معاون سازمان حفاظت محیط زیست با انتقاد از سپردن جزایر به سازمان مناطق آزاد، گفت: در این صورت امکان نظارت و اعمال‌نظر سازمان حفاظت محیط زیست در مورد زیستگاه‌های مرجانی و لاک‌پشت‌ها وجود ندارد و اگر از همه جزایر بدون توجه به مسائل محیط زیست برای توسعه اقتصادی استفاده کنیم، باعث از بین رفتن آنها می‌شود.

به گزارش خبرنگار سرویس «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، پروین فرشچی در نشست هفته محیط زیست با شعار«به سوی طبیعت برای زندگی»، با بیان اینکه در قانون مسئولیت نظارتی برخی جزایر به سازمان مناطق آزاد سپرده شده است، گفت: در قانون توسعه پنجم، مسئولیت برخی جزایر به مناطق آزاد داده شد و چون منطقه آزاد به دنبال توسعه بدون توجه به مسائل محیط زیستی هستند، مساله نظارت بر جزایر از سوی سازمان حفاظت محیط زیست نادیده گرفته می‌شوند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه 5800 کیلومتر ساحل دریایی، 3 محدوده دریایی بزرگ با مشکلات عدیده و 18 ارگان مرتبط با دریا در کشورما وجود دارد، افزود: علاوه بر اینها بخش آکادمیک و دانشگاهی و NGOها همگی با معاونت دریایی محیط زیست در ارتباط هستند. بنابراین این معاونت با این حجم کار و محدودیت نیروی انسانی و زیرساخت‌ها پاسخگوی مسائل دریایی کشور بزرگی مثل ایران نمی‌تواند باشد.

معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست با بیان اینکه در بسیاری از کشورهای دنیا که حتی یک محدوده دریایی دارند، سازوکار گسترده حفاظت دریا وجود دارد، اظهار کرد: وزارتخانه امور دریایی یا سازمان بزرگ دریایی در برخی کشورها برای حفاظت از محیط زیست دریایی شکل گرفته است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه توسعه دریامحور، موضوع نشست امروز است، افزود: موضوع توسعه دریامحور کشور از چند سال گذشته مطرح شده است. همچنین بعد از بیانات مقام معظم رهبری در مورد دریاخواری، توجه به این موضوع پررنگ‌تر شده است.

فرشچی با بیان اینکه براساس برنامه ششم توسعه 70 درصد توسعه کشور قرار است در سواحل کشور صورت گیرد، گفت: 32 درصد صنعت و توسعه جدید برای استان‌های ساحلی خواهد بود. بنابراین معاونت دریایی باید آمادگی این توسعه را داشته باشند.

وی با اشاره به اینکه 70 درصد کره زمین را آب‌ها فرا گرفته‌اند، اظهار کرد: این در حالی است که بیشتر مسایل محیط زیست روی مسائل خشکی متمرکز است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با اشاره به اهمیت دریا در توسعه کشور ادامه داد: 90 درصد تجارت دنیا از طریق حمل و نقل دریایی و 70 درصد ارزش تجارت دنیا از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد. همچنین کشور ما مقام اول پتروشیمی منطقه را دارد. سهم تولید دریایی از میزان کل تولید 1 درصد و سهم اشتغال و فعالیت‌های دریایی کمتر از یک درصد است، بنابراین یکی از برنامه‌های معاونت دریایی معرفی مشاغل دریا محور است.

فرشچی با بیان اینکه 30 درصد مرزهای کشور ما دریایی است، افزود: از 30 درصد مرزهای دریایی، 93 درصد صادرات و واردات کشور انجام می‌شود. در حالی که از 7 درصد مرزهای خشکی، تنها 7 درصد واردات و صادرات کشور صورت می‌گیرد.

به گفته وی، موقعیت جغرافیایی کشور به طوری است که در قلب شاهراه ارتباطی شرق و غرب جهان و در کانون ذخیره گاه اصلی انرژی جهان قرار گرفته است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه از 88 جزیره موجود در خلیج فارس حدود 50 جزیره آن متعلق به ایران است، گفت: منابع غنی آبزیان و زیستگاه‌های با ارزش و تنوع زیستی منحصر به فرد، از ویژگی‌های محدوده دریایی کشور ما محسوب می‌شود.

وی با اشاره به نیمه بسته بودن خلیج فارس و دریای عمان اظهار کرد: این مساله باعث کاهش خود پالایی منطقه شده است. شوری بالای خلیج فارس و دریای عمان نیز از ویژگی‌های این منطقه است. در سال 2008 خلیج فارس و دریای عمان به عنوان منطقه ویژه دنیا از سوی سازمان دریانوردی بین‌المللی معرفی شد. این مساله به این معناست که در مقایسه با سایر دریاها ملاحظات زیست محیطی به ویژه در بخش حمل و نقل دریایی باید مورد اهمیت قرار گیرد.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه زیستگاه‌های مهمی در خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد، گفت: تنوع زیستی، پهنه‌های گلی جزر و مدی، سواحل شن و ماسه، سواحل سنگی و صخره‌ای، جلبک ها، زیستگاه‌های لاک‌پشت‌ها و... از ویژگی‌های این منطقه است.

فرشچی در ادامه با اشاره به مرجان‌های خلیج فارس اضافه کرد: گونه‌هایی از مرجان‌ها در خلیج فارس وجود دارد که ارزش دارویی برای بیماری‌هایی چون ایدز و سرطان دارد. در سال‌های گذشته، کانادا پیشنهادی را برای مطالعه و استفاده از این گونه در زمینه دارویی مطرح کرد، اما مورد استقبال کشور ما قرار نگرفت. در حال حاضر نیز سازوکاری برای استحصال دارو از گونه مرجان در کشور ما وجود ندارد و هیچ بودجه و مطالعاتی درباره آن انجام نشده است.

وی با بیان اینکه اگر سیاستی در کشور برای استفاده از آبزیان در زمینه داروها وجود داشته باشد، می‌توانیم از این گونه مرجان‌های دریایی نیز استفاده کنیم، به وجود 17 گونه علف‌های دریایی، 10 گونه دلفین در خلیج فارس و دریای عمان اشاره و اظهارکرد: این منطقه دارای 45 گونه ماهی، 100 گونه پرندگان آبزی و کنار آبزی، پنج گونه لاک‌پشت، حدود 10 هزار هکتار پوشش جنگل‌های حرا است.

فرشچی در ادامه به وضعیت محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان در چند سال گذشته اشاره کرد و گفت: طی 20 سال گذشته شوری آب این منطقه 1.5 برابر افزایش داشته است که این مساله محدودیت‌های بسیاری برای آبزیان ایجاد می‌کند. شوری آب به دلیل استفاده از آب‌شیرین‌کن‌ها و سایر فعالیت‌های انسانی رخ می‌دهد.

وی همچنین با اشاره به اهمیت گرمایش زمین و بحث تغییر اقلیم، افزود: گرمایش زمین روی مهاجرت گونه‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. هیدروکربن‌ها طی 20 سال گذشته در خلیج فارس و دریای عمان تغییری نداشته و مشابه زمان جنگ است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد وضعیت آلاینده‌های خلیج فارس و دریای عمان تصریح کرد: ادعاهایی مربوط به 47 برابر بودن آلودگی خلیج فارس نسبت به سایر دریاهای جهان، ادعای غلطی است. چون آلودگی کانونی است و آلودگی یک نقطه را نمی‌توان به سایر بخش‌ها تعمیم داد.

فرشچی با تاکید بر اینکه با وجود فعالیت‌های هسته‌ای ایران خلیج فارس و دریای عمان از لحاظ رادیو اکتیو کمتر از حد مجاز است، گفت: در حال حاضر بسیاری از آب‌سنگ‌های مرجانی را به دلیل فعالیت‌های صنعتی از دست داده‌ایم و گونه مثل توتیا که به مرجان‌ها صدمه می‌زند افزایش یافته است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه در طول سال‌های اخیر هرازگاهی با جسد چند دلفین در خلیج فارس و دریای عمان مواجه می‌شویم، گفت: معمولا برخورد با کشتی‌ها، گیر کردن در تور ماهیگیری، باعث مرگ دلفین‌ها می‌شود. شکوفایی جلبک‌ها طی سال‌های 1350 تا 1395، 9 برابر افزایش یافته است. همچنین مرگ ومیرآبزیان نیز با افزایش چشمگیر مواجه بوده است.

فرشچی با بیان اینکه شکوفایی جلبکی ناشی از غنی شدگی و آلودگی دریایی است، گفت: براساس عکس‌های ماهواره‌ای دریافت شده از راپمی، هر ماه شکوفایی جلبگی در خلیج فارس و دیای عمان دیده می‌شود که باعث مرگ و میر ماهی‌ها می‌شود که این موضوع از سوی سازمان محیط زیست و راپمی در دست مطالعه است.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به صید بی‌رویه و عدم نظارت بر فعالیت‌های صیادی در خلیج فارس و دریای عمان، اظهار کرد: از ادوات ماهیگیری نامناسب با زیستگاه‌ها برای صیادی در این منطقه استفاده می‌شود که باعث از بین رفتن مرجان‌ها و بهم ریختگی زیستگاهی می‌شود.

فرشچی درادامه با اینکه اداره اسلکه‌های صیادی مدیریت درستی ندارد، گفت: مزارع تکثیر واحدهای پرورشی شیلات و مدیریت صحیح پساب‌ها را در منطقه نداریم.

وی با اشاره به ورود گونه‌های غیربومی از طریق تولید و پرورش ماهی‌ها گفت: گونه‌های غیربومی از طریق آب توازن کشتی‌ها نیز وارد آب‌های کشور ما می‌شوند.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه در طول برنامه ششم توسعه شیلات 200 میلیون تن پرورش ماهی در قفس نیاز به دقت لازم و جانمایی درست دارد. تا به حال مجوز پرورش ماهی در قفس داده نشده ولی قرار است به عنوان پایلوت کارهایی انجام شود. این پرورش‌دهندگان باید گزارش ارزیابی خود را به سازمان ارائه دهند، همچنین گونه‌های پرورشی باید گونه‌های بومی باشد.

فرشچی با اشاره به قاچاق گونه‌های در معرض انقراض به عنوان یکی از معضلات خلیج‌فارس و دریای عمان، اظهار کرد: ورود انواع پسماند معضل بزرگ آبزیان است. بسیاری از آبزیان پلاستیک را با غذا اشتباه گرفته که این موضوع باعث مرگ آنها می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به علل چالش‌های محیط زیست دریای عمان و خلیج فارس گفت: عدم تعیین حدود مرز منطقه ساحلی و حریم سواحل، عدم‌آزادسازی 60 متر حریم دریا در شهرهای ساحلی، استحصال آب‌های ساحلی به منظور اجرای پروژه‌های اسکله، استقرار مناطق آزاد تجاری و صنعتی در جزایر و نواحی ساحلی بدون مطالعات جامع، آلودگی آب ناشی از تخلیه قاچاق سوخت، عدم رعایت حق‌آبه‌های تالاب‌های ساحلی در احداث سدها از جمله علل چالش‌های محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان هستند.

فرشچی با اشاره به اینکه حق‌آبه‌ها در بخش ششم توسعه لحاظ شده است، گفت: تغییرات شدید اقلیمی را در محیط زیست دریایی نمی‌توان نادیده گرفت. طبق پیش‌بینی‌ها تا سال 2030 منطقه خلیج فارس و دریای عمان افزایش دمای 4 درجه‌ای را تجربه خواهد کرد که این موضوع در نوسانات آب دریا تاثیرگذار است.

وی با اشاره به اینکه در بخش جنوبی دریای خزر کاهش تراز 19 تا 25 سانتی‌متری را داشته‌ایم، گفت: این موضوع به اکوسیستم منطقه آسیب می‌زند. همین کاهش تراز دریای خزر به دلیل خشک شدن خلیج گرگان است. در سیکل طبیعی نوسانات آب دریا باید بین 3 تا 5 سانتیمتر در سال باشد در حالی که نوسانات خزر 19 تا 25 سانتیمتر در سال است.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ضرورت وجود پهنه‌بندی فضایی برای استان‌هاست، گفت: این اقدام را برای سواحل مکران انجام داده‌ایم که نقشه راه توسعه در این منطقه خواهد بود. این ابزار مدیریتی باید برای همه سواحل اجرایی شود تا معضلات زیست‌محیطی کاهش یابد.

فرشچی با اشاره به اینکه توازن آب کشتی علاوه بر انتقال برخی گونه‌های غیربومی باعث انتقال برخی بیماری‌ها نیز می‌شود، گفت: احداث موج‌شکن‌ها و اسکله‌های متعدد یکی از معضلات دریایی در کشور ما است. ایران در بحث حمل و نقل دریایی و کشتی‌سازی هیچ رتبه‌ای در جهان ندارد. با این حال 16 بندر مهم وجود دارد و برنامه ساخت 26 بندر دیگر را نیز داریم. بنابراین درخواست‌ها برای ساخت بنادر براساس نیاز واقعی نیست.

وی با اشاره به ساخت‌وساز غیرقانونی در سواحل دریاها، اظهار کرد: تملک اراضی باعث عدم دسترسی مردم به سواحل می‌شود. مانور نظامی دریایی بدون هماهنگی باعث مرگ و میر آبزیان می‌شود. اگر مانور نظامی در بازه زمانی مشخصی صورت گیرد، اثرات زیست‌محیطی کمتری دارد. بنابراین وقتی مانورها انجام می‌شود یا بخشی از دریا به عنوان بخش نظامی از ساحل جدا می‌شود، یگان محیط زیست امکان دسترسی و نظارت بر آن منطقه را ندارد. بنابراین رایزنی‌ صورت گرفته تا به هنگام انجام مانور نظامی، هماهنگی‌های لازم با سازمان حفاظت محیط زیست صورت گیرد.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه روزانه 140 هزار تن زباله در استان‌های ساحلی تولید می‌شود، افزود: این رقم 25 درصد زباله‌های کل کشور را شکل می‌دهد که بسیاری از آنها به طور غیربهداشتی دفع می‌شود. در مورد تصفیه‌خانه‌ها نیز باید بگوییم که وزارت نیرو برخلاف تعهد خود، نتوانست ساماندهی لازم را در این زمینه اجرایی کند.

طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای توجیه اقتصادی ندارد

فرشچی در مورد طرح‌های آب‌های بین حوزه‌ای اظهار کرد: نظر سازمان این است که راه‌های دیگر برای دستیابی به آب از جمله مدیریت بهره‌وری آب، مدیریت چاه‌های غیرمجاز، بازچرخانی پساب‌ها و... انجام شود. در صورت مرتفع نشدن مشکل آب، می‌توان سراغ انتقال آب بین حوزه‌ای رفت. طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای توجیه اقتصادی ندارد. همچنین مناقشات اجتماعی بسیاری ایجاد می‌کند و البته مسائل زیست‌محیطی بسیاری در بر دارد.

وی با بیان اینکه مطالعات زیست محیطی به منظور استقرار آب شیرین‌کن‌ها در کشور کافی نیست اظهار کرد: در خواست شده که طی فعالیت آب شیرین‌کن‌ها، 200 میلیون متر مکعب آب شیرین تولید شود . برای سال‌های بعد نیز 400 میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده است.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه هزینه‌های زیست محیطی در طرح‌های توسعه‌ای لحاظ نمی‌شود گفت: عدم ارزش‌گذاری اقتصادی اکوسیستم‌ها از جمله مشکلات ما است و در حال حاضر یکی از برنامه‌های سازمان محیط زیست محسوب می‌شود.

فرشچی در مورد وضعیت پساب‌های شهری در سکونتگاه‌های ساحلی بالای 200 هزار نفر گفت: در بوشهر 19 فاضلاب، در خوزستان دو مورد به طور مستقیم و 23 مورد از طریق رودخانه‌ها در سیستان و بلوچستان، تمامی فاضلاب‌ها در هرمزگان 61 مورد وارد دریاها می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در مورد بلایای طبیعی مثل طوفان گونو باید پیش‌بینی‌های لازم از سوی ایران و راپمی لحاظ شود، افزود: بلایای طبیعی ساز و کار خود را دارد و باید در کشور و منطقه آمادگی لازم برای آن باشد. امکان سونامی و طوفان‌های دریایی در کشور ما نیز وجود دارد که این طوفان‌ها باعث از بین رفتن آبزیان و لاک‌پشت‌ها می‌شود.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه شکوفایی جلبک‌ها به معنای از بین رفتن آبزیان است، اظهار کرد: یک کمیته ملی با حضور شیلات و سازمان حفاظت محیط زیست برای مقابله با شکوفایی جلبگی شکل گرفته اما از نظر من این کمیته ملی، کمیته فلجی است و تا به حال کار خاصی انجام نداده است. با توجه به اینکه هر ما عکس‌های ماهواره‌ای مربوط به شکوفایی جلبکی را دریافت می‌کنیم، این کمیته باید فعال شود.

فرشچی با اشاره به ساخت و ساز جزایر مصنوعی نیز اظهار کرد: به دلیل نزدیک بودن کشورها و باریک بودن مرزها، فعالیت‌ها هر کشور باعث تاثیرگذاری در محدوده دریای عمان و خلیج فارس در سایر کشورها می‌شود. در پروژه نخل در امارات باید همکاری‌های منطقه‌ای لحاظ شود.

وی با اشاره به اعتراض برخی کشورهای همسایه عربی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران، گفت: این کشورها ادعا می‌کنند فعالیت‌های هسته‌ای ایران می‌تواند برای آنها آسیب‌زا باشد. در حالی که کشورهای همسایه چون عربستان، قطر و امارات خود فعالیت‌های هسته‌ای دارند. در سال‌های گذشته موضوعی مطرح شد که زیستگاه‌هایی برای پایش تشعشات مواد رادیو اکتیو در این منطقه مستقر کنیم و به تدریج پروتکلی را بدین منظور تصویب کنیم که مورد استقبال کشورهای همسایه قرار نگرفت.

به گفته معاون سازمان حفاظت محیط زیست فعالیت‌های هسته‌ای ایران از لحاظ زیست‌محیطی مشکلی ایجاد نکرده است و بعید است که ایران در مورد این پروتکل مخالفت داشته باشد.

فرشچی با اشاره به اینکه خسارات زیست‌محیطی عظیمی به کل اکوسیستم خلیج فارس و دریای عمان در طی جنگ تحمیلی عراق به ایران رخ داد، گفت: در این دوره در هیچ رسانه‌ای بحث مطالبه خسارت از سوی ایران مطرح نشد، این اتفاق در زمان اشغال عراق، از سوی آمریکا نیز تکرار شد که آثار زیست محیطی بسیاری برای ایران به دنبال داشت ولی باز هم جامعه جهانی دربرابر این مساله سکوت کرد.

وی اظهار کرد: علت ناموفق بودن ایران در زمینه مطالبه خسارات زیست محیطی این است که در کشور هیچ بودجه و اعتباری برای ثابت کردن ادعاها وجود ندارد. بنابراین امکان ثابت کردن ادعای خود را در دادگاه‌های بین‌المللی نداشتیم چون امکان مقایسه وضعیت محیط زیست سال‌های قبل و بعد جنگ در کشور ما وجود نداشت. این منطقه که از لحاظ ژئوپولوتیک و سیاسی اهمیت دارد، باید مورد پایش‌های منظم قرار گرفته و این پایش‌ها ثبت شوند.

معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه جای خالی سه کنوانسیون حفاظت محیط زیست دریایی وجود دارد، گفت: کنوانسیون ریزگردها، کنوانسیون حفاظت رودخانه‌های مرزی و کنوانسیون گردشگری دریایی سه کنوانسیون لازم برای حفاظت محیط زیست دریایی هستند.

فرشچی با اشاره به سند توسعه دریایی اظهار کرد: با حضور 18 ارگان مهم دریایی، سند توسعه دریایی برای اولین بار بعد از برگزاری 40 جلسه تدوین شده و به تصویب شورای انقلاب فرهنگی درآمد که زیر نظر ریاست جمهوری اجرا خواهد شد.

انتهای پیام