مهنا نیک‌بین در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: زعفران نه‌تنها یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران است، بلکه دارای مؤلفه‌های فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و نمادین قابل توجهی است که ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک برند فرهنگی و گردشگری دارد؛ به‌ویژه در استان خراسان رضوی که خاستگاه اصلی این محصول محسوب می‌شود و محل شکل‌گیری بسیاری از آیین‌ها و دانش‌های بومی مرتبط با آن است.

وی با اشاره به اینکه زعفران در فرهنگ ایرانی فراتر از یک کالای اقتصادی است، بیان کرد: آیین‌های سنتی، آشپزی ایرانی، داروسازی سنتی و حتی در اشعار فارسی نمادی از طراوت، ارزشمندی و معنویت به شمار می‌رود. این پیشینه فرهنگی می‌تواند بستری برای گردشگری تجربه‌محور فراهم کند، جایی که گردشگران در فرآیند کاشت، برداشت، خشک‌کردن و بسته‌بندی زعفران مشارکت داشته باشند و درک ملموسی از میراث زعفران ایرانی به دست آورند.

عضو هیئت مدیره باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو ایران، ادامه داد: خراسان رضوی نه‌تنها بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران جهان است، بلکه زیرساخت‌های گردشگری نسبتاً گسترده‌ای، به‌ویژه در مشهد و شهرهای اطراف دارد. ترکیب گردشگری زیارتی، روستایی و کشاورزی با برند زعفران می‌تواند مدلی نوین از گردشگری زعفران ایجاد کند و شهرهایی مانند تربت‌حیدریه، زاوه و قائنات می‌توانند به مقاصد ویژه گردشگران علاقه‌مند به کشاورزی فرهنگی تبدیل شوند.

نیک‌بین درباره وضعیت برندسازی زعفران ایران گفت: با توجه به اقتصاد تجربه و ارزش افزوده برند ملی، برندسازی زعفران ایران هنوز عمدتاً در سطح محصول خام باقی مانده است و ایجاد روایت فرهنگی پیرامون آن می‌تواند زعفران را از کالای صادراتی صرف به نمادی ملی با روایت فرهنگی و جغرافیایی خاص تبدیل کند؛ مشابه کاری که اسپانیا با زعفران لامانچا یا ژاپن با چای ماچا انجام داده است. این امر علاوه بر تقویت دیپلماسی فرهنگی، ارزش افزوده قابل توجهی در بازار گردشگری بین‌المللی و محصولات فرهنگی ایجاد می‌کند.

توسعه گردشگری مبتنی بر زعفران فرصت‌های جدیدی برای زنان و جوانان فراهم می‌کند

وی به فرصت‌های توسعه گردشگری مبتنی بر زعفران اشاره کرد و گفت: توسعه گردشگری مبتنی بر زعفران همچنین می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای زنان روستایی، جوانان و تولیدکنندگان خرد فراهم آورد و از طریق آموزش، فروش مستقیم و فعالیت‌های تعاونی به توسعه پایدار روستایی کمک کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران غرب با تاکید بر اینکه زعفران می‌تواند به ابزاری برای توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی در خراسان رضوی بدل شود، گفت: برای تحقق این چشم‌انداز، نیاز به طراحی یک مدل یکپارچه برندسازی فرهنگی-گردشگری زعفران ایران داریم که اصالت جغرافیایی، روایت فرهنگی، تجربه گردشگری، بازاریابی دیجیتال و حمایت نهادی را تلفیق کند. در این راستا، پژوهش‌های کیفی می‌توانند چارچوب نظری چنین مدلی را فراهم آورند.

نیک‌بین به ویژگی‌های منحصربه‌فرد زعفران اشاره و اظهار کرد: زعفران با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود می‌تواند پیوندی یکپارچه میان کشاورزی، فرهنگ، هنر و گردشگری برقرار کند و مسیر تازه‌ای برای توسعه منطقه‌ای به‌ویژه در خراسان رضوی و سایر مناطق ایران که این محصول کشت می‌شود، ایجاد کند.

وی افزود: گردشگری کشاورزی با محوریت زعفران می‌تواند تجربه حضور در مزارع را از کاشت پیاز تا برداشت گل و خشک‌کردن کلاله‌ها برای گردشگران فراهم آورد و تورهای فصلی زعفران در ماه‌های مهر و آبان تجربه‌ای اصیل از زندگی روستایی و کار کشاورزی ایرانی ارائه دهد. گردشگری فرهنگی و میراث ناملموس نیز با برگزاری جشنواره‌های فرهنگی، کارگاه‌های صنایع‌دستی، روایت‌گری فرهنگی پیرامون نماد زعفران، داستان‌های محلی، ضرب‌المثل‌ها و کاربردهای آیینی این محصول می‌تواند جذابیت قابل توجهی ایجاد کند.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی طبیعت گردی ایران با بیان اینکه زعفران بخش جدایی‌ناپذیر از هویت آشپزی ایران است، گفت: طراحی مسیرهای گردشگری غذایی با محوریت آن، مانند «جاده زعفران» از تربت‌حیدریه تا قائنات، ارائه منوهای ویژه در رستوران‌ها، کارگاه‌های آموزش آشپزی ایرانی و تجربه طعم‌های متنوع در بستنی، چای یا نوشیدنی‌های سنتی زعفرانی، تجربه‌ای فرهنگی و حسی به گردشگر منتقل می‌کند.

ظرفیت خراسان رضوی برای میزبانی دوره‌های بین‌المللی و تورهای سلامت زعفرانی

نیک‌بین تاکید کرد: خراسان رضوی می‌تواند میزبان کارگاه‌های آموزشی، بازدیدهای علمی و دوره‌های بین‌المللی در زمینه کاشت، فرآوری، بازاریابی و نوآوری در زعفران باشد تا گردشگران علمی، دانشجویان کشاورزی و محققان خارجی بتوانند از مراکز پژوهشی و مزارع نمونه بازدید کنند و این استان به مرکز دانش زعفران جهان تبدیل شود. با توجه به خواص دارویی و آرام‌بخش زعفران، طراحی تورهای سلامت شامل ماساژ و رایحه‌درمانی زعفرانی، نوشیدنی‌های آرامش‌بخش و بسته‌های تجربه تندرستی ایرانی می‌تواند بازار جدیدی در گردشگری سلامت ایجاد کند.

وی در ادامه گفت: ترکیب این ظرفیت با طبیعت‌درمانی و سکونتگاه‌های بوم‌گردی، تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای گردشگران فراهم می‌آورد. افزون بر این، زعفران می‌تواند محور فعالیت‌های خلاقانه مانند کارگاه‌های طراحی عطر، رنگ طبیعی، صنایع‌دستی زعفرانی و سوغات‌های فرهنگی باشد، جایی که گردشگران در فرآیند تولید شرکت کرده و محصولی خلق می‌کنند که با فرهنگ بومی پیوند دارد.

عضو هیئت مدیره باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو ایران با اشاره به موانع توسعه زعفران به‌عنوان برند گردشگری بیان کرد: نبود نهاد هماهنگ‌کننده میان بخش‌های کشاورزی، گردشگری، صنایع‌دستی و فرهنگ، فقدان زیرساخت‌های گردشگری در مناطق تولید، مشکلات بازاریابی و برندسازی بین‌المللی، ضعف آموزش و آگاهی در جوامع محلی، محدودیت‌های مالی و سرمایه‌گذاری، چالش‌های فرهنگی و نگرش سنتی کشاورزان و ضعف در اتصال به بازارهای تجربه‌محور جهانی از جمله مهم‌ترین موانع محسوب می‌شوند. رفع این چالش‌ها مستلزم مدیریت یکپارچه، توسعه زیرساخت‌های تجربه‌محور، آموزش جوامع محلی و بازاریابی بین‌المللی با روایت فرهنگی اصیل است.

نیک‌بین درباره لزوم هماهنگی برای بهره‌برداری از ظرفیت زعفران گفت: برای بهره‌برداری مؤثر از ظرفیت زعفران در معرفی استان، اقدامات هماهنگ و برنامه‌ریزی‌شده‌ای لازم است. ایجاد ستاد استانی «برندسازی زعفران و گردشگری زعفران» با مشارکت میراث فرهنگی، جهاد کشاورزی، استانداری، شهرداری‌ها، اتاق بازرگانی و انجمن زعفران ایران می‌تواند سیاست‌ها و اقدامات راهبردی را هماهنگ سازد. توسعه زیرساخت‌ها و تجربه‌های گردشگری شامل ایجاد مزارع بازدیدی، مراکز تفسیر زعفران، بوم‌گردی‌های تخصصی و طراحی مسیر گردشگری شامل مزارع، کارگاه‌های فرآوری و بازارهای محلی ضروری است.

وی افزود: همچنین طراحی برند مشترک و نماد بصری، تولید محتوای چندرسانه‌ای با محوریت روایت‌های مردم‌محور، برگزاری جشنواره‌های بین‌المللی زعفران و حضور فعال در بازارهای جهانی تجربه گردشگری می‌تواند هویت مقصد را غنی‌تر کند. توانمندسازی جوامع محلی و بخش خصوصی از طریق آموزش میزبانی و بازاریابی تجربه، حمایت مالی از کارآفرینان و تشکیل شبکه کارآفرینان گردشگری زعفران نیز اهمیت دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران غرب بیان کرد: در نهایت پژوهش، نوآوری و توسعه پایدار در استفاده از زعفران در محصولات فرهنگی و گردشگری و بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال برای دسترسی گسترده‌تر به بازارهای بین‌المللی تضمین‌کننده موفقیت بلندمدت این برند خواهد بود.

نیک‌بین تصریح کرد: با تلفیق اقدامات نهادی، زیرساختی، آموزشی و بازاریابی، زعفران می‌تواند از کالایی صرفاً صادراتی به نمادی فرهنگی، گردشگری و هویتی برای ایران و خراسان رضوی تبدیل شود و این استان را به پایتخت جهانی زعفران تبدیل کند.

انتهای پیام