مهدی نادری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: زمانی که از بیابان‌زدایی صحبت می‌شود باید به مسائلی همچون بیابانزایی و بیابانی شدن پرداخته شود، موضوعی که گریبانگیر بسیاری از استان‌ها همچون چهارمحال و بختیاری شده است.
وی بیابانزایی را زنگ خطری برای چهارمحال و بختیاری دانست و افزود: اکنون وضعیت استان به گونه‌ای است که مدیریت مناسبی برای اراضی کشاورزی، مرتعی و جنگل‌ها وجود ندارد و برای تامین غذای مردم باید مسائلی درنظر گرفته شود تا از بیابانی شدن اراضی جلوگیری شود، از طرفی لازم است جلوی فرسایش خاک گرفته شود.
این مدرس دانشگاه در خصوص جلوگیری از بیابانزایی، تصریح کرد: باید به امنیت و حاکمیت خاک توجه ویژه صورت گیرد، این امر به معنای آن است که تلاش شود خاک به قهقرا نرود، البته اکنون در زمین‌های کشاورزی و مراتع این اتفاق می‌افتد و مدیریت خوبی در مراتع صورت نمی‌گیرد.
نادری گفت: در حال حاضر دخالت ندادن مردم حلقه مفقوده در حفاظت از خاک است که برای حفظ امنیت خاک باید همچون موجود زنده رفتار شود، یعنی نباید اجازه داد با هر مدیریتی خاک مورد سوءاستفاده قرار گیرد، آلاینده‌ها وارد خاک شود و تغییر کاربری صورت گیرد.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: باید براساس قابلیت خاک از اراضی موجود بهره‌برداری شود، یعنی اگر قابلیت اراضی، کشاورزی است باید برای بحث کشاورزی از اراضی استفاده شود که متاسفانه این مساله درنظر گرفته نمی‌شود.
وی با بیان اینکه امنیت غذایی به امنیت و حاکمیت خاک مرتبط است، توضیح داد: باید این دو مساله در کنار یکدیگر قرار گیرد، زیرا حاکمیت خاک بسیار مهم است و باید براساس قابلیت آن مورد استفاده قرار گیرد.
استادیار گروه مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد توضیح داد: اکنون به دلیل فقر مالی و فرهنگی با تغییر کاربری اراضی مخصوصا جنگل‌های زاگرس که قابلیت کشاورزی و دیم ندارد، مواجهیم، از طرفی مراتع را به اراضی دیم و کشاورزی تغییر می‌دهند که نتایج این امر ممکن است چند سال منجر به بهره‌برداری مطلوب شود، اما به مرور زمان این اراضی از حیز انتفاع خارج و به دنبال این امر، بیابانزایی گسترش پیدا خواهد کرد.
وی تاکید کرد: برای تولید غذا از بخش کشاورزی راه‌های متفاوتی همچون افزایش اراضی سطح زیرکشت وجود دارد، البته در اراضی موجود می‌توان بهترین تولید در واحد سطح را داشته باشیم یا اراضی را براساس قابلیت‌های موجود مشخص و از آن‌ها استفاده کنیم.
نادری در ادامه با اشاره به پتانسیل بالای استان در تولید علوفه و کشت گیاهان دارویی، تصریح کرد: مراتع می‌توانند تولیدکننده علوفه بسیار بالایی باشند، این در حالیست که دولت مقادیر زیادی علوفه از خارج از کشور وارد کرد، در صورتی‌که این امکان وجود داشت تا با مدیریت مراتع، میزان علوفه موردنیاز در داخل کشور تهیه شود.
وی ادامه داد: باید توسعه افقی اراضی متوقف شود، به دلیل محدودیت حاکمیت خاک و آب، برای توسعه کشاورزی لازم است حاکمیت آب هم مورد توجه قرار گیرد، یعنی از نظر اقتصادی و اجتماعی اولویت‌های منابع آبی را مشخص کنیم، از طرفی باید با درنظر گرفتن حاکمیت خاک، اراضی را به گونه‌ای زیرکشت ببریم که با حداقل میزان آب موجود، تولید مناسبی به همراه داشته باشد.
این مدرس دانشگاه تجاوز به اراضی ملی را موجب گستردگی بیابانزایی و بیابانی شدن استان بیان کرد و گفت: البته تلاش‌هایی از سوی سازمان‌های مسئول صورت می‌گیرد اما به دلیل نبود متولی در راستای اقدامات حفاظتی و نظارتی، بیابانزایی بسیار گسترده می‌شود.
نادری در خصوص احیاپذیری خاک، یادآور شد: در شرایطی که وضعیت اقلیمی مناسب باشد، این امکان وجود دارد خاکی که بیابانی شده با سرعت تحت تاثیر مدیریت احیا قرار گیرد و به حالت اولیه برگردد، زیرا کیفیت خاک امکان برگشت به حالت اولیه را دارد، ولی هر چه تخریب آن بیش‌تر باشد دیرتر به حالت اولیه برمی‌گردد و مدیریت و هزینه بیش‌تری را نیاز دارد.
وی اضافه کرد: باتوجه به اینکه با گرم شدن کره زمین، بالا رفتن درجه حرارت در طول سال، کاهش بارش‌ها و تغییر الگوی بارندگی مواجهیم، اگر بارندگی‌ها کافی بود با یک مدیریت خوب امکان برگشت مراتع، اراضی کم بازده و تخریب شده به سرعت و در مدت کوتاه به حالت اولیه وجود داشت،اما متاسفانه این عوامل موجب دوام بیابانزایی می‌شود.
استادیار گروه مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد چرای بی‌رویه و بیش از حد دام در مراتع را از دیگر عوامل دخیل در بیابانزایی برشمرد و گفت: تعداد دام‌هایی که وارد مراتع می‌شود زیاد و علوفه کافی در اختیار آن‌ها قرار ندارد، به همین دلیل برای فرد صرفه اقتصادی ندارد که علوفه خارج از مرتع برای دام تهیه و دام از اراضی و مراتع فقیر تغذیه نکند، بنابراین چرای بی‌رویه دام در فرسایش خاک و بیابانزایی نیز تاثیر دارد.
وی توضیح داد: سند حفاظت خاک در راستای حفاظت و امنیت خاک، به تصویب مجلس و دولت رسیده و به وزارتخانه‌های مرتبط و دانشگاه‌ها ابلاغ شده است که متاسفانه بودجه‌ای در اختیار مراکز اجرایی و تحقیقاتی وجود ندارد، بنابراین تنها راهکارهای اجرایی بیان شده در سند حفاظت خاک، اختصاص بودجه کافی است، از طرفی باید این سند ضمانت اجرایی داشته باشد و مردم در آن مشارکت لازم را داشته باشند، البته این سند در استان تهیه نشده است.
این مدرس دانشگاه در خصوص مدیریت آبخیز، افزود: حلقه مفقوده‌ای در حفاظت خاک در کشور و استان وجود دارد و آن دخالت دادن مردم در حفاظت از خاک و مدیریت آبخیز به کمک مردم است، همچنین بعد اقتصادی و اجتماعی آبخیزداری و حفاطت خاک در کشور و استان دیده نشده است، در صورتی‌که این حلقه مفقوده احیا شود، مسلما در حفاظت از خاک، کشاورزی و آب تاثیرگذار است.
وی یادآور شد: اهدافی که باید دنبال شود این است که مدیریت در آبخیزها انجام شود، یعنی باید نقشه خاک، کاداستر و مالکیت‌ها مشخص شود، در کنار برنامه‌های بلندمدت این امکان وجود دارد که برنامه‌های کوتاه‌مدت نیز داشته باشیم، از طرفی باید صنایع و کشاورزی پایدار در استان ایجاد کنیم که این امر جز با مدیریت درست، امکانپذیر نخواهد بود، یعنی مدیریت آبخیز جزو اولویت‌هاست و این مدیریت با مشارکت مردم، سازمان‌های ذیربط و مقامات دولتی امکانپذیر است.
استادیار گروه مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه خاک سرمایه‌ای ملی است که روز به روز شاهد نابودی آن هستیم، بیان کرد: میزان فرسایش سالانه خاک در استان حدود ۶ تن تا ۱۵ تن در هکتار بوده که بیش از سه تا هفت برابر بالاتر از میانگین است، گرچه تولید خاک در بسیاری از اراضی کوهستانی استان به دلیل ضخامت کم خاک، دو تا ۲.۵ تن در هکتار گزارش شده است، اما در بهترین حالت فرسایش خاک نباید از تولید خاک بیش‌تر باشد، یعنی نباید میزان فرسایش سالانه خاک دو یا ۲.۵ تن در هکتار بیش‌تر باشد که این امر نشان دهنده وضعیت نامناسب استان در زمینه فرسایش خاک است.
انتهای پیام
نظرات