مزيت زيست - محيطي گاز و افزايش قيمت آن در آينده نزديك
صادرات گاز در شرايطي كه تراز گاز منفي است، منافع و امنيت ملي را تهديد مي‌كند

بحثي براي انحراف افكاري عمومي و سياست‌مداران 

قيمت گاز، در آينده نزديك به دليل مزيت بالاي زيست محيطي آن، به مراتب بيش از قيمت نفت خواهد شد.
دكتر مسعود درخشان اقتصاددان انرژي،عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي، با بيان اين مطلب در گفت‌وگو با خبرنگار سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران، متذكر شد: گفت‌وگو درباره قيمت گاز صادراتي بحثي انحرافي براي دور كردن افكار عمومي و ذهنيت سياستمداران كشور از اين مسئله مهم است كه صادرات گاز در شرايطي كه تراز گاز كشور منفي است و گازي براي صادرات وجود ندارد، منافع و امنيت ملي را تهديد مي‌كند. 

مدير سابق مركز مطالعات بين‌المللي انرژي وزارت نفت در لندن، در ادامه با اشاره به اين كه تراز منفي گاز منافع و امنيت ملي كشور را تهديد مي‌كند، درباره فرمول قيمت گازي كه گفته مي‌شود در مذاكرات سه جانبه هند و پاكستان مورد توافق قرار گرفته است، نقدهاي زير را مطرح كرد:

1- مقايسه فرمول‌هاي صادرات گاز قطر، عمان به صورت ‌LNG و فرمول‌هايي پيشنهادي تيم‌هاي مذاكره كننده ايراني قبلي و فعلي، نشان مي‌دهد كه هر دو فرمول پيشنهادي ايران، به مراتب از قيمت گاز صادراتي قطر و عمان به ژاپن كم‌تر است.

بهاي گاز صادراتي قطر به طور قابل ملاحظه‌اي بيش از بهاي گاز در فرمول تيم مذاكره كننده فعلي ايران است

با احتساب ارزش هر بشكه نفت 60 دلار

ارزش يك ميليون BTU گازصادراتي قطر: ‌77/9 دلار
ارزش يك ميليون BTU‌ گاز صادراتي عمان: 09/9 دلار
ارزش يك ميليون BTU گاز در فرمول تيم مذاكره كننده قبلي ايران: 2/7 دلار
ارزش يك ميليون BTU گاز در فرمول تيم مذاكره كننده فعلي ايران: 93/4دلار
ارزش معادل يك ميليون BTU نفت خام: 11دلار

براساس گزارشي كه در مقاله‌اي در سايت www.cedigaz.org انتشار يافته است، فرمول‌هاي گاز قطر و عمان براي هر يك ميليون BTU به ترتيب عبارتند از:

$ 8675/0 + 1485/0 قيمت نفت ترخيصي از گمركات ژاپن(JCC) : قطر

$1515/0 قيمت نفت ترخيصي از گمركات ژاپن(JCC): عمان

اين در حالي است كه فرمول‌هاي توافقي تيم‌هاي قبلي و فعلي مذاكره كننده ايران با هند و پاكستان براي هر يك ميليون BTU عبارت است از:

$ 2/1+ 10% قيمت نفت برنت:‌ تيم مذاكره كننده قبلي 

$ 15/1 + 3/6% قيمت نفت ترخيصي از گمركات ژاپن: تيم مذاكره كننده فعلي 

بر اين اساس اگرقيمت هر بشكه نفت خام ژاپن وبرنت را 60 دلار در نظر بگيريم، قيمت گازصادراتي قطر$ 77/9 عمان$ 09/9 ، تيم مذاكره كننده قبلي ايران $ 2/7 و تيم فعلي $ 93/4 خواهد بود. 

اگر چه بايد هزينه‌هاي مايع‌سازي را از اين قيمت گاز صادراتي قطر و عمان كسر نمود، اما با اين حال قيمت گاز قطر وعمان به مراتب بيش از بهاي گاز در فرمول تيم مذاكره كننده فعلي ايرن است.

گفتني است كه هر ميليون BTU معادل 18% يك بشكه نفت خام است كه با احتساب هر بشكه 60 دلار، قيمت‌ آن حدود 11 دلار است. اين در حالي است كه چنانچه توضيح داده شد، به دليل مزيت زيست-محيطي گاز، بهاي آن در آينده نزديك به مراتب بيش از نفت خواهد شد.

 در اين شرايط انتظار اين است كه مقامات و مسوولين كشور به اين مسئله توجه كافي داشته باشند كه بهاي گاز صادراتي قطر به طور قابل ملاحظه‌اي بيش از فرمول پيشهادي است كه گفته مي‌شود تيم مذاكره كننده فعلي درباره آن به توافق رسيده است. اين در حالي است كه هم ايران و هم قطر‌ گاز خود را از مخزن مشترك پارس جنوبي برداشت مي‌كنند.

استفاده از گاز به منظور ازدياد برداشت از مخازن نفت در اولويت است
قيمت واقعي گاز صادراتي ما به هند و پاكستان، زماني مشخص مي‌شود كه زيان هنگفتي كه به دليل عدم استفاده از گاز در افزايش بازياقت از مخازن نفت، به اقتصاد كشور وارد مي‌شود، از قيمت فعلي كاسته شود

2-  قطر راهي جز صادرات براي بهره‌برداري از اين ميدان مشترك ندارد، در حالي كه براي كشور ما، در كنار ساير گزينه‌هاي موجود، استفاه از گاز به منظور ازدياد برداشت حجم عظيمي از ذخاير نفت كشور، اولويت دارد، ضمن آن كه اصل گاز تزريق شده به مخازن نفت كشور، براي نسل‌هاي آينده ذخيره خواهد شد و با بهايي چندين برابر توسط نسل‌هاي آينده به فروش خواهد رسيد. محاسباتي كه دكتر سعيدي، تعدادي از مهندسان جنوب و اين‌جانب بر روي تك تك مخازن ايران انجام داده‌ايم، به خوبي نشان مي‌دهد كه استفاده از گاز براي ازدياد برداشت، اقتصادي‌ترين گزينه براي مصرف آن است.
در واقع مي‌توان گفت قيمت واقعي گاز صادراتي ما به هند و پاكستان، زماني مشخص مي‌شود كه زيان هنگفتي كه كه به دليل عدم استفاده از گاز در افزايش بازيافت از مخازن نفت، به اقتصاد كشور وارد مي‌شود، از قيمت فعلي كاسته شود.   

 3- در فرمولي كه گفته مي‌شود تيم فعلي درباره آن به توافق رسيده است، قيمت هر ميليونBTU، بنا به اظهار آقاي دكتر نژاد حسينيان معادل 32 درصد كمتر از قيمت گاز صادراتي به تركيه، تعيين شده است، اين در حالي است كه وزير محترم نفت، مدعي است توافقنامه‌اي كه بخش قيمتي آن به امضا رسيده است با بهترين قراردادهاي قبلي هم خواني دارد.

فرمولي كه بر اساس قيمت نفت طراحي شده است، نمي‌تواند افزايش قيمت گاز نسبت نفت را كه در آينده رخ مي‌دهد محاسبه كند 
ايران بايد اين حق را براي خود محفوظ دارد كه در اين صورت، قيمت گاز صادراتي اروپاي شمالي را مبنا قرار دهد

 4- در صورتي كه قيمت گاز به دليل مزيت زيست‌-محيطي آن نسبت به نفت افزايش يافت، فرمولي كه براساس قيمت نفت خام ترخيصي از گمركات ژاپن يا نفت برنت تعيين شده باشد، نمي‌تواند اين افزايش قيمت را لحاظ كند. بنابراين حتي اگر درباره فرمولي با اين مبنا توافق شود، بايد ايران اين حق را براي خود محفوظ دارد كه در صورت پيشي گرفتن قيمت گاز نسبت به نفت، بتواند قيمت گاز صادراتي اروپاي شمالي را مبنا قرار دهد. 

 5- پيش از اين گفته مي‌شد قيمت گاز صادراتي ايران براساس قيمت LNG در ژاپن محاسبه مي‌شود، اين در حالي است كه فرمول‌هاي فعلي براساس Jcc (بهاي نفت ترخيصي از گمركات ژاپن) تعيين شده است، وزارت نفت بايد در اين باره نيز توضيح دهد.

بازار گاز دنيا، به زودي با محدوديت عرضه مواجه مي‌شود
قيمت افزايش مي‌يابد
توليد كننده ناگزير از آمادگي براي پرداختن بهاي بيشتري براي گاز خواهند بود

6-  بايد به اين نكته نيز توجه نمود كه بازار گاز دنيا به زودي با محدويت عرضه مواجه مي‌شود. در اين صورت بايد به دو نكته توجه نمود.

الف) به نحو طبيعي محدوديت عرضه بر بهاي گاز در آينده نزديك تاثير خواهد گذاشت.
ب) كشورهاي صادر كننده، هرگز نيازي به پرداخت هيچ‌گونه‌ رانتي به مشتريان خود ندارند. 

واقعيت اين است كه كشور‌هايي همچون ژاپن و هند، درصورتي كه مي‌توانستند گاز خود را از منابع نزديك‌تر به خود تأمين كنند، اين كار را انجام مي‌دادند، بنابراين رجوع آن‌ها به منابع گاز خليج فارس نشان دهنده ناتواني توليد كنندگان نزديك تر نظير اندونزي و مالزي در تأمين تقاضاي اين كشور‌ها است. در اين شرايط روشن است كه آن ها بايد آماده باشند، قيمت‌هاي بالاتري را براي گاز مورد نياز خود پرداخت كنند.

قميت فعلي براي تحويل گاز در عسلويه يا مرز پاكستان است؟

  7- مشخص نيست قيمت تعيين شده در فرمول‌هاي ذكر شده، براي تحويل گاز در عسلويه به ما پرداخت مي‌شود، يا در مرز پاكستان پرداخت مي‌شود. در صورتي كه قيمت‌ تعيين شده در فرمول پيشنهادي، هزينه حمل گاز از عسلويه تا مرز پاكستان نيز لحاظ نشده‌ نباشد، از قيمت واقعي فروش گاز ايران و درآمدي كه از اين طريق نصيب ملت ايران مي‌شود، باز هم كاسته خواهد شد.

تكذيب تخفيف در قيمت گاز صادراتي بازي با واژگان است

 8- اگر بخواهيم معناي حقوقي تخفيف را مبنا قرار دهيم، وزير نفت درست مي‌گويد كه تخفيفي در قيمت گاز صادراتي صورت نگرفته است؛ چرا كه به لحاظ حقوقي، ابتدا بايد توافقي صورت گرفته باشد، پس از آن نسبت به قيمت قبلي تخفيف صورت گيرد؛ اين در حالي است كه تيم قبلي هيچ توافقي درباره بهاي گاز نداشته است، زماني كه قيمتي توافق نشده است، واژه‌ تخفيف معنا نمي‌دهد. از اين رو تكذيب تخفيف در قيمت گاز صادراتي به هند و پاكستان، نوعي بازي با واژگان درباره معناي حقوقي واژه تخفيف به نظر مي‌رسد. واقعيت اين است كه براساس آن‌چه كه تا كنون گفته شده است فرمول‌ تيم‌ فعلي 32% ارزان‌تر از گاز صادراتي به تركيه يا تيم قبلي است. وزير نفت بايد به اين پرسش پاسخ دهد كه آيا 32% ارزان‌تر بودن فرمول فعلي نسبت به فرمول تيم قبلي را نيز تكذيب مي‌كند؟

واگذاري مطالعه فرمول قيمت گاز صادراتي به يك مشاور خارجي
سوال برانگيز، به دور از تأمين منافع نسل فعلي و نسل‌هاي آينده ايران 

9- اين كه بدون توجه به ظرفيت‌هاي علمي داخل كشور، مطالعه فرمول قيمت گاز صادراتي ايران به يك مشاور خارجي واگذار شود و پس از هزينه‌ كردن بيت‌المال، فرمولي مورد توافق قرار گيرد كه به مراتب كمتراز بهاي گاز صادراتي قطر است، سوال برانگيز، فاقد مطالعات كارشناسي و به دور از تأمين منافع نسل فعلي و نسل‌هاي آينده ايران است.

گفتني است دكتر درخشان در پايان نقد خود بر فرمول‌هاي مورد نظر تيم‌هاي قبلي و فعلي مذاكره كننده با هند و پاكستان، مجددا تأكيد كرد كه بحث قيمت در شرايط فعلي كاملاً انحرافي است، زيرا موجب مي‌شود توجه سياستمداران از مسئله اصلي كه منفي بودن تراز گاز و ضرورت استفاده از گاز به منظور ازدياد برداشت از ذخاير نفتي و تأمين منافع نسل‌هاي آينده است، به مسئله‌اي كاملاً فرعي يعني بحث در فرمول قيمت در مسئله حسابداري آن‌هم در رقابت با كشوري مثل قطر و عمان  كه راهي به جز صادرات گاز ندارند، منحرف شود.

مركز پژوهش‌هاي مجلس گزارش مي‌دهد:
مدفون شدن بخش عظيمي از نفت كشور در صورت عدم تزريق به موقع گاز به مخازن نفت 
24 مخزن از كل مخازن نفتي، مناطق نفت‌خيز جنوب در اولويت تزريق قرار دارد
در 16 مخزن زمان تزريق سپري شده است
8 مخزن ظرف 20 سال آينده نياز به تزريق خواهند داشت

حداقل در ده سال آينده گاز اضافي براي تزريق وجود ندارد، صادرات گاز از دستور خارج شود

به گزارش خبرنگار سرويس مسائل راهبردي ايسنا، مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي نيز، چندي پيش با انتشار گزارشي اعلام كرد: عدم تزريق بموقع گاز به مخازن نفتي كشور موجب مدفون شدن بخش عظيمي از نفت خواهد شد
بر اساس اعلام دفتر اطلاع رساني مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي، دفتر مطالعات زيربنايي اين مركز با انتشار گزارشي در زمينه لزوم استفاده بهينه از منابع گازي كشور اعلام كرد: داده‌هاي شركت ملي نفت مناطق نفت خيز جنوب نشان مي‌دهد كه تعداد قابل توجهي مخازن نفتي ايران در نيمه دوم عمر خود به سر مي‌برند و عدم تزريق بموقع گاز به اين ميادين موجب افت شديد فشار و ضريب بازيافت و در نتيجه مدفون‌شدن بخش عظيمي از نفت در جاي جاي اين ميادين خواهد شد.
اين گزارش افزود: محاسبات انجام شده نشان مي‌دهند كه 24 مخزن از كل مخازن نفتي مناطق نفت‌خيز جنوب در اولويت تزريق – گاز- قرار دارند كه در16 مخزن زمان تزريق سپري شده و هر چه سريعتر بايد از افت فشار آنها جلوگيري به عمل آيد، 8 مخزن ديگر نيز ظرف 20 سال آينده نياز به تزريق خواهند داشت.
اين گزارش متذكر شد كه با ارزيابي سرعت اجراي طرح‌هاي توسعه ميادين گازي كشور و حجم نيازهاي داخلي از جمله مصارف خانگي، تجاري، نيروگاه‌هاي برق و پتروشيمي، به نظر مي‌رسد، حداقل در10 سال آينده گاز اضافي جهت صادرات وجود نداشته باشد، بنابراين محدوديت ظرفيت توليد و انتقال گاز طبيعي كشور (تراز منفي آن ) و ضرورت نگاه اقتصادي به فرصت‌هاي مختلف مصرف گاز ايجاب مي‌نمايد كه صادرات گاز از اولويتهاي تصميم‌گيري كشور، خارج شود.
انتهاي پيام