حجتالاسلام عبدالرضا اصغری در نشست خبری «هسته پژوهشی مطالعات وقف» که سهشنبه ۱۳ آبان در دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار شد، اظهار کرد: وقف در ایران ریشه در سنتهای اسلامی دارد و تنها به دولت یا پیامبر محدود نمیشود بلکه از حضرت علی (ع) تا حضرت فاطمه زهرا (س) و ائمه معصومین، همواره بخشی از فعالیتهای اجتماعی و خیرخواهانه بودهاست.
وی با اشاره به نخستین وقف ثبتشده در اسناد رسمی آستان قدس رضوی، افزود: در گذشته، اگرچه تعداد واقفین محدود بود، اما حجم موقوفات بسیار بالا بود. مرحوم عتیقی در سال ۹۳۱ هجری قمری، یعنی حدود ۵۱۶ سال پیش، ۲۱ روستا را وقف کرد که مدیریت آن بر عهده آستان قدس است. امروز تعداد واقفین بسیار بیشتر از گذشتهاست. پارسال حدود ۹۰۰ میلیارد تومان وقف، ثبت شد و امسال تاکنون نزدیک چهار هزار میلیارد تومانوقف انجام شدهاست. سه همت موقوفات، در حال اجرای فعالیتهای خیریه است که حدود دو همت آن به تأمین داروی محرومان در بیمارستان رضوی اختصاص دارد.
اصغری افزود: تقریباً ۳۵ درصد موقوفات آستان قدس پس از انقلاب اسلامی انجام شدهاست و اکنون اقبال مردم به وقف از نظر تعداد و مبلغ ریالی بسیار بالا است. حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد واقفین مشهدی هستن، و بیش از ۵۰ درصد موقوفات مستقیماً با مشارکت مردم شهر مشهد انجام میشود. عملکرد موفق آستان قدس در حفاظت، درآمدزایی، عمران موقوفات و اجرای نیت واقفین دلیل اصلی اعتماد مردم است. وقتی مردم میبینند که آستان قدس امانتداری میکند و نیت واقفین را اجرا میکند، رغبت بیشتری به وقف پیدا میکنند.
راهاندازی اولین صندوق سرمایهگذاری وقف در بورس
وی با اشاره به چالشهای پیش روی وقف، تأکید کرد: یکی از آفتها این است که برخی برای اینکه با محدودیتهای وقفی مواجه نشوند، تمایل دارند کار خیر خود را بدون رعایت نیت واقف انجام دهند که این میتواند به خود وقف آسیب بزند. امروز باید مدلهای نوینی برای وقف در نظر گرفت. در حال حاضر وقف اموال غیرمنقول، پول و حتی سهام در حال انجام است. بر اساس فتوای مقام معظم رهبری، وقف سهام جایز است و آستان قدس در حال راهاندازی اولین صندوق سرمایهگذاری وقف در بورس است.
اصغری با بیان اینکه وقف سوئیت با استقبال چشمگیری مواجه شدهاست، افزود: در یک سال اخیر حدود ۳۰۰ سوئیت خریداری و در حال ساخت است. یکی از واقفین حتی ۱۱۰ میلیارد تومان سرمایهگذاری کردهاست و بدین ترتیب سه بلوک برای زائران ساخته میشود. وقف امروز، ترکیبی از میراث تاریخی و نوآوریهای مدرن است و با توجه به استقبال مردم و ظرفیتهای قانونی، آینده بسیار روشن و گستردهای پیش روی آن قرار دارد.
مدیر توسعه وقف و مشارکتهای اجتماعی آستان قدس رضوی، ادامه داد: امروزه وقف بیمه عمر، تسهیلات بانکی، توکنها، رمزارزها و حتی مفاهیم مرتبط با متاورس و داراییهای دیجیتال مطرح است و احتمال دارد در آینده نزدیک، موقوفات این حوزهها نیز شکل بگیرد. همچنین برای تحقق این ایدهها، امکانسنجی فقهی و حقوقی از طریق دانشگاهها و مراکز تخصصی ضروری است، و بهترین محل برای مطالعات جامع و آیندهپژوهی در این حوزه، دانشگاه رضوی است که میتواند در قالب پایاننامهها، رسالهها و طرحهای پژوهشی این ظرفیتها را بررسی کند.
سه مدل وقف توسط آستان قدس دنبال میشود؛ دارایی، وکالتی و مشارکتی
وی افزود: آستان قدس در حال حاضر سه مدل وقف را دنبال میکند؛ وقف دارایی، مربوط به اموال و زمین و داراییهای ملموس، وقف وکالتی که برای اجرایی کردن پول و ارز طراحی شده است و وقف مشارکتی برای پروژههای بزرگی مثل رواقهای زیرسطحی، توسعه مهمانسراها، نمازخانههای بین راهی که پس از تکمیل و افتتاح پروژه، سهم هر واقف بر اساس آورده مالی مشخص و مستندسازی میشود. برای توسعه وقفهای نوین، لازم است ابتدا امکانسنجی دقیق فقهی، حقوقی و اقتصادی انجام شود، و پس از دریافت استفتا از مراجع، اقدامات اجرایی آغاز گردد.
او با اشاره به اینکه وقف امروز، سرمایهای پایدار است که با رعایت اصول فقهی و حقوقی، میتواند سالها مورد استفاده قرار گیرد و منبع برکت دائمی باشد، خاطرنشان کرد: دانشگاه رضوی و بنیادهای مرتبط، موظف به جذب وقف برای خود و توسعه پژوهشهای علمی و فقهی هستند. همچنین این اقدام نه تنها باعث درآمد پایدار دانشگاه میشود بلکه ظرفیت علمی و پژوهشی در حوزه وقف را نیز تقویت میکند. تنها دانشگاهی که میتواند این مطالعات را به شکل جامع انجام دهد، دانشگاه رضوی است که ترکیبی از مطالعات حوزوی، حقوقی، اقتصادی و فقهی دارد.
اصغری ادامه داد: وقف امروز، تلفیقی از میراث تاریخی، مشارکت اجتماعی و نوآوریهای مدرن است. با شفافیت، امکانسنجی علمی و اجرایی کردن نیت واقفین، این سنت حسنه میتواند بهعنوان یک منبع پایدار خیر و برکت برای جامعه باقی بماند و پروژههای متعدد مشارکتی و نوآورانه، ظرفیتهای گستردهای برای آینده وقف ایجاد میکند.
رونق وقفهای بینالمللی در آستان قدس رضوی
وی با اشاره به اینکه در سالهای اخیر، واقفانی از کشورهای مختلف از جمله بحرین، کویت، عربستان سعودی، عراق، لبنان و حتی برخی کشورهای آفریقایی با عشق و ارادت به حضرت رضا (ع)، اقدام به وقف اموال خود کردهاند، عنوان کرد: افرادی از نقاط مختلف جهان، املاک، پول نقد و داراییهای خود را برای اجرای نیتهای خیر در مسیر رضوی وقف میکنند. از آنجایی که در برخی کشورها امکان ثبت رسمی سند وقفی به نام مؤسسات ایرانی وجود ندارد، ما املاک را از طرف آنها در ایران خریداری و وقف میکنیم که نیات واقفان به طور شرعی و قانونی اجرا شود.
مدیر توسعه وقف و مشارکتهای اجتماعی آستان قدس رضوی با تاکید به گسترش الگوی وقف رضوی در سطح جهان اسلام، افزود: موقوفات رضوی در حال توسعه جهانی است. اکنون در کشورهای مختلف، درمانگاهها، مراکز خیریه و موسسات فرهنگی به نام امام رضا (ع) فعالند، برخی از آنها موقوفه انتفاعی و برخی موقوفه منفعتیاند. وقف مرز نمیشناسد و عشق به امام رضا (ع) در دل شیعیان و مسلمانان از شرق تا غرب عالم جاری است.
تشکیل نخستین صندوق وقف سهام در آستان قدس رضوی
اصغری با اشاره به فتوای مقام معظم رهبری در خصوص جواز وقف سهام و تأسیس صندوقهای سرمایهگذاری وقفی، بیان کرد: در موقوفات غیرمنقول مانند زمین و ساختمان، معاونت املاک، مسئول بهرهبرداری و نگهداری است اما در حوزه سهام لازم است نهادی تخصصی مانند صندوق سرمایهگذاری تشکیل شود که بتواند ارزش سهام موقوفه را حفظ و سود آن را میان نیتهای وقفی توزیع کند. بر همین اساس، صندوق وقف سهام با ترکیب هیأتمدیره، مدیر سرمایهگذاری و ناظر شرعی فعالیت خواهد کرد. برای طراحی این صندوق، تاکنون حدود ۲۰ جلسه کارشناسی با حضور متخصصان فقه، اقتصاد و بازار سرمایه برگزار شدهاست، که تمام جزئیات شامل نحوه محاسبه سود، تفکیک نیت واقفان، مدیریت ریسک و توزیع درآمد بهصورت دقیق تبیین شود.
وی با اشاره به یکی از چالشهای فقهی مهم در این زمینه، اظهار کرد: در خصوص حق تقدم خرید سهام، فتوای مقام معظم رهبری تصریح دارد که حق تقدم یا حق پذیره، جزء عواید موقوفه محسوب نمیشود و نمیتوان آن را به عنوان درآمد صرف اجرای نیت واقف کرد بلکه این حق باید مجدداً برای موقوفه سرمایهگذاری شود تا اصل سرمایه حفظ گردد. تنها بخشی از هزینههای اجرایی و مدیریتی موقوفه را میتوان از این محل کسر کرد و مابقی باید بهگونهای سرمایهگذاری شود که درآمد موقوفه صفر نشود و پایداری اقتصادی آن تضمین گردد. در کمیسیون نظارت آستان قدس مقرر گردیده تمام سرمایهگذاریهای بورسی موقوفات مطابق با احکام فقهی و در مسیر نیات واقفین انجام شود.
مدیر توسعه وقف و مشارکتهای اجتماعی آستان قدس رضوی با تاکید به اینکه سرمایهگذاریهای وقفی باید با رعایت غبطه موقوفه انجام شود، گفت: این به آن معناست که هر اقدامی به نفع موقوفه و نیات واقف باید بر اساس مطالعه کارشناسی و با مجوز متولی شرعی صورت گیرد. در این مسیر، تعامل نزدیکی با نهادهایی چون بانک مرکزی، بنیاد برکت و سایر دستگاههای اقتصادی کشور وجود دارد تا مسیرهای سرمایهگذاری مطمئن و سودآور برای موقوفات تعیین شود.
بهرهگیری از منابع پایدار در سرمایهگذاریهای آستان قدس رضوی
او ادامه داد: با توجه به چالشهایی مانند خشکسالی و تغییرات اقلیمی، آستان قدس در حال بازنگری در الگوی سرمایهگذاریهای خود است که از منابعی با درآمد پایدار بهره ببرد. منابعی که بتواند در آینده مأموریتهای فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و زیارتی آستان را پشتیبانی کند. میان نذورات و موقوفات مرزی مشخص وجود دارد که توسط تولیت معزز تعیین شدهاست. هیچیک از این دو حوزه در کار دیگری مداخله نمیکند زیرا نذر جنبه موقت و نیت خاص دارد، اما وقف یک سرمایه دائمی و ماندگار است که باید با دقت و امانتداری کامل حفظ و مدیریت شود.
در ادامه این نشست محمدرضا قائمینیک، معاون پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: یکی از اولویتهای اصلی ما در دانشگاه، احیای مرکز پژوهش به عنوان قلبی تپنده بود. چرا که اگر این مرکز تعطیل باشد، عملاً جریان پژوهش در دانشگاه متوقف میشود. امروز فرآیند احیای آن پس از طی مسیری طولانی و پیچیده به سرانجام رسیده است.
وی با اشاره به اینکه مأموریت اصلی دانشگاه معطوف به نیازهای پژوهشی آستان قدس رضوی است، تاکید کرد: البته که فعالیتهای مرکز پژوهش محدود به این موضوعات نخواهد بود. تلاش میکنیم بخش قابلتوجهی از انرژی علمی دانشگاه در خدمت حل مسائل این نهاد بزرگ فرهنگی و اقتصادی قرار گیرد. اکنون چندین هسته پژوهشی در دانشگاه شکل گرفته و فضای فیزیکی ویژهای نیز برای استقرار و فعالیت آنها تجهیز شدهاست. همچنین هدف ما این است که هستههای پژوهشی بتوانند در آینده به مراکز پژوهشی تبدیل شده و با تجمیع سه مرکز پژوهشی، زمینه تشکیل پژوهشکدههای تخصصی فراهم شود.
لزوم نگاهی نو به وقف، به سبب تحولات زندگی امروز
قائمینیک با تاکید بر اهمیت موضوع وقف به عنوان یکی از اولویتهای اصلی پژوهشهای دانشگاه، عنوان کرد: وقف امروز تنها یک مسئله فقهی نیست بلکه موضوعی میانرشتهای است که در حوزههای فنی، مهندسی، مدیریت، هوش مصنوعی و حتی شهرسازی نیز قابل بررسی است. تحولات فناوری و اجتماعی امروز ایجاب میکند نگاه جدیدی به وقف داشته باشیم. یکی از بزرگترین چالشهای کنونی، فرهنگ وقف است. در گذشته، جامعه ما با فرهنگ وقف زندگی میکرد اما امروزه بهتدریج این پیوند تضعیف شدهاست. بازآفرینی فرهنگ وقف نیازمند پژوهش، آموزش و برنامهریزی فرهنگی عمیق است.
راهاندازی «مدرسه زیارت» با همکاری بنیاد بینالمللی فرهنگی هنری امام رضا(ع)
معاون پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی از راهاندازی «مدرسه زیارت» با همکاری بنیاد بینالمللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) خبر داد و گفت: در کنار هسته وقف، هسته زیارت نیز در حال شکلگیری است. ما تلاش داریم با همکاری نهادهای بیرون از دانشگاه از جمله بنیاد امام رضا(ع)، مجموعهای از هستههای پژوهشی مرتبط با زیارت، حکمرانی، هوش مصنوعی و آیندهپژوهی را فعال کنیم که این هستهها بتوانند پشتوانه فکری و علمی تصمیمگیریهای آستان قدس رضوی باشند.
وی ادامه داد: وقف، انرژی حیاتی هر مجموعه دینی و فرهنگی است؛ اگر این انرژی نباشد، مجموعه خاموش خواهد شد. امیدواریم با همکاری استادان، دانشجویان و مدیران، بتوانیم از ظرفیتهای موجود برای تقویت هسته وقف بهره بگیریم و در آینده نزدیک شاهد تأسیس پژوهشکده وقف باشیم.
احیای مرکز پژوهش دانشگاه علوم اسلامی رضوی با هدف حل مسائل آستان قدس رضوی
در ادامه این نشست مهدی میری، مدیر مرکز مدیریت و راهبری پژوهشهای دانشگاه علوم اسلامی رضوی گفت: در سالهای گذشته حوزه پژوهش در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تا حدی غیرفعال شدهبود و با تصویب هیئت امنا و اخذ مجوزهای لازم، مرکز پژوهش دانشگاه با رویکردی تازه و ساختاری متناسب با مأموریتهای آستان قدس رضوی مجدداً فعال شدهاست. تلاش ما این است که پژوهش، مستقیماً در خدمت حل مسائل واقعی آستان قدس و سایر نهادهای نظام اسلامی قرار گیرد.
وی افزود: مطابق فرمایش رهبر معظم انقلاب، دانشگاهها نباید صرفاً درگیر تولید مقاله باشند بلکه باید در مسیر رفع نیازهای جامعه اسلامی و حل مسائل واقعی گام بردارند. ما نیز در دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دو محور اصلی فعالیت خود را حل مسئله و رفع نیازهای علمی آستان قدس رضوی قرار دادهایم. در همین راستا، ساختار هستههای پژوهشی و آییننامه پسادکتری را تدوین و تصویب کردهایم. این دو ابزار، بستر اصلی ما برای ارتباط نظاممند بین دانشگاه و مسائل آستان قدس رضوی است. هدف این است که پژوهشگران ما به صورت مستقیم درگیر پروژههای واقعی و کاربردی شوند.
میری خاطرنشان کرد: در آییننامههای جدید، مسئلهمحوری به عنوان یکی از شاخصهای اصلی ارزیابی عملکرد اساتید و پژوهشگران لحاظ شدهاست. همچنین در نظام ترفیعات، فعالیتهای پژوهشی مرتبط با اولویتهای آستان قدس امتیاز ویژه دارد. این جهتگیری نشاندهنده عزم جدی دانشگاه برای ایفای نقش در حل مسائل واقعی است. باید از این ظرفیت علمی و انگیزه دانشجویان بهصورت جدیتر در مسیر پژوهشهای مسئلهمحور استفاده شود.
مدیر مرکز مدیریت و راهبری پژوهشهای دانشگاه علوم اسلامی رضوی، گفت: اساتید بزرگوار ما سرمایههای ارزشمند علمی هستند و دانشجویان باید ارتباط پژوهشی فعالتری با آنان داشته باشند. در واقع، انجام پژوهشهای مشترک و گروهی میتواند منجر به همافزایی علمی و تولید خروجیهای مؤثر برای دانشگاه و آستان شود. یکی از برنامههای اصلی ما نظاممند کردن حمایتهای پژوهشی از اساتید و دانشجویان است. به همین منظور سازوکاری طراحی شدهاست، که حمایتهای مالی و علمی، متناسب با کیفیت و تأثیر پژوهشها صورت گیرد.
پژوهش در دانشگاه علوم اسلامی رضوی؛ ادای دینی به آستان قدس رضوی
وی افزود: دانشجویان ما باید بدانند پژوهش در دانشگاه علوم اسلامی رضوی صرفاً یک فعالیت علمی نیست، بلکه بخشی از ادای دین ما نسبت به آستان قدس است. ما سالها از برکت این مجموعه مقدس بهرهمند شدیم و اکنون باید با پژوهشهای عالمانه، بخشی از دین خود را ادا کنیم. بسیاری از مسائل آستان قدس رضوی قابلیت طرح در قالب پایاننامههای تحصیلات تکمیلی یا مقالات علمی و پژوهشی را دارند. اگر این مسائل در قالب پژوهشهای دقیق دانشگاهی بررسی شود، میتواند منجر به تحول علمی و کاربردی در آستان قدس گردد.
میری با اشاره به انجام برنامهریزی برای ارتباط گستردهتر با نهادهای بیرون از دانشگاه، خاطرنشان کرد: در تلاشیم که مسائل نهادها و سازمانهای مرتبط با آستان قدس را جمعآوری کنیم تا بتوانیم آنها را در اختیار هستههای پژوهشی دانشگاه قرار دهیم. هستههای پژوهشی ظرفیتی ارزشمند هستند که اگر درست مدیریت شوند، میتوانند موتور محرکه پژوهش در دانشگاه باشند. هدف نهایی ما این است که پژوهشهای دانشگاه علوم اسلامی رضوی به حل مسائل واقعی و بهبود عملکرد آستان قدس رضوی و سایر نهادهای انقلابی منجر شود.
در بخشی دیگری از این نشست، حجتالاسلام رضا دانشورثانی، معاون امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی، اظهار کرد: بیتردید در طول تاریخ، دستکم در چهار کشور عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان، موقوفاتی به نام حضرت امام رضا(ع) وجود داشتهاست. اما به دلایل مختلف از جمله خرد بودن اغلب این موقوفات و همچنین تغییرات مرزی و مقررات خاص کشورهای مختلف در مورد اموال غیرمنقول، عملاً این موقوفات از حیطه آمار رسمی خارج شدهاند.
وی افزود: در حال حاضر، نه آمار دقیقی از این موقوفات و نه تصرفی بر آنها داریم. تنها موردی که اطلاع نسبی از آن وجود دارد مربوط به کشور افغانستان، بهویژه شهر هرات است، که مقدار قابلتوجهی موقوفه با عنوان «موقوفات حضرتی» در آنجا وجود دارد. با این حال، دولت افغانستان نه اطلاعات رسمی در اختیار ما میگذارد، نه مالکیت این موقوفات را بهعنوان موقوفات وابسته به آستان قدس رضوی یا اوقاف جمهوری اسلامی ایران به رسمیت میشناسد.
دولت افغانستان تمایلی به همکاری در بازگرداندن حقوق موقوفات ایرانی ندارد
معاون امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی ادامه داد: بخش عمده این موقوفات در هرات مربوط به موقوفات مرحومه گوهرشاد بیگم و عباسقلیخان است، که از زمان تغییرات سیاسی در افغانستان و تحول در نظام مالکیت و اوقاف، این عملاً از اختیار آستان خارج شدهاند. دولت افغانستان نیز تمایلی به همکاری در بازگرداندن حقوق موقوفات ایرانی ندارد. در سایر کشورها مانند عراق، ترکیه و پاکستان، هرچند نشانههایی از موقوفات وابسته به امام رضا(ع) در منابع تاریخی یافت میشود، اما در حال حاضر هیچ مستند قانونی یا سند رسمی که مالکیت یا تولیت آستان قدس رضوی را بر آنها اثبات کند، وجود ندارد.
دانشورثانی با اشاره به برخی شایعات و ابهامات پیرامون موقوفات رهاشده آستان قدس در خارج از کشور، خاطر نشان کرد: در سالهای اخیر، برخی معتقد بودند آستان قدس رضوی در خارج از کشور موقوفات متعددی دارد. حال آنکه بسیاری از مکانهایی که در کشورهای دیگر به نام «ثامنالائمه»، «حضرت رضا» یا «ثامنالحجج» شناختهمیشوند، صرفاً مراکز فرهنگی، مدارس یا مساجد مردمی هستن، که از سر ارادت به امام رضا(ع) چنین نامهایی بر خود گذاشتهاند و هیچ ارتباط وقفی یا حقوقی با آستان قدس رضوی ندارند.
معاون امور حقوقی و موقوفات آستان قدس رضوی با اشاره به رویکرد آستان قدس رضوی در قبال موقوفات خارجی، گفت: سیاست ما در آستان قدس این نیست که بدون پشتوانه حقوقی و قانونی وارد مناقشات بینالمللی شویم. آنچه برای ما مهم است، حفظ پیوند فرهنگی و تاریخی نام امام رضا(ع) در این کشورها است. لذا هرجا که بتوانیم این ارتباط را به شکلی معنوی یا فرهنگی حفظ کنیم، حتی با هزینههای اندک، از آن استقبال میکنیم.
دانشورثانی خاطرنشان کرد: مهمترین وظیفه ما در معاونت امور حقوقی و موقوفات، صیانت از اموال و موقوفات موجود در داخل کشور و احیای ظرفیتهای واقعی است. در شرایط فعلی، آستان قدس رضوی هیچ موقوفهای در خارج از کشور در اختیار ندارد، آمار دقیقی از آنها در دست نیست،و بهدلیل شرایط سیاسی و حقوقی کشورهای مختلف، امکان احیای این موقوفات نیز وجود ندارد. آنچه مهم است، صیانت از موقوفات داخل کشور و گسترش فرهنگ وقف با رویکرد بینالمللی و معنوی است.
آغاز رسمی هسته پژوهشی اقتصاد وقف در دانشگاه علوم اسلامی رضوی
در ادامه این نشست خبری، مرتضی مرتضوی کاخکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مسئول هسته پژوهش، اظهار کرد: کار ابتدایی ما در این هسته، ایجاد مرکز مطالعات و فراهم کردن مواردی است که آمادگی نشر دارند، برای اطلاعرسانی مناسب هستند و میتوانند مبنای پایاننامهها و پژوهشهای دانشجویی باشند. این مرحله مستلزم همکاری نزدیک اعضای هسته و اساتید خبرگان حوزه اقتصاد وقف است.
وی ادامه داد: یکی از مهمترین اقدامات هسته پژوهش، برگزاری اولین مدرسه اقتصاد وقف در دانشگاه علوم اسلامی رضوی است. همچنین این مدرسه با همکاری معاونت حقوقی آستان قدس و موسسه توسعه و مطالعات اقتصادی دانشگاه تهران برنامهریزی شدهاست، و شامل 40 ساعت آموزش خواهد بود. دوره به صورت مجازی و حضوری برگزار خواهد شد و هدف آن شناسایی علاقهمندان به حوزه وقف و ارائه دیدگاههای حقوقی، فقهی، اقتصادی و اجرایی در قالب یک برنامه منسجم خواهد بود. رسالت اصلی ما ایجاد گروههای پژوهشی منسجم و استفاده از ظرفیتهای دانشگاه در راستای حل مسائل آستان قدس است.
انتهای پیام
انتهای پیام


نظرات