ۳۰ مرکز فعال و دارای مجوز قانونی از اداره‌کل ورزش و جوانان در این زمینه وجود دارد. اکثر این مراکز معمولاً وابسته به یک مرکز مشاوره بوده و توسط افراد علمی و توانمند اداره می‌شوند. لیست این ۳۰ مرکز مجاز در اداره‌کل ورزش و جوانان موجود است. درباره سایت‌های همسریابی نیز تنها یکی‌دو سایت به‌صورت رسمی ثبت شده‌اند. هر گروه اجتماعی در کشور باید شناسنامه‌دار باشد و در صورت نارضایتی افراد از خدمات این مراکز، باید امکان پیگیری و پاسخگویی وجود داشته باشد، همچنین آموزش‌ها برای واسطه‌گران ازدواج به‌طور مستمر برگزار می‌شود. تأکید ما بر این است که هم سایت‌ها و هم گروه‌های اجتماعی باید شناسنامه‌دار و مورد تأیید باشند.
کاهش تاب‌آوری افراد و دخالت خانواده‌ها از جمله دلایل طلاق است
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین دلایل طلاق در زوج‌ها چیست، بیان کرد: طلاق مسئله‌ای بسیار پیچیده است و عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متعددی در آن دخیل هستند. یکی از این عوامل، بیماری‌های روانی و اختلالات روان‌شناختی است. درصدی از افرادی که برای طلاق مراجعه می‌کنند، همسرشان دچار بیماری روانی هستند؛ این افراد بارها بستری شده‌اند و تحت نظر قرار دارند. آنان ممکن است با بدبینی‌های شدید و بیمارگونه، پرخاشگری، حالت‌های هیجانی غیرقابل‌کنترل یا انزوای شدید مواجه باشند که برخی از اختلالات روانی چنین نشانه‌هایی دارند و ادامه زندگی مشترک با آن برای طرف مقابل غیرقابل‌تحمل می‌شود. عامل مهم دیگر، اعتیاد به مواد است. متأسفانه مواد مخدر به سمت صنعتی‌شدن پیش رفته، درمان آن دشوارتر شده و احتمال عود آن افزایش یافته است. حداقل دو سال زمان می‌برد تا اطمینان حاصل شود که فرد دوباره به مصرف بازنگردد.
فاتحی‌زاده ادامه داد: مسئله مهم دیگر، کاهش تاب‌آوری افراد است. بسیاری از افراد دیگر صبر و حوصله کافی برای تلاش و حفظ زندگی مشترک را ندارند. راهکار این است که تاب‌آوری خانوادگی تقویت شود و فضیلت‌های زناشویی که پیش‌تر مردان و زنان از آن برخوردار بودند و موجب تاب‌آوری زندگی می‌شد، به جوانان آموزش داده شود. برای موفقیت در ازدواج و پیشگیری از طلاق، دو عامل حیاتی وجود دارد؛ انتخاب صحیح همسر و مهم‌تر از آن، انطباق‌پذیری در مسیر زندگی زوجی. بسیاری از افراد انتخاب خوبی انجام می‌دهند، اما همانند کاشت یک نهال سالم در گلدان و رهاکردن آن بدون مراقبت، اگر آموزش‌های لازم برای غنی‌سازی زندگی مشترک و افزایش تاب‌آوری داده نشود، ازدواج دچار مشکل می‌شود.
وی ارتباط خانواده‌محوری با تاب‌آوری و مهارت‌آموزی را بسیار مهم برشمرد و گفت: تعارض جزء انکارناپذیر زندگی چه در روابط همکاران، همسایه‌ها، پدر و پسر یا مادر و دختر است. باید تعارض را به‌عنوان بخشی از زندگی واقعی بپذیریم و راهکارهایی برای کاهش تعارضات به‌ویژه در روابط صمیمانه زوجی بین‌فردی بیابیم. این آموزش‌ها باید به نسل جوان منتقل شود.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان تأکید کرد: اعتیاد به مواد مخدر، اختلالات روانی، مسائل فرهنگی و اجتماعی، دخالت خانواده‌ها، نارضایتی‌های رابطه و مسائل جنسی، تاب‌آوری پایین افراد، شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها و تأثیر آن‌ها در مقایسه، فرهنگ‌سازی و تغییر انتظارات افراد همگی از دلایل طلاق هستند.
خانواده‌های خوش‌جمعیت در رویداد جایزه ملی جمعیت شرکت کنند
فاتحی‌زاده در آخر اشاره‌ای به «جایزه ملی جمعیت» داشت و گفت: این رویداد هر سال توسط ستاد ملی جمعیت برگزار می‌شود و شامل هفت بخش خانواده، رسانه، مدیران، دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌های مردم‌نهاد، نخبگان و شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی است. از این هفت بخش، شش بخش به‌صورت خوداظهاری عمل می‌کند. به‌عنوان مثال، فردی که در حوزه رسانه فعالیت داشته و در یک سال گذشته اقدامات مؤثری در زمینه جمعیت انجام داده است، می‌تواند با مراجعه به پایگاه اینترنتی ستاد ملی جمعیت و بارگذاری مدارک خود، در این رقابت شرکت کند. در همین چارچوب، خانواده‌های خوش‌جمعیت نیز مدارک خود را ثبت کرده‌اند. مهلت ثبت این اطلاعات تا پایان شهریورماه ادامه دارد. در این میان تنها دستگاه‌های اجرایی مشمول خوداظهاری نیستند و ستاد ملی جمعیت آن‌ها را از طریق وزارتخانه‌های مربوطه به‌طور مستقیم ارزیابی خواهد کرد. از همین رو، دعوت می‌شود خانواده‌های خوش‌جمعیت، رسانه‌های فعال در حوزه جمعیت، مدیران، سازمان‌های مردم‌نهاد، نخبگان دانشگاهی و شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی با مراجعه به سایت مربوطه و ثبت فعالیت‌های خود در این فرآیند مشارکت کنند. مراسم اهدای جایزه در تاریخ ۲۴ آبان با حضور رئیس‌جمهور برگزار خواهد شد و یکی از رویدادهای مهم ملی در این حوزه به شمار می‌رود. امسال چهار بخش جدید فیلم کوتاه، عکس، بورس ایده و گروه‌های محلی نیز به این جایزه افزوده شده است.
انتهای پیام
نظرات