فردا (سه‌شنبه) هشتادوهفتمین سالروز تولد «آندره وایدا»، کارگردان نامدار لهستانی و خالق آثاری چون «کاتین» و «خاکستر و الماس » است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، «آندره وایدا» روز ششم مارس 1926 در «سوالکی» کشور لهستان به دنیا آمد. وی هنر طراحی را از پدرش آموخت و همین موجب شد که در «کراکوف» به تحصیل در رشته هنرهای زیبا بپردازد. اما سه سال بعد تصمیم‌اش عوض شد و برای ادامه‌ی تحصیل به مدرسه‌ی فیلم «لودز» رفت.
«وایدا» 13 ساله بود که جنگ جهانی دوم آغاز شد و او بیشتر عمرش را به همراه مادرش با این امید گذراند که شاید پدرش از جنگ زنده بازگردد. اما نام پدر «وایدا» در هیچ‌یک از فهرست‌های رسمی سربازان لهستانی کشته شده در جنگ اعلام نشده بود و حقیقت درباره او سال‌ها بعد آشکار شد.
«کاپیتان وایدا» در زندانی واقع در غرب اتحاد جماهیر شوروی سابق توسط پلیس مخفی شوروی تیرباران شده بود. این فاجعه در حالی روی داده بود که «آندره» و حدود 22 هزار لهستانی دیگر امیدوارانه انتظار بازگشت عزیزانشان را می‌کشیدند.
«آندره وایدا» در دهه‌ی 50 یکی از اعضای اصلی مدرسه‌ی فیلم لهستان بود که جمعی از فیلم‌سازان بسیار مستعد را تشکیل می‌داد که با فیلم‌هایشان اعتباری بین‌المللی برای سینمای اروپای شرقی به ارمغان آورده بودند.
فیلم‌های وایدا مهم‌ترین رویدادهای تاریخی لهستان در نیمه‌ی دوم قرن بیستم را در ساختاری تراژیک که خاص سینمای اوست، به تصویر کشیده‌اند.
«آندره وایدا» عموما به عنوان یکی از مهم‌ترین سینماگران لهستان پس از جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود که با وجود نظام استالینی و اختناق حاکم بر کشورش، همواره به درون‌مایه‌های سیاسی علاقه نشان داده است.
وایدا فیلم «کانال» را در سال 1956 ساخت و جایزه‌ی ویژه هیات‌داوران جشنواره کن را گرفت و فیلم «خاکستر و الماس» در سال 1958 جایزه‌ی فیپرشی جشنواره‌ی ونیز را برای او به ارمغان آورد.
وایدا با یکی از اولین فیلم‌های خود با نام «خاکستر و الماس» نشان داد که قادر است زیر سانسور شدید، فیلم‌های باارزشی بسازد و در چارچوبی محدود از نابسامانی‌های نظام انتقاد کند.
این که وایدا زندگی‌اش را وقف جنبش همبستگی کرده بود، موجب شد که در نخستین انتخابات آزاد لهستان در سال 1989 یکی از کاندیداها باشد.
دهه‌ی 70 را می‌توان درخشان‌ترین و موفق‌ترین دوران فعالیت هنری و سینمایی «وایدا» دانست؛ دوره‌ای که بیش از 10 فیلم ساخت و شاهکارهای بی‌نظیری را به‌روی پرده سینماهای جهان آورد. «چشم‌انداز پس از جنگ»، «عروسی»، «سرزمین موعود»، «مرد مرمرین» و «رهبر ارکستر» از جمله آثار شاخص وایدا در دهه 70 بودند.
با اوج‌گیری اعتراضات در لهستان، آندره وایدا از اوایل دهه 1980 به اردوی منتقدان پیوست، آشکارا زبان به انتقاد باز کرد و کوشید فیلم‌های خود را در شرایطی آزاد در کشورهای اروپای غربی کارگردانی کند.
وایدا به ویژه با فیلم سینمایی «دانتون» که آن را در فرانسه کارگردانی کرد، با سلطه «دیکتاتوری خلقی» در کشور خود تسویه حساب کرد.
«وایدا» در این سال‌ها زندگی‌اش را وقف جنبش همبستگی لهستان کرده بود و علاقه و ارادت خود را در فیلم «مرد آهنی» (1981) و پیش از آن در «مرد مرمرین»(1976) نشان داده بود. حضور فعال این کارگردان در جنبش همبستگی لهستان موجب شد تا دولت این کشور کمپانی فیلم‌سازی «وایدا» را از ادامه فعالیت محروم کند.
وایدا در این سال‌ها همچنان در عرصه تئاتر فعال بود و آثار برجسته‌ای از داستایوفسکی چون «ابله» و «تسخیر‌شده» و همچنین «آنتیگون» را به‌روی صحنه برد. این فیلم تاریخی به ماجراهای انقلاب کبیر فرانسه در«دوران ترور» (سال 1794) می‌پردازد، اما وایدا با زبانی کنایی التهابات و کشمکش‌های سیاسی لهستان را در آن بازتاب داد.
وایدا در فیلم خود در برابر نظرات خشن و افراطی روبسپیر، از میانه‌روی و آزادمنشی دانتون دفاع می‌کند.
فیلم «دانتون» یکی از بهترین فیلم‌های سال 1983 بود و جوایز فراوانی به دست آورد، از جمله جایزه‌ی سزار و جایزه‌ی بافتا را از آن خود کرد. وایدا در سال 2007 نیز برای فیلم سینمایی «کاتین» جایزه‌ی بافتا را از آن خود کرد.
دهه‌ی 90 با انتخاب «وایدا» به سمت سناتور آغاز شد و او در فیلم‌هایی چون «انگشتر عقاب‌نشان»(1993) و «هفته مقدس» (1996) باردیگر جنگ جهانی دوم را محوریت داستان قرار داد. او با فیلم‌های «کورژاک»، «دانتون» و به‌خصوص فیلم پرفروش «پن تادئوس» آکادمی اسکار را واداشت تا در سال 2000 جایزه اسکار افتخاری را برای تقدیر از یک عمر دستاورد سینمایی، به او تقدیم کند. جشنواره برلین نیز در سال 2006 با اعطای خرس طلای افتخاری تقدیری دوباره از این کارگردان بلندآوازه به‌عمل آورد.
او در سال 2000 به پاس «پنج دهه کار خلاقانه در سینما» جایزه‌ی اسکار افتخاری دریافت کرد.
فیلم‌های او همگی مورد تحسین واقع شده‌اند. وایدا در عین حال به خاطر فیلم «مرد آهنین» نخل طلای جشنواره کن 1981 را نیز از آن خود کرده بود. همچنین فیلم دیگرش با نام «کاتین» در هشتادمین دوره جوایز اسکار، نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی شد.
«کاتین» شخصی‌ترین فیلم وایدا محسوب می‌شود. او پدرش را در قتل‌عام کاتین از دست داده و در عین حال، شاهد تلاش‌های ناامیدانه و عبث مادرش برای جست و جوی پدرش که در نهایت به کشف سرنوشت تراژیک پدر منجر شد بود، است. او در این فیلم سرنوشت چهار افسر لهستانی و خانواده‌هایشان را که البته همگی شخصیت‌های داستانی هستند، به تصویر می‌کشد.
«وایدا» در آخرین ساخته سینمایی خود زندگی رییس جمهور لهستان، رهبر جنبش دموکرات و یکی از تاثیرگذارترین افراد در تغییر دوره‌ی کمونیستی لهستان را جلوی دوربین برده است.
انتهای پیام
نظرات