به گزارش ایسنا، ساخت و تخریب پی‌درپی بناها، اتلاف انرژی و سرمایه‌های کشور محسوب می‌شود و ماندگاری بیشتر بناها، مطلوب هر جامعه‌ای است. به نظر می‌رسد معماری ایرانی برای طولانی بودن عمر مفید بنا، اصولی داشته است که معماران بر اساس آن عمل می‌کردند. به همین دلیل پیدا کردن عواملی که باعث عمر طولانی معماری سنتی ایران می‌شود، اهمیت زیادی دارد.

بر همین اساس پژوهشگران دانشگاه هنر اصفهان، با انجام یک مطالعه، روش‌های ساخت موثر بر طولانی شدن عمر مفید بناهای پیش از ۱۳۰۰ هجری شمسی ایران را مورد بررسی قرار دادند.

این مطالعه از طریق جمع‌آوری و تحلیل داده‌هایی است که از طریق مطالعات میدانی، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با معماران سنتی و استفاده از دانش بومی معماری منطقه انجام شده است و برای آن با ۲۰ نفر از معماران سنتی در محدوده سنی بالای ۵۰ سال مصاحبه انجام شده است. همچنین پژوهشگران بخش قابل توجهی از داده‌ها را با روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری کردند. در نهایت اطلاعات جمع‌آوری شده از مصاحبه‌ها و منابع کتابخانه‌ای کد گذاری و تقسیم‌بندی شدند.

بررسی منابع مکتوب و مصاحبه‌ها نشان داد که در روش ساخت، سه دسته «تناسب روش ساخت با کارکرد»، «تناسب روش ساخت با عوامل محیطی» و «شناخت و توجه به ملاحظات سازه‌ای و ایستایی» در افزایش عمر بنا تاثیرگذار هستند و باعث افزایش عمر مفید بنا می‌شوند.

در این مطالعه عنوان شده که در معماری سنتی اجرای عناصر ساختمانی متناسب با کارکرد آن صورت می‌گیرد. بعضی از روش‌ها توانسته‌اند از عهده کارکردی که از آن‌ها انتظار می‌رود، به خوبی برآیند، کارآمدی خود را حفظ کنند و به عنوان عنصری قابل اعتماد و پرکاربرد شناسایی شوند. برای مثال نحوه ساخت پل‌ها و چاه‌ها و استفاده از موادی مثل «شفته آهک» و «ساروج» در آن‌ها و همچنین نحوه ساخت پله‌ها و توجه به پاخور بودن زیاد این عناصر،‌ نمونه‌هایی از تناسب روش‌های ساخت با کارکرد بنا هستند.

بررسی‌های این پژوهش حاکی از آن است که در معماری سنتی روش ساخت متناسب عوامل محیطی بوده است. نیروهای طبیعت همواره باعث فرسودگی و تخریب ساختمان می‌شوند و تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند باعث خرابی ساختمان شود. روش‌هایی مانند «زه‌کشی زمین»، «اجرای ماهیچه پای دیوار»، «اجرای ازاره»، «دفع آب از بام»، «نغل کردن» و «پوشش طاق و گنبد» از روش‌هایی بودند که در معماری سنتی استفاده می‌شدند.

بر اساس یافته‌های این پژوهش؛ معماران تلاش کرده‌اند تا با شناخت دانش ایستایی بنا را به‌گونه‌ای بسازند تا در اثر نیروهای گوناگون و گذر زمان تخریب نشود. ملاحظات سازه‌ای و ایستایی بنا، به دو دسته «ایستایی در برابر بار عمودی» و «ایستایی در برابر بار افقی» تقسیم می‌شود. همچنین در تمامی مراحل ساخت بنا، رابطه تنگاتنگی بین هندسه و سازه دیده می‌شود که بی‌شک بر ایستایی بنا نقش دارد.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: «معماری ماندگار ایران حاصل تجربه‌های ارزشمندی است که در طی هزاران سال استادکاران سنتی به شاگردان خود انتقال داده‌اند. با استخراج مفاهیم از این تجربیات ارزشمند، الگوهای کاربردی جهت درمان عمر کوتاه معماری امروز شناسایی می‌شود که امید است پژوهشگران در آینده به آن بپردازند».

در انجام این تحقیق نیما ولی‌بیگ، ابوذر صالحی و سیما خالقیان؛ پژوهشگران دانشگاه هنر اصفهان، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «تاثیر روش‌های ساخت در افزایش عمر مفید بناهای پیش از ۱۳۰۰ هجری شمسی در فلات مرکزی ایران» در فصل‌نامه «پدافند غیر عامل» زیر نظر دانشگاه جامع امام حسین(ع)، منتشر شده است.

انتهای پیام