خبرنگار:
اين كارگاه زماني برگزار مي‌شود كه طرح جامع شهر تهران، به عنوان يكي از مهمترين اسناد شهرسازي كشور در مرحله بررسي و ارزيابي در شوراي عالي معماري و شهرسازي كشور قرار دارد.
بي ترديد اطلاع رساني درباره كيفيت طرحي كه تأثيري قابل توجهي در كيفيت زندگي مردم خواهد گذاشت، رسالت گريز ناپذير رسانه‌ها محسوب مي‌شود. سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران‌(ايسنا)، در راستاي رسالت علمي و دانشگاهي اين رسانه، تا كنون در كارگاه‌هاي متعددي با حضور تعدادي از استادان دانشكده‌هاي معماري و شهرسازي دانشگاه‌هاي مختلف تهران به بررسي و نقد طرح جامع تهران پرداخته است.
در اين نشست با مكاتباتي كه با آقاي مهندس سعيدي كيا، وزير محترم مسكن، آقاي دكتر قاليباف، شهردار محترم تهران و آقاي مهندس چمران رييس محترم شوراي شهر تهران انجام گرفته بود، اميدوار بوديم كه بتوانيم با حضور نمايندگان وزارت مسكن، شهرداري تهران و شوراي شهر به بررسي مواضع آن‌ها در خصوص نقد‌هاي دانشگاهيان درباره اين طرح بپردازيم.
آقاي دكتر پورموسوي به عنوان نماينده شهردار تهران در اين نشست حضور دارند كه از ايشان و شهردار محترم تهران تشكر مي‌كنيم. از سوي آقاي مهندس چمران آقاي مهندس حبيب‌اللهيان (رييس نهاد تهيه كننده طرح جامع تهران) معرفي شدند كه تشريف نياوردند. طبق اعلام دفتر وزير محترم مسكن نيز تصميم‌گيري در باره تقاضاي اين رسانه به برادر مهندس فرجامي، معاون محترم معماري و شهرسازي اين وزارت‌خانه ارجاع داده شد كه متأسفانه اعلام شد، ايشان قبل از تصويب طرح درباره آن، اظهار نظر نمي‌كنند.
بايد به اين نكته اشاره كنم كه به دليل همزماني اين كارگاه با مرحله بررسي طرح در شوراي عالي شهرسازي و معماري كشور، علاوه بر بررسي موضوع «بافت فرسوده در طرح جامع شهر تهران» قصد داريم به بررسي فرآيند ارزيابي طرح در شوراي عالي شهر‌سازي نيز بپردازيم. در آغاز اما از آقاي دكتر منصوري تقاضا مي‌كنم درباره نحوه بررسي مسئله بافت فرسوده در طرح جامع شهر تهران توضيح دهند.

بافت‌هاي فرسوده‌ي تهران، اولويت اول برنامه‌هاي اعلام شده شهردار تهران است
بيش از نيمي از بافت‌هاي مسكوني تهران فرسوده است
بيش از نيمي از جمعيت تهران در بافت‌ها‌ي فرسوده ساكن است

دكتر منصوري:
|شهردار تهران بارها در جلسات رسمي اعلام كردند كه مساله‌ي بافت‌هاي فرسوده‌ي تهران، اولويت اول برنامه‌هاي شهرداري تهران است. آخرين بار ايشان در جلسه شوراي شهر درباره بافت‌هاي فرسوده، به صراحت اين مساله‌ي مهم را اعلام كردند.

بر مبناي بررسي‌هاي انجام گرفته بافت فرسوده‌ي تهران از نظر مساحت، بيش از نيمي از بافت‌هاي مسكوني تهران است. تهران 270 كيلومتر سطح مسكوني دارد كه 140 كيلو متر آن فرسوده است؛ به تعببير ديگر بافت فرسوده بيش از 50 درصد سطح مسكوني تهران را شامل مي‌شود. جمعيت ساكن در اين بافت‌ها نيز بيش از نيمي از جمعيت تهران است.

 4-3 ميليون نفر از جمعيت بافت‌هاي فرسوده در معرض خطر جدي زلزله قرار دارند
مهمترين دليل توجه شهردار به بافت فرسوده، بحث ايمني است

روشن است كه خطر زلزله تهديد بسيار مهمي براي شهر تهران محسوب مي‌شود. اگر اين اتفاق در شهر تهران رخ دهد 4-3 ميليون نفر از جمعيت بافت‌هاي فرسوده در معرض خطر جدي قرار دارند. اين كه دكتر قاليباف بافت فرسوده و توجه به آن را در اولويت‌ اول مي‌داند، يك واقعيت است و اولين و مهمترين دليل آن نيز بحث ايمني است. در بين عوامل مهم و تاثيرگذار در كيفيت زندگي انسان هيچ عاملي مهم‌تر از تامين ايمني نيست. اين بافت‌ها به لحاظ مسائل اجتماعي، اقتصادي، نابرابري‌ها، دو قطبي بودن شهر و ... براي شهر مساله ساز هستند، اما مسأله ايمني از اهميت قابل ملاحظه‌اي در اين ميان برخوردار است.

سياست‌ طرح جامع تهران درباره بافت فرسوده اين است كه بايد در آينده به آن بپردازيم

شهردار معتقد است كه بافت فرسوده درصدر مسائل شهر تهران قرار دارد، اما طرح جامع آن را به دست فراموشي سپرده است
اين امكان‌پذير نيست كه طرح جامع به عنوان مهمترين سند شهر به يك سو و شهردار به سويي ديگر حركت كند
با تصويب طرح جامع فعلي، اقدامات نوسازي بافت فرسوده با بحران و توقف مواجه خواهد شد

با بررسي طرح جامع، ملاحظه مي‌كنيم كه حداكثر 14 صفحه آن درباره‌ي بافت فرسوده است كه اطلاعات جديدي ارائه نمي‌دهد. تنها نكته جديد و مفيد، جداولي است كه وزارت مسكن براي شناسايي بافت‌ها‌ي فرسوده تهيه كرده است. در موضع سياست‌گذاري و تعيين استراتژي گفته شده است كه طرح‌هايي به عنوان طرح‌هاي موضوعي تعريف ‌شود. اين طرح‌ها با طرح‌هاي موضعي درباره‌ي مكان‌هاي خاص، متفاوت‌ هستند. طرح ‌هاي موضوعي به‌صورت مجموعه‌اي از طرح‌ها كه داراي ماهيت مشترك هستند، براي براي بافت‌هاي فرسوده مطرح مي‌شود. به اين ترتيب با مشخص كردن بافت‌هاي فرسوده تهران با لکه‌هاي رنگي بر روي نقشه، قرار است كه در آينده به عنوان طرح‌هاي موضوعي به آن‌ها پرداخته شود. در واقع سياست طرح جامع تهران درباره‌ي‌ بافت فرسوده اين است كه بايد در‌ آينده به آن بپردازيم، در صورتي كه طبق گفته شهردار تهران، بافت فرسوده و مسائل وابسته به آن، درصدر مسائل شهر تهران قرار دارد.

با مراجعه به سند طرح جامع مي‌بينيم آن‌چه که در صدر قرار دارد، به دست فراموشي سپرده شده و اين اتفاق عجيبي است. زيرا اين گونه نتيجه مي‌دهد كه يا شهردار تهران درست تشخيص نداده و يا طرح‌ جامع مسير را اشتباه رفته است. امکان ندارد كه طرح جامع به عنوان مهم‌ترين سند شهر به يك سو و نظر شهردار به سويي ديگر حركت كند.

بنابراين ما با اين پرسش مواجه هستيم كه اگر طرح به همين شكل تصويب شود اهداف و برنامه ‌هاي شهردار چگونه تامين خواهد شد؟ طبيعي است كه در اين صورت شهردار محدود مي شود و احكام طرح جامع، اقداماتي را كه مي‌توان براي نوسازي بافت فرسوده انجام داد با بحران و توقف مواجه ‌كند.

در طرح جامع به طور رسمي اعلام شد كه نبايد جمعيت تهران زياد باشد و اضافه جمعيت بايد به شهرهاي جديد برود
اين سياست انقباضي باعث مي‌شود كه قيمت مسكن مجدداً افزايش يابد
يك راه حل براي مسكن تهران نوسازي بافت‌هاي فرسوده است

بحث مسكن تهران نيز به گونه‌اي با مسئله بافت فرسوده پيوند مي‌خورد. در طرح جامع به طور رسمي اعلام شد كه نبايد جمعيت تهران زياد باشد و اضافه جمعيت بايد به شهرهاي جديد برود.

اين سياست انقباضي باعث مي‌شود كه قيمت مسكن مجدداً افزايش يابد. حداقل400 هزار خانوار فاقد مسكن يعني حدود 2 ميليون نفر كه توانايي خريد يا اجاره را ندارند در تهران وجود دارند. اين افراد بر اساس سياست‌هاي طرح جامع، بايد به شهرك‌هايي كه توسط وزارت مسكن در بيابان‌هاي اطراف تهران ساخته شده است كوچ كنند و روزانه مسافت طولاني‌اي را براي كار در تهران طي كنند و شب به خانه بازگردند.

يك راه حل براي بخش مسكن تهران كه حداقل قيمت آن متري 1 ميليون تومان است، نوسازي بافت‌هاي فرسوده است كه متاسفانه طرح جامع به آن اهميت نداده است.

خبرنگار:
قبل از اين كه آقاي دكتر پورموسوي به بحث درباره مسئله بافت فرسوده بپردازند، از ايشان به عنوان يكي از مدرسان برنامه ريزي شهري در دانشگاه، تقاضا مي‌كنم توضيح ‌دهند آيا اين درست است كه اطلاع ساني درباره طرح جامع از سوي مسوولين شهرسازي كشور موكول به تصويب طرح در شوراي عالي شهر سازي شود؟

طرح‌هاي توسعه شهري از دسته‌ي مسائلي همچون ساخت موشك نيست كه لازم باشد از ديد عموم مردم پنهان بماند
بايد جزئيات طرحي كه براي مردم است به اطلاع آن‌ها رسانده شود

پورموسوي:
به طور حتم طرحي كه براي مردم است، بايد جزئيات آن به اطلاع آن‌ها رسانده شود. طرح‌هاي توسعه شهري از دسته‌ي مسائلي همچون ساخت موشك نيست كه از عموم پنهان بماند، بلكه طرحي است براي آسايش و رفاه و زندگي توام با عزت و احترام مردم، بنابراين، طبيعي است كه در اين زمينه ما بايد روشن و واضح عمل كنيم. ويژگي‌ طرح جامع مشخص و معلوم بودن آن است زيرا تيپ و شرح خدمات دارد.

در احكام طرح جامع تنها 6 بند براي بافت فرسوده لحاظ شده و همه‌ي مباحث به آينده عطف شدند
اما هيچ يك از اين 6 بند نمي‌تواند راه‌گشاي مسائل بافت فرسوده باشد
طرح‌هاي متعددي براي بافت‌هاي فرسوده تعريف شده است كه اجراي آ‌ن‌ها به آينده موكول شده است
به عبارت ديگر نتيجه احكام طرح جامع، ايجاد‌كننده فرصت‌هاي شغلي در آينده براي براي مهندسين مشاور است

اما درباره مسئله بافت فرسوده در طرح جامع تهران بايد بگويم، تنها 6 بند در احكام طرح جامع، به بافت فرسوده اختصاص داده شده است. اما هيچ يك از اين 6 بند نمي‌تواند راه‌گشاي مسائل بافت فرسوده باشد. نكته قابل توجه اين‌جاست كه در اين 6 بند همه‌ي مسائل به آينده عطف شدند. در واقع طرح‌هاي متعددي براي بافت‌هاي فرسوده تعريف شده است كه اجراي آ‌ن‌ها به آينده موكول مي‌شود. به عبارت ديگر نتيجه احكام طرح جامع، ايجاد كننده فرصت‌هاي شغلي در آينده براي براي مهندسين مشاور است كه شهرداري و وزارت مسكن بايد به كمك منابع ملي هزينه آن را بپردازند.

طرح جامع نتوانست به مسائل شهر تهران در اين زمينه پاسخ دهد و در نتيجه به مجموعه‌اي از احكام تبديل شد

6 بند مذكور عبارتند از:
1) لزوم مداخله در بافت فرسوده ( در اين جا طرح جامع يك حكم ارشادي انشاء مي‌كند)
2) تهيه طرح‌هاي ويژه‌ي توسعه يكپارچه براي محلات و بافت‌ها فرسوده شهر (به آينده موكول مي‌شود)
3) اعمال سياست‌هاي تشويقي مؤثر براي تجميع اراضي
4) اعلام سياست‌هاي ترغيبي براي بهسازي با مشاركت مردم در محدوده‌هاي نيازمند به مقاوم‌سازي
5) حمايت و نظارت بر نوسازي در بافت‌هايي كه نيازمند توان بخشي و مداخله محدود با اعمال سياست‌هاي تشويقي است
6) بازسازي بافت‌هاي فرسوده‌، نيازمند مداخله و منابع زياد است. (اين نكته واضح و معلوم است كه حتي براي سوار شدن به تاكسي و هركار ديگري نياز به پول و سرمايه‌ است.)

خبرنگار:
چرا شهرداري تهران، قبل از اتمام طرح و در مراحل اوليه از پيدايي چنين ضعف‌هايي در طرح پيش‌گيري نكرد؟

پورموسوي:

در پايان مهرماه 85 گزارش ايرادات طرح به شهردار و نهاد تهيه طرح جامع تحويل داده شد
نهاد تهيه‌ي طرح جامع از آخر مهرماه تا پايان سال برا ي اصلاح طرح فرصت داشتند
قاليباف پس از گذشت 2 سال از آغاز مطالعات طرح جامع، يعني در سال 84 به سمت شهردار منصوب شد

در دوره شهردار محترم سابق تهران، توافقي ميان شهردار و وزير مسكن وقت براي تأسيس نهاد تهيه طرح جامع تهران صورت گرفت. آقاي قاليباف پس از گذشت 2 سال از آغاز مطالعات طرح جامع يعني در سال 84 به سمت شهردار منصوب شد. او در شهريور 84 و در شرايطي وارد شهرداري تهران شد كه 2 سال از عمر طرح جامع تهران گذشته بود.

من نيز در آبان 84 به عنوان مشاور شهردار در امور توسعه و مطالعات شهري وارد شهرداري شدم. مدتي بعد به اتفاق آقاي دكتر كاظم‌زاده مسوول ارزيابي طرح شديم. به دليل مشكلاتي كه در كسب گزارش از نهاد وجود داشت، با كسب تكليف از شهردار و بر اساس دستور ايشان، كارگروهي تحت عنوان كميته‌ي علمي ارزيابي طرح جامع تعريف شد. با تعريف اين کارگروه،‌ از همكاران دانشگاهي جهت همكاري در كميته‌هاي تخصصي دعوت به عمل آمد.

بيش از 5 هزار صفحه گزارش مطالعات انجام گرفته ارزيابي شد. تك تك ايرادات و اشكالات اين طرح 5 هزار صفحه‌اي را استخراج كرديم. تا اواخر مهرماه 85 به شهردار گزارش ايرادات را تحويل داديم. به اين ترتيب نهاد تهيه‌ي طرح جامع از آخر مهرماه تا پايان سال فرصت داشت. كه اشكالات را برطرف كند، اما چنين كاري انجام نداد و يا اگر ايرادات را رفع كرده باشد من بي‌اطلاع هستم. آن ها اواخر سال 85 طرح را به شوراي عالي شهرسازي و معماري ارائه دادند.

شهردار تهران، شخصاً در مقاله‌اي انتقادي موضع خود را درباره طرح جامع تهران مشخص كرد
ديدگاه انتقادي شهردار تهران هنوز درباره طرح تغيير نكرده است

شهردار تهران، شخصاً نيز در مقاله‌اي انتقادي، موضع خود را درباره طرح جامع تهران مشخص كرد. بايد يادآوري كنم كه هنوز ديدگاه ايشان تغيير نكرده است. اما به ياد بسپاريم كه شهردار تهران مجري طرح است نه مسئول تهيه‌ي طرح جامع.

در نهايت شهردار بحث الزامات و شروط تحقق طرح جامع را مطرح كرد. اين الزامات و شروط تحقق در شوراي اسلامي شهر تهران مورد بررسي قرار گرفت و به انضمام طرح به وزارت مسكن و شهرسازي و شوراي عالي شهرسازي و معماري ارسال شد.

بايد متذكر شوم كه در نهايت تمامي بار معضلات موجود در طرح‌ جامع بر دوش شهرداري گذاشته خواهد شد و شهرداري بايد اجرا كننده‌ي آن باشد

بايد متذكر شوم كه در نهايت تمامي بار معضلات موجود در طرح‌ جامع بر دوش شهرداري گذاشته خواهد شد و شهرداري بايد اجرا كننده‌ي آن باشد. به همين دليل شهردار تهران معتقد است كه اگر الزامات و شروط تحقق طرح در شوراي عالي شهرسازي و معماري تاييد و تصويب نشود، نمي‌توانيم طرح را اجرا كنيم.

اصلي‌ترين محور مورد نظر شهردار تهران، شكل‌گيري مديريت واحد شهري است. از جمله شروط ديگر تحقق طرح جامع اصلاح نظام مالي شهرداري؛ اصلاح اقتصاد زمين و مسكن، اصلاح تقسيمات كشوري، پالايش اراضي صنعتي و نظير آن است.

در تهيه‌ي طرح جامع تهران با 2 مشكل ساختاري و محتوايي مواجه شديم
مشكل ساختاري موجب مشكل محتوايي شده است

مشكل ساختاري:
4 مقام مجري، ناظر، كارفرما و كاربر در شخص رييس نهاد خلاصه شده‌است
اين كه يك نفر هم مجري، هم ناظر، هم كارفرما و هم كاربر باشد توليد فساد مي‌کند
حتي براي پروژه‌ا‌ي كوچك، ناظر پروژه‌ تعيين مي‌شود

به طور کلي در تهيه‌ي طرح جامع تهران با 2 مشكل جدي مواجه هستيم:

1) ساختاري 2) محتوايي

مشكل ساختاري موجب مشكل محتوايي شده است. در هيچ نقطه‌اي از دنيا مجري، ناظر، كارفرما و كاربر يك شخص نيست. اما متاسفانه در طرح جامع تهران اين اتفاق افتاد. اين كه يك نفر هم مجري، هم ناظر، هم كارفرما و هم كاربر باشد، زمينه‌ساز و موجب فساد مي‌شود. اين اشكال مديريتي بسيار جدي، به مسولان وقت شهرداري و وزارت مسكن باز مي مي‌گردد.

ذكر اين نكته لازم و ضروري است كه در اين‌جا بحث ما معطوف به شخصيت‌ حقيقي آقاي حبيب‌اللهيان و همكاران ايشان نيست، اما هيچ كس نمي‌تواند منكر اين مساله شود كه اگر در پروژه‌اي، مجري، ناظر، كارفرما و كاربر يك شخص واحد باشد، طرح به نتيجه شايسته و مناسبي منجر نمي‌شود. به همين دليل است كه ما با مشكلات محتوايي در اين طرح مواجه شده‌ايم.

در اين طرح هر 4 مقام در آقاي حبيب‌اللهيان جمع شده است و ايشان در مقام مجري، ناظر، كارفرما و كاربر به شما پاسخ مي‌دهند. در صورتي كه ما براي يك پروژه‌ي كوچك در دانشگاه که در حجم كمتر 10 ميليون تومان با استادان قرار داد بسته مي‌شود، به طور قطع يك ناظر پروژه‌ نيز تعيين مي‌كنيم.

ناظر طرح جامع تهران كيست؟
آيا ناظر طرح جامع تهران شوراي راهبري طرح است؟!
پورموسوي:
به عنوان مسئول كميته‌ي ارزيابي طرح جامع تهران در شهرداري، حتي يك برگ قابل قبول از صورت جلسه‌ي شوراي راهبري طرح نديده‌ام
شوراي راهبري، ماهيتي تشريفاتي ذهني و انتزاعي داشت

اما ناظر طرح جامع تهران كيست؟ اگر شوراي راهبري طرح است، چه تعداد صورت جلسه داشته‌اند؟ مي‌توانم قاطعانه بگويم كه به عنوان مسئول كميته‌ي ارزيابي طرح جامع تهران در شهرداري، حتي يك برگ قابل قبول از صورت جلسه شوراي راهبري طرح را نديده‌ام. مي‌دانيد كه شوراي راهبري، ماهيتي ذهني و انتزاعي داشت. در حالي كه اين شورا مي‌بايست طرح را تا مرحله آخر هدايت كند، اما كدام مصوبه‌ي اين شورا توانست براي طرح جامع راهگشا باشد؟ روشن است كه شوراي راهبري جنبه‌ي تشريفاتي داشته است.

طرح «جامع تهران» هم زمان، « راهبردي- ساختاري»، « جامع» و « CDS » خوانده مي‌شود

ما نمي‌توانيم كه سايز يك لباس را با اندازه مشخص مثلاً 48 خط بزنيم و آن را 54 معرفي كنيم. نمي‌توانيم عنوان طرح جامع را خط بزنيم و آن راهبردي - ساختاري معرفي كنيم.

جالب اين‌جاست كه برخي اين طرح را CDS هم ناميده‌اند كه مي‌تواند ادبيات شهرسازي، برنامه‌ريزي شهري و برنامه‌ريزي منطقه‌اي را دچار تحول اساسي ‌كند و در واقع ما را با يك جهش مواجه ‌كند!

ملاحظه مي‌كنيم كه هم زمان يك طرح، طرح راهبردي- ساختاري، جامع و CDS خوانده مي‌شود.

چرا وزارت مسكن پاسخ‌گوي ايرادات وارد بر طرح جامع نيست؟!
طبق قانون، متولي طرح جامع وزير مسكن است

در اين جا اشكال كار به مديريت نظام شهرسازي ما باز مي‌گردد نه به شخص آقاي حبيب‌اللهيان. زماني كه مديريت عالي شهرسازي كشور در اين حوزه ضعف دارد و نمي‌تواند كنترل داشته باشد، وزير محترم وقت مسكن امضاء مي‌كند اما كنترل نمي‌كند، بايد پاسخ گوي ملت نيز باشند. بر اساس قانون، متولي طرح جامع وزير مسكن است. چرا تنها آقاي حبيب‌اللهيان مورد نقد قرار مي‌گيرند چرا وزارت مسكن پاسخ‌گو نيست؟

درست است كه از توافق‌ ميان شهردار و وزير مسكن وقت، نهادي تشكيل شد كه مسووليت آن به آقاي مهندس حبيب‌اللهيان واگذار شد، اما اگر ساختار‌هاي نظارتي مناسب پيش بيني مي‌شد، چنين نتيجه‌اي حاصل نمي‌شد.

موكول كردن پاسخ پرسش‌ها به پس از تصويب طرح فرافكني است

ذكر اين جمله از سوي دوستان وزارت مسكن كه بعد از تصويب طرح به سوال‌ها پاسخ مي‌دهيم، نوعي فرافكني‌ است و جسارتا دوستان ما در وزارت مسكن يا به واقع به موضوع اشراف ندارند، يا ساده انگارانه با موضوع برخورد مي‌كنند و يا اين‌كه دل‌سوزي كافي را ندارند.

يكي از شقوق مديريت اين است كه اطلاع رساني كنيم. اطلاع رساني جزئي از مديريت محسوب مي‌شود. حداقل بخش نخبه‌ي جامعه بايد از پاسخ پرسش‌هاي خود مطلع باشد. اگر ضعف و مشكلي نيست، پس چرا به عموم مردم اطلاع رساني نمي‌شود؟

واقعيت آن است كه احكام طرح جامع تهران در جايي و خروجي‌هاي طرح در جاي ديگري نوشته شده‌ است

در اين‌جا سوال جدي‌اي به لحاظ محتوايي مطرح مي‌گردد كه خوب است، عزيزان وزارت مسكن به آن پاسخ دهند:

چه ارتباطي ميان احكام طرح جامع و خروجي‌هاي پژوهشي طرح وجود دارد؟ اگر به اين سووال پاسخ داده شود، بسيار سپاسگزار خواهم بود.

واقعيت آن است كه احكام در جايي و خروجي‌هاي طرح در جاي ديگري نوشته شده‌ است.

خروجي طرح بيش از 5 هزار برگ است. در صورتي كه كارگروه‌هاي شوراي برنامه‌ريزي در شوراي عالي شهرسازي و معماري و عزيزاني از وازارت خانه و سازمان‌هاي مختلف به يكي از بندها ايراد وارد كردند، مجري طرح بايد تعدادي از خروجي‌ها را در تاييد بند مورد نظر بياورد. اما چه ارتباطي ميان اين دو وجود دارد؟

قصد ما تصميم‌گيري براي تهران است. شما بارها به سوالات طرح شده از سوي كميته علمي ارزيابي طرح جامع تهران در شهرداري اشاره كرديد. از حدود 350 سوال، 74 سوال و در نهايت 16 سوال استخراج كرديم. نه تنها به 350 سوال بلكه حتي به 16سوال ما نيز پاسخ ندادند. البته آقاي حبيب‌اللهيان در اواخر دوران فعاليت خود با خوش‌رويي و خوش اخلاقي در حضور آقاي مهندس چمران فرمودند كه به همه‌ي سوالات پاسخ مي‌دهيم و به تاييد پورموسوي مي‌رسانيم، اين در حالي است كه تا كنون هيچ مطلبي در اين زمينه دريافت نكرده‌ام.

وظيفه ي قانوني شوراي عالي شهرسازي و معماري است كه كنترل كار را برعهده بگيرد
به ايرادات طرح شده از سوي دانشگاهيان توجه نشد

توجه به اين نكته ضروري است كه همكاران دانشگاهي بارها اشكالاتي را كه در طرح وجود داشته است، گوشزد كرده‌اند. ، اما توجهي به آن نشد. در حال حاضر طرح در دست شوراي عالي شهرسازي و معماري است و وظيفه‌ي قانوني اين شورا است كه كنترل كار را برعهده بگيرد.

آيا شوراي عالي شهرسازي نبايد پاسخگو باشد؟

اگر شما به عنوان رسانه از متوليان امر سوال كنيد كه طرح جامع تهران كه به شوراي عالي شهرسازي و معماري رفته چه سرنوشتي پيدا كرده است، آيا نبايد پاسخگو باشند؟

حداقل انتظار اين ا‌ست كه اين گونه پاسخ دهند كه طرح به تناسب موضوع تقسيم ‌شده و به كارگروه‌هاي مختلف رفته و هنوز كارگروه‌ها كار خود را به پايان نرساندند. يا آن كه بايد اذعان كنند كه ايرادات طرح را نمي‌پذيرند و اعلام كنند طرح از نظر آن ها طرح خوبي است و ايراد و اشكال ندارد.

ناظر، داور و قاضي اصلي طرح در شرايط كنوني شوراي عالي شهرسازي و معماري است

لزوما اتمام تهيه طرح به معني تكميل و تاييد طرح نيست. ناظر، داور و قاضي اصلي طرح در شرايط كنوني شوراي عالي شهرسازي و معماري است. اين شورا بايد بر مبناي منافع ملي طرح را مورد ارزيابي قرار دهد. وظيفه قانوني اين نهاد است كه پاسخ‌گو باشد. وظيفه شخصي من به عنوان عضوي از مركز مطالعات، او يك معلم دانشگاه، اين است كه نقد‌هاي خود را مطرح كنم.

وظيفه‌ي شرعي، قانوني، عقلي و منطقي حكم مي‌كند كه افرادي كه از آگاهي بيشتري برخوردارند اطلاع رساني كنند
بارها و بارها ايرادات طرح را بيان كردم
به تنهايي نمي‌توانم كاري از پيش ببرم

در هر صورت بايد به قانون تن دهيم. اگر شوراي عالي شهرسازي و معماري طرح را تصويب كرد بايد تسليم شد و آن را پذيرفت. اما وظيفه‌ي شرعي، قانوني، عقلي و منطقي حكم مي‌كند كه افرادي كه از آگاهي بيشتري برخوردارند، اطلاع رساني كنند.

من به سهم خود بارها و بارها ايرادات طرح را بيان كردم. اما به تنهايي نمي‌توانم كاري پيش ببرم. در اين عرصه هيچ وقت در مقام تصميم‌گيري نبوده‌ام.

اگر طرح از نظر محتوايي ايراد ندارد بايد ارزيابي خود را اعلام كنند. در صورتيكه طرح ايراد دارد، بايد حاصل پي‌گيري‌هاي خود را اعلام كنند

تصور ما براين است كه در شوراي عالي معماري و شهرسازي كشور، افراد فرهيخته‌اي عضو هستند، كارشناسان زبده و انسان‌هاي مسئولي حضور دارند. انتظار ما از اين انسان‌هاي عاقبت انديش اين است كه در برخورد باطرح جامع عاقلانه و منطقي رفتار كنند تا نتيجه‌ي اي معطوف به منافع ملي حاصل شود. اين انتظار بجايي است و به طور قطع عزيزان در شوراي عالي شهرسازي و معماري نيز به اين امر مهم توجه مي‌كنند.

اگر طرح از نظر محتوايي ايراد ندارد بايد ارزيابي خود را اعلام كنند. در صورتيكه طرح ايراد دارد، بايد حاصل پي‌گيري‌هاي خود را اعلام كنند.

وجود طرح جامع براي شهرلازم و ضروري است اما با چه كيفيتي و به چه قميتي؟ تا كجا؟

هيچ يك از منتقدين خواستار نبودن طرح جامع نيستند، بلكه زبان مشترك ما اين است كه طرح بايد وجود داشته باشد و حتي در بهترين نوع خود باشد. حرف تمام شهروندان وجود طرح جامع است، اما مسئله ما اين است كه با چه كيفيتي و به چه قيمتي ؟ تا كجا؟

ما فقر اطلاعاتي و کمبود نيروي انساني متخصص در اين زمينه نداريم. در حال حاضر قريب به 236 نفر از عزيزان دانشگاهي با مدرك كف استاديار، جهت فعاليت در مركز مطالعات برنامه‌ريزي شهر تهران شناسايي كرديم. 13 كميته‌ي كارشناسي از رشته‌هاي مختلف همچون حقوق، بهداشت و سلامت، حمل و نقل، ترافيك شهري، عمران و بهسازي، تعريف شده است.

استفاده از روش‌هاي سلبي در برابر انتقاد و نفي آن بيانگر ضعف تئوريك در اشخاص است
اشكالات طرح جامع برطرف نشده است
ايرادات موجود در طرح مي‌تواند هويت طرح جامع را به لحاظ کارشناسي زير سوال ببرد

كساني كه در برابر انتقاد از روش‌هاي سلبي استفاده مي‌كنند و انتقاد را طرد و نفي مي‌كنند، ضعف تئوريك دارند. فردي كه به لحاظ تئوري قوي است و مي‌تواند تئوري خود را اجرايي كند، ضعف ندارد و با اين شرايط اگر هم اشكالي در كارش وجود داشته باشد، با پذيرش آن ايراد در جهت رفع آن برمي‌آيد.

در هر صورت از نظر من اشكالات طرح جامع برطرف نشده يا اگر هم شده باشد من اطلاعي از آن ندارم.

خبرنگار:
آيا اين اشكالات مي‌تواند هويت طرح جامع را زير سوال ببرد؟

دكتر پورموسوي:
بله- اشكالات موجود در طرح، هويت طرح را به لحاظ كارشناسي زير سوال مي برد.

قبلاً به اين موضوع پرداخته شده است كه همان طور که قبلا بيان شد، هدف طرح اشكال دارد . اين‌كه هدف طرح با طرح يك ايراد، تغيير مي‌كند، خود جاي سوال دارد. خشت اول گر نهد معمار كج، تا ثريا مي‌رود ديوار كج!

خبرنگار:
ما در مكاتبه ‌اي كه با آقاي دكتر قاليباف داشتيم، تقاضا كرديم با انتشار 350 پرسشي كه از طرح جامع تهران در كميته علمي ارزيابي طرح در شهرداري به دست آمده است، موافقت كنند. دفتر شهردار به ما اعلام كردند كه ايشان با انتشار اين پرسش‌ها موافق هستند. بنابراين تقاضاي ما اين است كه اين پرسش‌ها را براي انتشار در اختيار دفتر مطالعات ايسنا قرار دهيد.

دكتر پورموسوي:
به دليل آن كه در متن سوالات به اصل طرح ارجاع داده شده‌ است و اصل طرح نيز در اختيار شما نيست، انتشار آن ها به تنهايي واضح نيست. پس از ويرايش پرسش‌ها، آن‌ها را به شما ارائه مي‌دهم.

لينك كليه گزارش‌هاي كارگا‌ه‌هاي بررسي و نقد طرح جامع تهران
كارگاه اول

موضوع : فرآيند و سازمان تهيه كننده طرح

 1- گزارش اجمالي اولين كارگاه نقد طرح جامع تهران
براتي: فرصت تاريخي تحول شهرسازي از دست رفت
غمامي: مهم طرح است
منصوري: هدف اصلي در حاشيه قرار گرفت

2- گزارش تفصيلي اولين گارگاه نقدمحتواي طرح جامع تهران درايسنا-بخش اول
غمامي:درباره هدف و محتواي طرح شوراي راهبري تعيين كننده بود
منصوري: شوراي راهبري تشريفاتي بود

3- گزارش تفصيلي اولين گارگاه نقد محتواي طرح جامع تهران – بخش دوم
دكتر براتي: من مستقيم و غير مستقيم به اطلاع آقايان مي‌رساندم كه شهرداران روي اين طرح نقد دارند

4- گزارش تفصيلي اولين گارگاه نقد طرح جامع تهران - بخش سوم
غمامي: شوراي شهر از طرح 32 سوال مطرح كرد
اين كه مي گويند گروه علمي خود از مشاوران بودند، درست نيست

5- گزارش تفصيلي اولين كارگاه نقد طرح جامع تهران - بخش چهارم
غمامي: درباره مشاور «مادر» نقد دارم، تنها آدم آن ميرميران بود
منصوري: ميرميران معمار بود، نه شهرساز !

6- گزارش تفصيلي اولين كارگاه نقد طرح جامع تهران - بخش پنجم
براتي: مشكل تراكم 800 در مقابل 100 نفر ديده نشد
طرح جامع باعث زمين‌گير شدن نوسازي در بافت فرسوده شد

كارگاه دوم

موضوع: روش شناسي طرح

7- گزارش اجمالي دومين كارگاه نقد طرح جامع تهران
مسعود شفيق: طرح جامع تهران متدولوژي نداشت
اين كه چهار هدف بگذاريم و اهداف را از چشم‌انداز استخراج كنيم، انشاء است

8- گزارش تفصيلي دومين كارگاه نقد طرح جامع تهران- بخش اول
مطوف: طرح جامع تهران خصلتي آمرانه دارد
منصوري: فاقد چشم‌انداز، اهداف كلي و جمع بندي مطالعات بالا دست است

9- گزارش تفصيلي دومين كارگاه نقد طرح جامع تهران - بخش دوم
شفيق: توزيع جمعيت اشكال دارد
صدري‌: طيف مخالف در نهاد نفوذ داشت

10- گزارش تفصيلي دومين كارگاه نقد طرح جامع تهران - بخش سوم
دانشپور: طرح جامع محصول گرا است
منصوري: اگر طرح متدولوژي صحيحي داشت، مرحله به مرحله به تصويب مي رسيد

كارگاه سوم:

موضوع: بررسي مقدماتي محتواي طرح

11- گزارش اجمالي سومين كارگاه نقد طرح جامع تهران در ايسنا:/‌1
اجماع علمي دانشگاهيان، شرط شهردار براي تأييد و ارسال طرح به شوراي عالي شهرسازي و شوراي شهر

12- گزارش تفصيلي سومين كارگاه نقد طرح جامع تهران:/‌1
شهردار مسؤوليت طرح جامع را قبل ارزيابي در شورايي علمي براي ارسال به شوراي عالي شهرسازي و شوراي شهر نمي پذيرد

13- گزارش تفصيلي سومين كارگاه طرح جامع تهران:/‌2
دانشپور: برنامه ريزي اقتدارگرايانه را انكار مي‌كنيم اما عملا وارد آن مي‌شويم
مطوف: طرح با نگاه صرف مهندسي تهيه شد

14- گزارش تفصيلي سومين كارگاه نقد طرح جامع تهران/‌3
آيا طرح جمعيت مناطق را تثبيت كرده است؟
وزيرمسكن و حبيب‌اللهيان: صحت ندارد
مشاور شهردار: از احكام طرح جامع است

كارگاه چهارم

موضوع: اهداف طرح

15- چهارمين كارگاه طرح جامع تهران/‌1
رييس كميته علمي شهردار در ارزيابي طرح:
فقدان ارتباط ارگانيك ميان خروجي و اهداف طرح
گسست ميان اهداف، چشم‌انداز و بيان مسأله

16- چهارمين كارگاه نقد طرح جامع تهران/‌2
منصوري: اهداف طرح در سال پاياني تدوين آن به كلي تغيير كرده است
طرح جامع همچون طرح مجموعه شهري به مناطق ‌4 و ‌22 نظر خاص دارد

17- چهارمين كارگاه نقد طرح جامع تهران/‌3
به رغم هزينه7/14‌ميليارد تومان، تصويب طرح بدون اصلاحات با بن بست مواجه خواهد شد
اغلب اعضاي كميته فني طرح را نخوانده‌اند

كارگاه پنجم

موضوع: اهداف طرح  

18- پنجمين كارگاه طرح جامع تهران/‌1
منصوري: اهداف پس از تدوين طرح نوشته شده‌اند
حبيب‌اللهيان: اطلاعات ناقص است، نتيجه‌گرا نه رويكردگرا باشيم

19- پنجمين كارگاه بررسي و نقد طرح جامع تهران/‌2
بهزادفر: سياست‌هاي طرح مجموعه شهري فرآيند اثباتي واضحي ندارد
حبيب‌اللهيان: به مشاور اجازه داديم اين طرح را نقد كند

20- پنجمين كارگاه نقد طرح جامع تهران/ ‌3
دعوت حبيب‌اللهيان از دانشگاهيان براي اصلاح طرح قبل از تصويب آن
اهداف طرح كه زيربناي كار است اشتباه است و بازنويسي مي شود

21- پنجمين كارگاه نقد طرح جامع‌تهران/‌4
حبيب‌اللهيان: چمران و سعيدي‌كيا حامي‏ من، قاليباف منتقد است
‌5 سال ديگر مي‌فهمند من چه مي‌گفتم
مستبد نيستم، برش دارم

مقالات

22- خداحافظ شهرسازي!
ناصر براتي: تاكيد صرف بر توسعه‌ي كالبدي، مخرب و بزرگ‌ترين مانع توسعه‌ي شهري است

23- دكتر ناصر براتي:
تثبيت جمعيت مناطق شهر تهران در طرح جامع، به معني تثبيت شرايط دوقطبي بين شمال و جنوب است

 24- استاد گروه شهرسازي دانشكده‌ هنرهاي زيباي دانشگاه تهران:
سياست طرح جامع نسبت به زمين در تهران كه ريشه‌ي بسياري از مفاسد است، روشن نيست

25- پرسش‌هاي شوراي شهر و ديدگاه‌هاي شهردار درباره طرح جامع تهران و مواضع نهاد تهيه كننده طرح

پاسخ نهاد تهيه كننده طرح جامع تهران

 26-  پاسخ نهاد تهيه كننده طرح جامع تهران به منتقدان/‌1
گزارش كامل اخبار تفصيلي ‌5 كارگاه بررسي و نقد طرح جامع تهران

 27 - پاسخ نهاد تهيه كننده طرح جامع تهران به منتقدان/‌2

پاسخ منتقدان به نهاد

28 - پاسخ دكتر براتي به نهاد تهيه طرح‌هاي جامع و تفصيلي شهر تهران

29- پاسخ دكتر شريف مطوف به مقاله نهاد تهيه طرح‌هاي جامع و تفصيلي شهر تهران

30 -  پاسخ دكتر سيد امير منصوري به مقاله نهاد تهيه طرح جامع و تفصيلي شهر تهران

31- نقدي بر “ پاسخ نهاد تهيه کننده طرح جامع تهران به منتقدان”
تأملي كوتاه بر فرهنگ نقد پذيري در ايران

كارگاه ششم:

 موضوع: برنامه ريزي مسكن

32- ششين كارگاه نقدطرح جامع تهران/‌1
خاتم: افزايش عرضه به كاهش قيمت نمي‌انجامد
اضافه جمعيت در پيرامون مستقرشود
اتكاي طرح جامع بربرنامه‌ريزي مسكن درطرح مجموعه شهري

33- ششمين كارگاه نقدطرح جامع تهران/‌2
اطهاري: تهران هرگزنمي تواند پذيراي مسكن[جديد]باشد
شهر‌هاي جديد بايد دردستوركار قرار گيرد
جمعيت پذيري بودن منطقه ‌4 افسانه است

34- ششمين كارگاه نقد طرح جامع/‌3
منصوري: قيمت مسكن معلول شكاف عرضه و تقاضا است
تراكم جمعيتي تهران ازكلان‌شهرهاي دنيا كم‌تر است، مشكل تهران مديريت توزيع تراكم است

35- ششمين كارگاه نقد طرح جامع تهران/‌4
طرح نيازبه مسكن را محاسبه نكرده و فاقد برنامه‌ريزي مسكن است
توليد مسكن در تهران سالانه ‌100هزارواحد مسكوني، كمترازنيازاست

36- مناقشه پيرامون4 گزاره بنيادين در طرح جامع تهران
رابطه ساخت و ساز و افزايش جمعيت
مقايسه توليد و تقاضا
بود يا نبود ظرفيت جمعيت پذيري و حق آزادي سكونت