هرسال جان زاگرس طعمهٔ حریق می‌شود و بحث تکراری کمبود نیرو و امکانات مطرح است؛ سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی، مسئولیت را به گردن دیگری می‌اندازند؛ تجهیزات اطفای حریق دیر می‌رسد، مردم محلی جانشان را به خطر می‌اندازند و در پایان، نتیجه این سهل‌انگاری از بین رفتن جنگل و نیروی انسانی است؛ چرا نباید پیش از وقوع حریق تدابیر اندیشیده شود؟ انگار لرستان پس از وقوع بحران‌هایی نظیر سیل، خشکسالی و حریق، تازه متوجه می‌شود که باید ستاد بحران تشکیل دهد! مگر نه اینکه اینجا آتش‌سوزی در دل زاگرس سریال تکراری هر فصل گرم است پس چرا هر سال باید شاهد بحران آتش‌سوزی در مناطق جنگلی و مرتعی باشیم؟ چرا باید زاگرس داغی سخت‌تر از خشک شدن بلوط‌هایش را به نظاره بنشیند؟ و چرا و چراهای دیگر.

تهدید تداوم حیات در پهنه وسیعی از کشور

در خصوص بحران آتش‌سوزی در زاگرس، رحیم ملک‌نیا متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه دو واژه تکراری و سردرگمی؛ شاید کامل‌ترین توصیف برای وقوع آتش‌سوزی در جنگل­‌ها و استراتژی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در مقابله با آن باشد، اظهار کرد: سال­هاست که آغاز فصل خشک، شروع ترس و بیم برای سوختن جنگل­‌ها در آتشی است که انسان از سر حرص و آز یا ناآگاهی به دامن جنگل می‌­اندازد؛ آتشی که چون اژدهایی مهارنشدنی، نه تنها حال، که آینده این جنگل­‌ها را می­‌سوزاند و تداوم حیات را در پهنه وسیعی از این کشور تهدید می­‌کند.

وی با بیان اینکه در میان عرصه­‌های جنگلی کشور، زاگرس به دلیل شرایط اکولوژیکی و رابطه پیچیده بین انسان و طبیعت، بیش از سایر مناطق در معرض تهدید آتش است، بیان کرد: آتش سوزی در زاگرس به بحرانی همیشگی تبدیل شده که گویی چاره­‌اندیشی برای مقابله جامع و جدی با آن، توجهی همسنگ اهمیت زاگرس ندارد.

عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه گلایه از نبود امکانات، مرثیه‌سرایی بر نعش بلوط‌های سوخته در آتش، برنامه­‌های فصلی و موقتی ناقص و جوانانی که گاه به گاه جان خود را حین مقابله با آتش از دست می‌دهند، قصه پرغصه‌ی تکراری این سالهاست، تصریح کرد: مهار بحرانی همچون حریق در زاگرس، نیازمند برنامه‌ای جامع است تا بتواند در کنار مسائل اکولوژیکی، ابعاد فنی، اجتماعی-اقتصادی و آموزشی-ترویجی را پوشش دهد؛ تداوم بحران حریق در زاگرس چه ناشی از اقدامات عمدی و چه ناشی از سهل‌انگاری باشد، به‌روشنی بیانگر عدم وجود چنین برنامه­ جامع یا در صورت وجود، ناموفق بودن آن است.

زاگرس، تامین‌کننده‌ی آب پهنه گسترده­‌ای از کشور

وی با اشاره به اینکه زاگرس اگرچه به گستردگی جنگل‌­های هیرکانی نیست یا توان تولید چوب صنعتی و ایجاد درآمد و اشتغال همپای هیرکانی را ندارد، اما کالایی را تولید می­‌کند که امروزه مهم‌ترین نیاز کشور محسوب می‌شود؛ تامین آب پهنه گسترده­‌ای از کشور و ایجاد شرایط برای کشاورزی و تامین امنیت غذایی، نشان از اهمیت استراتژیک زاگرس دارد، تاکید کرد: این اهمیت در سالیان طولانی در سایه مدیریت در هیرکانی مورد غفلت قرار گرفته بود و امروز نیز از زاگرس غافل شده‌اند.

این متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه نتیجه این غفلت از زاگرس، بحرانی شدن آتش در آن است که این موضوع با یک برنامه مداوم و نه فصلی و گاه به گاه، قابل کنترل است، گفت: این برنامه دائمی علاوه بر نگاه ملی، نیازمند نقش‌آفرینی بخش­‌های مختلف دولت و توجه سایر قواست درواقع تدوین و اجرایی کردن قوانین بازدارنده و متناسب با اهمیت زاگرس و خسارت ناشی از آتش، نیازمند توجه مجلس و قوه قضائیه است.

ملک‌نیا بیان کرد: همگام با موضوعات حقوقی در سایر قوا، سازمان منابع طبیعی باید در راستای کاهش تعارضات با مردم محلی و همچنین رفع تعارضات محلی تلاش کند تا نقش این مسائل در ایجاد آتش سوزی‌­های عمدی کاهش یابد.

کاهش وابستگی مردم به جنگل برابر است با کاهش وقوع حریق

این مدرس دانشگاه، کاهش وابستگی جوامع محلی به جنگل و بهبود شرایط اقتصادی ساکنان مناطق نزدیک به جنگل را نیازمند عزمی ملی و خارج از توان سازمان منابع­ طبیعی عنوان کرد و با اشاره به اینکه آمارهای مختلف منتشرشده بیانگر رتبه نامطلوب استان­‌های زاگرسی در شاخص­‌های اقتصادی مختلف از جمله تورم و اشتغال است، اظهار کرد: بهبود این شاخص‌­ها منجر به کاهش وابستگی مردم به جنگل و در نتیجه کاهش وقوع حریق خواهد شد.

وی، آموزش و ترویج را به عنوان یکی از ارکان برنامه جامع بلندمدت در این زمینه برشمرد و با بیان اینکه برای اثربخشی بیشتر، لازم است این بخش با همکاری رسانه­‌های رسمی و غیررسمی از مقیاس ملی تا محلی صورت گیرد، یادآور شد: البته چنین اقدامی نباید تنها محدود به زمان مشخصی از سال باشد؛ آنچه از شواهد قابل استنباط است، برنامه­‌های آموزشی_ترویجی سازمان، فاقد استانداردهای لازم از نظر محتوی و حتی مدرسان و مروجان است.

این متخصص جنگلداری و عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه رعایت نکردن چنین نکاتی، خود می­‌تواند باعث دمیدن در تنور آتش شود و نکته نهایی در این زمینه، کمبود پژوهش‌­های علمی در موضوع حریق است، تصریح کرد: همکاری بین دانشگاه و سازمان منابع طبیعی و انتشار آمارها بدون دخل و تصرف، می‌­تواند زمینه‌ساز پژوهش‌های علمی و استفاده از نتایج آن‌ها برای مدیریت این شرایط باشد.

استقرار یک فروند بالگرد برای اطفاء حریق 

مهدی پازوکی، مدیرکل مدیریت بحران لرستان، روز گذشته در جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان، به آتش‌سوزی‌های اخیر در مراتع و جنگل‌های برخی مناطق استان اشاره کرد و گفت: یک فروند بالگرد برای اطفاء حریق و هلی‌برد نیرو، امکانات و تجهیزات به مناطق صعب‌العبور از سوی مدیریت بحران کشور در استان مستقر شده است.

وی افزود: با توجه به گزارش‌های منابع‌ طبیعی و جهاد کشاورزی دو مورد از آتش‌سوزی‌ها بر اثر رعد و برق در مناطق کوهستانی بود و سایر حریق‌ها به دلیل عامل انسانی رخ داده که متخلفین شناسایی و از طریق دستگاه قضا با آنها برخورد می‌شود.

مدیرکل مدیریت بحران استان با بیان اینکه طی شبانه‌روز گذشته، شش فقره آتش‌سوزی منابع‌طبیعی در شهرستان‌های کوهدشت و چگنی اتفاق افتاده است، بیان کرد: به دلیل گستردگی مناطق طبیعی و جنگل‌های استان اطفاء حریق تنها از طریق همکاری و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی، نیروهای لشگری، نهادهای مردمی و همیاران طبیعت و محیط زیست امکان‌پذیر است.

وی از گستردگی و حجم آتش‌سوزی در سرطرحان کوهدشت و فلاوند چگنی خبر داد و با بیان اینکه با هماهنگی مدیریت بحران و منابع طبیعی استان پس‌ از فراخوان عمومی بلافاصله نیروهای عملیاتی در سراسر استان سازماندهی و توسط فرمانداران کوهدشت و چگنی به مناطق مورد نظر اعزام شدند، تصریح کرد: عملیات اطفاء حریق همچنان ادامه دارد که پس از پایان کار و پایش منطقه حجم خسارات اطلاع‌رسانی خواهد شد.

 فعال شدن ۱۰ پایگاه اطفای حریق در کشور

علی ملکی آهنگران، فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور در جمع خبرنگاران گفته بود: افزایش بارندگی در بهار سال جاری موجب افزایش پوشش گیاهی در کشور به‌ویژه در مناطق رویشی هیرکانی و زاگرسی شده است و سطح پوشش گیاهی مناطق زاگرسی رو به خشکی است از این‌رو حریق‌ها در این عرصه آغاز شده است.

وی اضافه کرد: با توجه به وقوع حریق در منطقه رویشی زاگرس به‌صورت طبیعی باید نیروی انسانی و تجهیزات بین مناطق درگیر تقسیم می‌شد.

فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به نقش مردم در اطفای حریق تصریح کرد: برخی از مردم محلی نیز در اطفای حریق کمک کردند و با توجه به اینکه نیازمند استفاده از ظرفیت‌های مردمی برای اطفای حریق هستیم و بهره‌گیری از این ظرفیت‌ را به‌صورت ویژه در دستور کار قرار داده‌ایم؛ علیرغم تمام تلاش‌های صورت گرفته در منابع طبیعی، توانمندی ما برای مقابله با آتش‌سوزی بدون مشارکت مردم بسیار پایین خواهد بود اما با کمک تشکل‌های مردم‌نهاد توان مقابله افزایش می‌یابد.

ملکی آهنگرانی درباره اقدامات انجام شده برای آمادگی به منظور اطفای حریق، با بیان اینکه فعال شدن ستادهای پیشگیری و اطفای حریق، اجرای رزمایش‌های مقابله با حریق در استان‌ها و شهرستان‌ها و آموزش بیش از ۴۶۰ هزار همیار طبیعت از جمله اقدامات انجام شده است، گفت: همیاران طبیعت در سه سطح مروج، محافظ و دانش‌آموز سطح‌بندی شده‌اند و آموزش‌هایی را هم به آنان، هم تشکل‌های مردم‌نهاد و هم ماموران خود برای اطفای حریق عرصه‌های طبیعی داده‌ایم.

وی با اشاره به تجهیزات تامین‌شده برای اطفای حریق در عرصه‌های طبیعی اظهار کرد: صرف‌نظر از تجهیزاتی که در سال‌های گذشته برای اطفای حریق به استان‌ها تخصیص داده شده است، به‌زودی ۲۴۰ دمنده و ۲۴۰ کوله‌پشتی مخصوص حریق به آن‌ها واگذار می‌شود؛ امسال درصورت نیاز به بالگرد برای اطفای حریق از این وسیله بهره خواهیم برد و پایگاه‌های مختلفی در کشور تحت عنوان پایگاه‌های اطفای حریق در نظر گرفته شده است که تاکنون ۱۰ پایگاه فعال شده است.

۷۶ درصد حریق‌ها در منطقه رویشی زاگرسی است

فرمانده یگان حفاظت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، شناسایی ۶۶۵ نقطه بحرانی و ابلاغ آن به استان‌ها و تخصیص ۱۱ پهپاد فانتوم ۴ برای ارزیابی منطقه و شناسایی حریق و واگذاری ۱۱ سبد حمل هوایی آب به استان‌ها را از دیگر اقدامات انجام شده برای پیشگیری و مقابله با آتش‌سوزی عرصه‌های جنگلی برشمرد و درباره آمار حریق در عرصه‌های طبیعی طی سال ۱۴۰۲ گفت: ۹۸ درصد از حریق‌های رخ داده در عرصه‌های طبیعی طی سال گذشته عامل انسانی داشته که ۹۴ درصد از آن‌ها به‌صورت سهوی رخ داده است.

ملکی آهنگران اضافه کرد: ۸۰ درصد از حریق‌ها سطحی و ۱۸ درصد در تنه‌ و دو درصد در حد تاج درختان رخ داده، علاوه بر آن ۵۷ درصد آتش‌سوزی‌ها در مراتع، ۳۱ درصد در جنگل‌های طبیعی و بقیه در جنگل‌های دست‌کاشت به وقوع پیوسته است.

وی با بیان اینکه ۷۶ درصد حریق‌ها در منطقه رویشی زاگرسی و بقیه حریق‌ها در سایر مناطق رویشی رخ داده است، اظهار کرد: با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که با نیروهای مسلح داریم، در سال گذشته از بالگرد برای اطفای حریق استفاده کردیم و بیش از ۱۲۰ سورتی پرواز برای این کار داشتیم.

به هر صورت حجم زیاد آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس در سال جدید و نیز سال‌های گذشته جدا از ابعاد خسارت، این پرسش را به اذهان و افکار عمومی متبادر می‌سازد که اساساً دلیل این حجم از آتش‌سوزی‌ها چیست؟ آیا نمی‌توان با اصلاح رویه‌های قبلی و کاربست رویه‌های صحیح‌تر از بروز خسارات جلوگیری کرد؟ به هر روی انتظار می‌رود زاگرس دیگر داغی سخت‌تر از خشک‌شدن بلوط‌هایش را به نظاره ننشیند. 

انتهای پیام