ويژگي‌هاي بيمه‌ي تضمين توليد در ايران
ارائه 4سطح تضمين يا گارانتي

خبرنگار:
سازو كار اجراي بيمه تضمين توليد در ايران چگونه است و دليل انتخاب اين سازو كار چيست؟

مهندس اردستاني:
 آن چه كه در كشورما اجرا مي شود بيمه‌ي سنتي است، بيمه سنتي بيمه‌اي‌ تک خطر، دوخطر و درنهايت چندخطراست و بيمه‌اي تمام خطر نيست. اين درحالي ست كه بيمه‌ي سنتي اجرايي در كشورما تمام عوامل خطر، حتي خشكسالي را نيز تحت پوشش قرارمي‌دهد. بنابراين براساس اين شيوه‌ي بيمه‌اي بايد درهرسال غرامت پرداخت كنيم. اين مساله براي صندوق بيمه مشكل بود چراكه اگرصندوق بيمه يك ميليون نفر بيمه‌گذار داشته باشد بايد به 700هزارنفرازآن‌ها غرامت پرداخت كند.
ازسوي ديگر ميزان پرداخت‌هاي صندوق دربيمه‌ي سنتي بسيارمحدود است براي نمونه اگرخسارت هاي وارده به كشاورزي 2 ميليون تومان باشد بيمه تنها 200 تا 300 هزارتومان ازآن را باتوجه به حجم خسارت‌هاي ايجاد شده، پرداخت مي‌نمايد. چراكه ازنظر فني امكان ارائه حمايت‌هاي معني‌دار دربيمه‌هاي سنتي وجود ندارد.
درصد عمده‌اي ازخسارت‌هاي بخش كشاورزي، خسارت‌هاي جزئي غيرمؤثر مانند تگرگ يا عدم تلقيح گياه در اثر باران يا سرما است. دراغلب موارد اين‌ها خساراتي نيستند كه توليد و زندگي كشاورز را مختل كنند بنابراين پرداخت غرامت‌هاي جزئي تنها منجربه افزايش حق بيمه‌ها مي‌شود. درنتيجه با توجه به موارد مطرح شده، دربيمه‌ي تضمين توليد اين موضوع مطرح شد كه با اعمال سطح تضمين خسارت‌هاي جزئي حذف و در مقابل در صورت وقوع خسارات بالا بتوان به شکل موثري كشاورزان را مورد حمايت قرار داد.
يك طرح بيمه‌اي در صورتي موفق خواهد بود كه براساس آن كشاورزان درسال‌هاي مختلف حق بيمه‌ي معقولي را كه براي آن‌ها امكان‌پذيراست را پرداخت كنند تا درسال‌هايي كه با بحران و مشكل جدي روبه‌رو مي‌شوند، به شكل مؤثري مورد حمايت قرارگيرند. منظور از حمايت مؤثر اين‌ است كه هر كشاورزي در هر منطقه‌اي داراي پتانسيلي است. كه براساس آن به كشاورزان غرامت پرداخت مي‌شود. 
براي نمونه اگر در سر پل ذهاب، برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده براي پوشش بيمه‌اي،‌ براي گندم ديم 1200 كيلوگرم باشد، بنابراين اگر شرايط خوب باشد اين امكان وجود دارد كه توليد به 1800كيلوگرم هم برسد اما اگرتوليد از 1200 كيلوگرم كمترشد، آن گاه به كشاورز خسارت پرداخت مي‌شود. در اين طرح حمايت مؤثر مهم است نه اين كه براي هراتفاقي خسارت پرداخت شود.
بيمه‌ي تضمين توليدي طراحي شده در كشورما همانند بيمه‌ي تضمين توليدي مورد استفاده در كشورهاي ديگر نيست بلكه به اعتقاد من كامل‌تراز سيستم‌هاي مورد استفاده دردنيا است. در بيمه‌ي تضمين توليدي كه در كشورما طراحي شده  4 سطح تضمين يا گارانتي در نظرگرفته شده است به طوري كه اگر متوسط عملكرد منطقه‌اي يك تن درهكتارباشد؛

درحالت اول زماني كه كشاورز حق بيمه A را پرداخت كند صددرصد(1000  كيلوگرم ) توليدش تضمين مي‌شود. درحالت دوم كشاورز با پرداخت حق بيمهB  ريال 90 درصد( 900 كيلوگرم) از توليدش تضمين مي شود.
در حالت سوم 80 درصد توليد (800 كيلوگرم) كه حق بيمه آن C ريال مي باشد و درحالت چهارم 70 درصد توليد (700 كيلوگرم) كه حق بيمه آن D ريال، است.
براي نمونه 70 درصد تضمين توليد منطقه بدين‌معنا است كه اگر توليد منطقه‌اي از 70 درصد ميانگين پيش بيني شده كمترشود به تمام كشاورزاني كه تضمين توليد 70 درصد را خريداري كردند، غرامت پرداخت مي‌شود.
دراين حالت اگر توليد منطقه‌اي به طورمثال از 700 كيلوگرم به 500 كيلوگرم كاهش يابد، مابه‌التفاوت آن ( 200 كيلوگرم) به عنوان خسارت به كشاورزان پرداخت مي‌شود. بنابراين مشاهده مي شود كه دراين روش بيمه‌اي  كشاورزان باتوجه به نيازخود به طوراختياري يكي ازاين بيمه نامه‌ها را خريداري مي ‌كنند.
 نكته قابل توجه دراين‌جا اين است كه احتمال كاهش توليد از صددرصد متوسط عملكرد منطقه بالاتر از احتمال كاهش توليد از 70 درصد عملكرد منطقه است. به همين دليل است كه حق بيمه‌هاي سطوح تضمين بالا بسيار بيشتر از حق بيمه با سطوح تضمين كمترمحاسبه مي شوند، اين موضوع از نظر فني قابل توجيه است. بنابراين كشاورزاني كه انتظار بيشتري دارند وخواهان تضمين‌هاي بالاي توليد مي باشند بايد حق بيمه بيشتري پرداخت نمايند.
دراين زمينه محاسبات پيچيده‌اي نيز داشتيم. خوشبختانه باتوجه به مطالعات انجام شده و مدل‌هاي آماري موجود به اين ضرايب خطر درحد قابل قبولي دست پيدا كرده ايم.
اميد است كه به مرور زمان بتوانيم اين سيستم‌ها را كامل‌تر كنيم.
درحال حاضر،صندوق بيمه درحال كامل‌تر كردن سيستم ذخيره و ضبط اطلاعاتش است. به‌طوري كه به دنبال به كارگيري سيستم‌هاي اطلاعات جغرافيايي GIS)( Geographic Information Systems) دراين طرح است تا ازطريق سيستم‌هاي ماهواره‌اي و GIS ضمن ثبت اطلاعات به‌طور دقيق توليدات هراستاني كه تعرفه آن اعلام شده را اندازه‌گيري كند. به طوري كه از طريق اين اطلاعات بتوان ثبات و امنيت واقعي در توليدات هراستاني ايجاد نماييم .
با توجه به اين كه امسال سال سوم اجراي طرح بيمه‌ي تضمين توليد است، اين طرح درسال گذشته دراستان‌هاي بوشهر، كردستان، كرمانشاه ومازندران اجرا شد و اميد است بتوانيم طي سال زراعي جاري دامنه اين طرح را به 12 استان افزايش دهيم.
بيمه‌ي تضمين توليد، به همراه سياست قيمت تضميني، درواقع بيمه‌ي درآمد محسوب مي‌شود، ‌بدين مفهوم كه به دليل اعلام قيمت‌هاي تضميني توسط دولت نوسانات قيمتي وجود نداشته  و قيمت‌ها ثابت هستند چراكه دولت آن را تضمين كرده است.  بنابراين، مبناي محاسبات و پرداخت غرامت‌ها براساس قيمت هاي تضميني اعلام شده از سوي دولت مي باشد.
ادامه دارد...

گفت و گو: زهرا شعبان زاده
خبرنگاراقتصاد كشاورزي سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران