به گزارش ایسنا، با ورود نخستین اتومبیل به ایران در سال ۱۲۸۱ شمسی، تمایل برای استفاده از این وسیله نقلیه، به مرور در بین مردم زیاد شد و این تمایل عاملِ ورود بنزین به بازار بود. نخست یک شرکت انگلیسی، بنزین را توسط دکان‌های نفت‌فروشی، خواربار فروشی و سرایداران گاراژها در شیشه‌های قدیمی در اختیار مردم قرار داد، به مرور شیشه‌ها به پیت‌های حلبی معروف به پیت بنزینی با گنجایش ۱۵ لیتر تبدیل شد.

بعد از مدتی، روسیه با راه‌اندازی شرکتی با نام "پرس– آذ– نفت" در تهران، در خیابان امیرکبیر و شرکت انگلیسی بریتیش پترولیوم (B.P) در خیابان امام خمینی (ره) فعلی، اقدام به فروش نفت و روغن کرد.

با افزایش مصرف بنزین، از یک سو خرید بنزین با ظرف به صرفه نبود و از سوی دیگر به دلیل خطرات ناشی از نگهداری بنزین در ظرف، به مرور نخستین پمپِ بنزین‌ها شکل گرفتند.

نخستین پمپ بنزین تهران در خیابان اعیان نشینِ آن‌روزها در امیریه، چهار راه گمرک امروزی ساخته شد. انتخاب این مکان برای احداث پمپ بنزین، بیشتر به دلیل سکونت رجال مملکتی در این محله بود. دومین پمپ بنزین در خیابان بوذرجمهری، ایستگاه درخونگاه و سومین جایگاه در خیابان سعدی، دروازه دولت احداث شد.

چهارمین جایگاه پمپ بنزین در میدان بهارستان و در مقابل مطبعه (چاپخانه) مجلس و پنجمین جایگاه در خیابان سی متری نظامی (کارگر فعلی) و نزدیک چهار راه لشکر احداث شد و به مرور تا سال ۱۳۳۰، حدود ۱۰ جایگاه پمپ بنزین در تهران مشغول به کار شدند و شرکت نفت آن‌ها را شماره‌گذاری کرد.

اما امروز از بینِ این پمپ‌بنزین‌ها، چندتایی بیشتر باقی نماندند و سرانجام بعد از سال‌ها بی‌توجهی نسبت به قدیمی‌ترین پمپ بنزین باقی مانده در تهران، با تغییر کاربری‌های مختلفی، این‌روزها پمپ بنزین دروازه دولت در تقاطع خیابان انقلاب - سعدی در سر کوچه فیات در حال تبدیل شدن به موزه‌ای است که بتواند هر سوالی از جایگاه و عملکرد پمپ بنزین و دستگاه‌های قابل استفاده در آن را نشان دهد.

علاوه بر اهمیتی که این پمپ بنزین به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های باقی مانده در دوران مختلف، کاربرد این پمپ بنزین و از همه مهم‌تر موقعیت آن در شهر باعث شده این مکان شاهد بسیاری از حوادث تاریخی معاصر نیز باشد که از آن جمله می‌توان به دوران ملی شدن صنعت نفت اشاره کرد.

در سال ۱۳۳۰ خورشیدی عده‌ای از مردم در حمایت از دکتر مصدق و قانون ملی شدن صنعت نفت، به جایگاه پمپ بنزین دروازه دولت رفتند و پرچم سه رنگ ایران را بالا بردند. آنان همچنین کلمه شرکت نفت انگلیس را از تابلو حذف و نفت ایران را باقی گذاشتند.

یکی از مهمترین عواملی که این پایگاه را حائز اهمیت می‌کند، معماری سازه‌ی آن است که در زمان ساخت نخستین پمپ بنزین‌ها، همه به یک شکل ساخته شده‌اند. ساختمان اصلی آن با نمای آجری و کاشی‌های معرق و هفت رنگش به همان صورت اولیه باقی مانده است.

حالا پشتِ نرده‌های سفید رنگ ورودی خیابان انقلاب تقاطع سعدی در تقاطع کوچه فیات، هر چیزی که بتواند صنعت نفت کشور را معرفی کند، جای دارد.

موزه‌ی در حال تجهیز پمپ بنزین دروازه دولت، بخش‌های مختلفی را به خود اختصاص داده است، از داستانِ ماشین‌های به نمایش درآمده در حیاط موزه و پمپ‌هایی که از ابتدا وارد ایران شدند تا امروز و سه اتاقی که اسناد، نقشه‌ها و تصاویر مختلف را نمایش می‌دهند تا معرفی انواع فرآورده‌های نفتی و حتی دستگاه‌هایی که بنزین و نفت با آن‌ها کشیده می‌شده است.

از بنچاق خرید زمین، پایین کشیدن تابلوی شرکت نفت ایران و انگلیس و بالا بردن تابلوی شرکت ملی نفت ایران گرفته تا نقشه‌های هوایی و نخستین نقشه‌هایی که این پمپ بنزین را نشان می‌دهند.

از سوی دیگر خاطراتی که قدیمی‌های این منطقه از این فضای تاریخی دارند، باعث شد تا زمانی که متوجه آغاز به کار ایجاد موزه در این محوطه می‌شوند برخی از وسایل شخصی که متعلق به این کار است، را به موزه اهدا کنند.

با نفت و جایگاه پمپ بنزین در این موزه آشنا شوید

اکبر نعمت‌الهی - مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت - در گفت وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت نامناسب و آسیب‌هایی که این جایگاه بنزین از زمانی که در اختیار چند نهاد از جمله شهرداری بود، می‌گوید: سرانجام با موافقت شهرداری در سال‌های قبل، این ساختمان به وزارت نفت برگردانده شد تا مرمت و بازسازی مجموعه آغاز شود و خوشبختانه توانستیم در یک سال و نیم گذشته، مرمت اصولی روی این بنا انجام دهیم و خوشبختانه با سناریویی که برای آن چیده شد، نخستین موزه نفت و پمپ بنزین در تهران، برای این مکان تاریخی سند می‌خورد.

او توضیح می‌دهد: در این موزه تلاش کردیم تا علاوه بر بحث زمان ایجاد پمپ بنزین در جهان و تحولاتی که این صنعت در طول تاریخ داشت و سپس به ایران رسید، همه‌ی اسناد و مدارک درباره این پمپ بنزین از بنچاق اولیه که زمین خریداری شد تا نقشه‌هایی که در تهران طراحی شده‌اند و حتی موزه‌ی پمپ بنزین و دروازه دولت در این مکان جمع‌آوری شدند.

به گفته‌ی وی مسؤولان این موزه تلاش کردند به بازدیدکننده بگوییم که فراورده‌های نفتی چطور به وجود آمده و از ابتدا چه فراورده‌هایی وجود داشته تا مواد ضد عفونی کننده برای حشرات و حتی امشی‌هایی که از گذشته برای مردم استفاده شود.

هواکش مترو و نقشی که در کور کردن فضای تاریخی پمپ بنزین داشت

او درباره‌ی هواکش مترو که در گذشته در حیاط این بنای تاریخی بود و سال گذشته حذف شد، ادامه می‌دهد: موفق شدیم این هواکش را با همکاری شهرداری و شرکت مترو از این مجموعه حذف کنیم، چون جلوی دید در این فضا را گرفته بود و تأثیر زایدی در ایجاد موزه داشت، از سوی دیگر نمای اصلی دروازه دولت را از بین برده بود.

نعمت‌الهی با تاکید بر این‌که منطقه دروازه دولت یک منطقه تاریخیِ مورد حفاظت میراث‌فرهنگی است، ادامه می‌دهد: از گذشته این بحث مطرح بود که شهرداری قصد احیای دروازه دولت را دارد، اما هنوز آن عملی نشده است

وی از سوی دیگر وی به رفت‌وآمد توریست‌ها از این منطقه و درخواست‌های مکرر آن‌ها برای بازدید از این فضای تاریخی و موزه‌ای اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: علاوه بر پمپ‌های دیجیتالی و قدیمی که در فضای موزه به نمایش درآمده‌اند، چند اتومبیل قدیمی مانند تاکسی‌های بنز ۱۹۰ که در گذشته به عنوان تاکسی استفاده می‌شد، فولکس قورباغه‌ای که از ماشین‌های متداول ان دوره بوده تا موتورسیکلت‌های قدیمی و حتی ماشین شهید تندگویان که از آبادان به تهران منتقل و بعد از مرمت در این حیاط موزه قرار گرفته‌اند.

سهم ایران از موزه نفت در دنیا تا همین چند سال پیش صفر بود

مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت با اشاره به وجود سه جایگاه پمپ بنزین قدیمی در کشور با یک سازه‌ی معماری مشخص و کارکرد یکسان از گذشته تا امروز، ادامه می‌دهد: دو پمپ بنزین باقی مانده در تهران در خیابان ۱۵ خرداد و سر کوچه فیات و سومین جایگاه در شهر سبزوار است که چون مسیر رفت و آمد امام رضا (ع) بوده، انگلیسی‌ها آن‌را ساخته‌اند تا در مسیر مردم بتوانند استفاده کنند.

وی اما درباره‌ی استفاده‌ی امروزی برخی از جایگاه‌ها در شهرها و روستاها از پمپ بنزین‌های قدیمی، بیان می‌کند: ممکن است در بره‌ی از مکان‌های دور همچنان استفاده از این پمپ‌ها رایج باشد، اما به دلیل سیستم کارتی شدن آن‌ها معمولاً این دستگاه‌ها از کار افتاده شده‌اند.

نعمت‌الهی اما با اشاره به وجود تعداد زیاد موزه نفت در دنیا بیان می‌کند: در دنیا ۲۰۰ موزه نفت وجود دارد که ۱۰۰ موزه فقط در کشور آمریکا قرار دارد، یعنی هر ایالت دو موزه نفت دارد، ۶۰ موزه نفت دیگر در کشورهای اروپایی و ۴۰ موزه نیز در کشورهای آسیایی و آفریقایی است، اما متأسفانه با قدمت ۱۱۱ ساله‌ی وجود پمپ بنزین در کشور، هیچ‌کدام از این آمار به ایران اختصاص نداشت.

با این وجود او به فعال شدن چهار موزه نفت در کشور از یکی دو سال گذشته تا امروز اشاره می‌کند و می‌گوید: چهارمین موزه نفت اول تیر با حضور شهردار تهران در موزه دروازه دولت راه‌اندازی می‌شود.

وی حتی نسبت به ایجاد ۳۰ موزه‌ی نفت و پمپ بنزین در نقاط مختلف کشور در چند سال آینده، براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، اشاره می‌کند.

نعمت‌الهی درباره‌ی زمان بازدید از این موزه و هزینه‌ای که برای بازدید از این موزه، در نظر گرفته است، نیز اظهار می‌کند: در کشور ما هزینه بازدید از موزه‌ها بسیار کم است. موزهای کمی در دنیا هستند که دریافتی‌های خوبی از بازدیدهایشان دارند و هیچ کدام تأثیری در زندگی روزمره‌ی موزه‌ها نگذاشته است، هزینه‌ی ورودی موزه‌ها در ایران، بیشتر نمادین‌اند و حتی پول برق هم در نمی‌آورند، بنابراین بر اساس تعرفه‌ای که میراث فرهنگی استان تهران اعلام کند، مبلغ ورودی مشخص می‌شود.

به گفته‌ی وی، زمان بازدید از این موزه بعد از افتتاح در یکم تیرماه، شش روز در هفته به جز روزهای شنبه است.

انتهای پیام