مجتبی موسویان ۱۱ مهر در نشست تخصصی "استانداردها و نیازهای بسته‌بندی در بازار اوراسیا" که به ابتکار واحد آموزش اتاق بازرگانی اهواز و در حاشیه هفتمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت چاپ و بسته‌بندی برگزار شد، اظهار کرد: تحریم‌های جدید اگرچه نگرانی جدی برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است، اما همزمان یک موقعیت کم‌نظیر برای ایران بر اثر انعقاد موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا فراهم شده که می‌تواند به جهش صادراتی کشورمان منجر شود.
تحریم‌ها و ضرورت بازنگری در مسیر تجارت
وی با اشاره به شرایط فعلی بین‌المللی بیان کرد: نگرانی‌ها از بازگشت تحریم‌های موسوم به اسنپ بک و فعال شدن مکانیسم ماشه جدی است. این موضوع فشار تازه‌ای بر اقتصاد ایران را هدف قرار داده و طبیعی است که بخش خصوصی نگران آینده تجارت خود باشد.
او با اشاره به تحریم‌ها و ضرورت بازنگری در مسیر تجارت افزود: همان‌طور که در دوره‌های گذشته شاهد بودیم، همسایگان ایران در سخت‌ترین شرایط نیز روابط تجاری خود را با کشورمان قطع نکرده‌اند و همین ظرفیت می‌تواند سپر مهمی در برابر تحریم‌های جدید باشد.
ظرفیت بازار ۱۲۰۰ میلیارد دلاری همسایگان
رایزن اسبق بازرگانی ایران در مسکو ادامه داد: ۱۵ کشور همسایه ایران سالانه بیش از ۱۲۰۰ میلیارد دلار واردات دارند، اما سهم ایران از این بازار تنها حدود ۳۰ میلیارد دلار است. اگر این سهم فقط به پنج درصد برسد، صادرات ما به ۶۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. این همان ظرفیتی است که می‌تواند بازارهای از دست رفته به دلیل تحریم را جبران کند.
موسویان تأکید کرد: همسایگان در برابر فشارهای تحریمی آمریکا کاملاً آسیب‌پذیر نیستند و به دلیل پیوندهای فرهنگی و اقتصادی با ایران، مسیر تجارت خود با کشورمان را همواره باز نگه خواهند داشت.
روسیه؛ تحریم‌شده‌ترین کشور جهان و یک فرصت طلایی
موسویان تحریم‌های بی‌سابقه علیه روسیه را «یک فرصت استراتژیک» برای ایران دانست و گفت: امروز روسیه با طیف وسیعی از تحریم‌های جهان غرب روبرو است و از این رو تحریم‌شده‌ترین کشور جهان است. این تحریم‌ها باعث شده شرکت‌ها و سرمایه‌های غربی از روسیه خارج شوند و قفسه‌های فروشگاه‌های این کشور از کالاهای اروپایی خالی بماند و این فرصت مناسبی برای کشورهای دوست این کشور است.
موسویان با بیان اینکه این خلأ بازار، فضایی تاریخی برای کشورهایی مثل چین، هند، ترکیه و ایران فراهم کرده است، افزود: بازار کاشی و سرامیک روسیه به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار که در اختیار ایتالیا و اسپانیا بود، امروز آماده حضور ایران است. حتی در بازار غذا، حذف محصولاتی مانند سالمون نروژ و کانادا، فرصت تازه‌ای برای ما ایجاد کرده است.
وی تاکید کرد: سیاست تحریم متقابل روسیه، درهای این بازار را به روی ایران بازتر کرده و این شرایط می‌تواند اقتصاد ما را به سرعت به بازار روسیه پیوند دهد.
موافقتنامه تجارت آزاد؛ کلید عبور از اسنپ بک
رایزن اسبق بازرگانی ایران به موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اوراسیا اشاره کرد و گفت: همین توافق است که فرصت روسیه را به یک ظرفیت عملیاتی برای ایران تبدیل می‌کند. توافق قبلی فقط ۸۰۰ قلم کالا را شامل می‌شد، اما توانست صادرات ایران به روسیه را از ۴۵۸ میلیون دلار در سال ۹۸ به بیش از ۱۱۰۰ میلیون دلار در سال۱۴۰۳ برساند.
موسویان ببان کرد: حالا توافق جدید ۷۵۰۰ قلم کالا یعنی ۸۷ درصد کل اقلام را در بر می‌گیرد و تعرفه گمرکی آن‌ها را به صفر یا نزدیک به صفر رسانده است.
او با تأکید بر اینکه این توافق اثرات اسنپ بک را از نظر حجم صادرات کاملاً خنثی می‌کند، افزود: اگر در گذشته یک تاجر برای صادرات یک محصول مثلا ۱۰ درصد عوارض گمرکی می‌پرداخت، امروز این هزینه حذف شده و کالای ایرانی برای مصرف کنندگان در کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا مزیت رقابتی ایجاد می‌کند.
تغییر ترکیب صادرات؛ از کشاورزی به صنعت
موسویان یکی دیگر از پیامدهای مهم این توافق را تغییر ترکیب صادرات ایران دانست و گفت: در سال ۹۸ حدود ۸۱ درصد صادرات ما به روسیه کشاورزی بود، اما در سال ۱۴۰۳ این رقم علیرغم افزایش ارزش آن به ۵۳ درصد رسیده است. این امر حکایت از رشد صادرات کالاهای صنعتی و ارزش افزوده دارد، اینگونه کالاها هزینه حمل و ریسک نگهداری کمتر و امکان ارائه خدمات پس از فروش را دارند. این تغییر به معنای بلوغ و توجه به کالاهای با ارزش افزوده استراتژیک در صادرات ایران به روسیه است.
وی اظهار کرد: بخش خصوصی ایران باید نگاه خود را تغییر دهد. در برابر فشارهای تحریمی، امروز یک فرصت بی‌نظیر در برابر ما قرار دارد. بازاری ۲۸۳ میلیارد دلاری در روسیه که تقریباً همه کالاها را وارد می‌کند، بدون محدودیت وارداتی و با تعرفه‌های صفر، پیش روی محصولات ایرانی است.
او افزود: ترکیب این شرایط با روابط سیاسی ممتاز ایران و روسیه، بستر امنی برای تجارت ایجاد کرده است. این فرصتی است که اگر هوشمندانه استفاده شود، نه تنها آثار تحریم‌های یک‌جانبه را خنثی می‌کند بلکه می‌تواند آغاز جهشی بزرگ در صادرات غیرنفتی کشور باشد.
بدون شناخت علمی بسته‌بندی، ورود به بازار اوراسیا پرریسک است
در ادامه این رویداد، مازیار قاسم‌زاده کارشناس تبلیغات در بازارهای تجاری با تأکید بر ضرورت بازنگری در شیوه‌های بسته‌بندی کالاهای ایرانی برای صادرات گفت: بازار اوراسیا بازاری بزرگ و استراتژیک است، اما ورود شتاب‌زده و بدون تحلیل بخصوص در حوزه بسته‌بندی محصول می‌تواند برای فعالان اقتصادی ریسک‌آفرین باشد.
وی افزود: بسته‌بندی در ایران همچنان جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. همان‌طور که ظاهر یک فرد پیش از محتوای سخنانش بر مخاطب اثر می‌گذارد، بسته‌بندی نیز در همان نگاه نخست سرنوشت محصول را در بازار تعیین می‌کند.
اوراسیا؛ بازاری پرظرفیت اما نیازمند برنامه
این کارشناس با اشاره به ویژگی‌های بازار اوراسیا بیان کرد: بازار روسیه و چهار کشور دیگر عضو اتحادیه، ظرفیت بزرگی برای ایران ایجاد کرده است اما این بازار، جای آزمون و خطا نیست و باید با برنامه‌ریزی علمی و شناخت دقیق وارد آن شد. فرآیند STP یعنی بخش‌بندی، هدف‌گذاری و جایگاه‌یابی، ابزاری است که می‌تواند مسیر ورود به این بازار را روشن کند.
قاسم‌زاده افزود: در اوراسیا رقابت بسیار جدی است. اگرچه تقاضا برای کالاهای متنوع وجود دارد، اما آنچه موفقیت را رقم می‌زند، دیده‌شدن به‌موقع و عرضه محصول با بسته‌بندی درست است. روس‌ها در خرید ابتدا به کیفیت و بسته‌بندی توجه می‌کنند و پس از آن قیمت برایشان اهمیت دارد. این یعنی بسته‌بندی، یک مزیت رقابتی واقعی است.
بسته‌بندی؛ تبلیغات یک‌ونیم ثانیه‌ای
قاسم‌زاده با تأکید بر نقش روانشناسی در طراحی بسته‌بندی گفت: امروز زمان تأثیرگذاری بسته‌بندی به ۱.۵ ثانیه کاهش یافته است. در چنین شرایطی، رعایت اصول طراحی مثل جایگاه لوگو، ترکیب تصویر و متن یا انتخاب رنگ متناسب با فرهنگ بازار هدف، تفاوت میان موفقیت و ناکامی را رقم می‌زند.
او ادامه داد: همچنین توجه به زبان بازار مقصد حیاتی است. درج اطلاعات محصول به زبان روسی نه تنها احترام به مشتری است، بلکه عاملی برای اعتمادسازی محسوب می‌شود.
تجربه‌ها و درس‌های بازار
این کارشناس تبلیغات بازارهای تجاری با اشاره به نمونه‌هایی از خطاهای رایج صادرکنندگان گفت: گاهی یک تصویر یا رنگ نامناسب در بسته‌بندی کافی است تا محصول در بازار مقصد نادیده گرفته شود. این نشان می‌دهد که تحلیل فرهنگی و شناخت حساسیت‌ها پیش از صادرات، یک ضرورت جدی است. حتی در جزئیاتی مانند شیوه ارائه کارت ویزیت هم، رعایت اصول حرفه‌ای می‌تواند بر برداشت طرف مقابل اثرگذار باشد.
قاسم‌زاده با بیان اینکه تحقیق، اساس موفقیت در بازارهای صادراتی است، تاکید کرد: پیش از ورود به اوراسیا، فعالان اقتصادی باید تحلیل‌های دقیق مانند SWOT و PESTEL را اجرا کنند و از ابزارهای استراتژیک همچون پنج نیروی رقابتی پورتر یا ماتریس BCG بهره ببرند. بررسی روند تغییرات به جای اتکا به آمار مقطعی، دید بلندمدت و دقیق‌تری از بازار به ما می‌دهد.
او خاطرنشان کرد: بسته‌بندی باید پیش از تولید انبوه در بازار هدف تست شود و صادرکنندگان همیشه پلن جایگزین داشته باشند. حتی یک بسته‌بندی ساده اما اصولی می‌تواند دست‌کم ۱۵ درصد سود بیشتری نسبت به فروش فله‌ای به همراه داشته باشد.
این کارشناس افزود: اعتبارسنجی شرکای تجاری روسی یک گام کلیدی است. کد مالیاتی، وب‌سایت، هویت بصری شرکت و حضور نماینده در روسیه، از جمله معیارهایی است که در ایجاد اعتماد متقابل نقش دارد. با رعایت این اصول، ریسک‌ها مدیریت می‌شوند و فرصت‌های بازار اوراسیا برای ایران به بهترین شکل قابل بهره‌برداری خواهد بود.
انتهای پیام
نظرات