معصومه آیشم در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مبلمان شهری شامل مجموعه‌ای از تجهیزات و عناصر محیطی است که در فضای عمومی شهرها نصب می‌شود تا شرایط زندگی را راحت‌تر، ایمن‌تر و زیباتر کند. این عناصر شامل نیمکت‌ها، سطل‌های زباله، چراغ‌های روشنایی، ایستگاه‌های اتوبوس، تابلوهای راهنما، المان‌ها و مجسمه‌های شهری، وسایل بازی کودکان و حتی گلدان‌های شهری هستند.

وی به اهمیت مبلمان شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان پرداخت و گفت: المان‌ها نقشی فراتر از تجهیزات ساده دارند و همچون زبان خاموش شهرها، احساس امنیت، نظم، زیبایی و هویت را منتقل می‌کنند. در صورتی که این عناصر به‌درستی طراحی، مکان‌یابی و نصب شوند، می‌توانند تعامل اجتماعی را افزایش داده و رضایت شهروندان را بالا ببرند. اما در مقابل، بی‌برنامگی و عدم توجه به اصول طراحی می‌تواند تأثیرات منفی بر فضای شهری داشته باشد.

وضعیت مبلمان شهری در کلانشهر تبریز

 آیشم تشریح کرد: مبلمان شهری در تبریز در سال‌های اخیر تا حدی توسعه پیدا کرده، اما واقعیت این است که هنوز با یک وضعیت مطلوب فاصله داریم. مثلاً نصب نیمکت‌ها، آبخوری‌ها، سطل‌های زباله و برخی عناصر در نقاط مختلف شهر را می توان شاهد بود اما در بیشتر فضاها توزیع، ناعادلانه بوده و گاه به دلیل مکان یابی نامناسب، مسائلی اجتماعی را نیز منجر شده است. از نظر استانداردها، باید گفت در طراحی و جانمایی بسیاری از این عناصر، اصول لازم رعایت نشده است. 

وی با بیان اینکه گاه نیز شاهد فقدان هماهنگی بصری و هویت‌محور بودن مبلمان شهری‌ای هستیم که باعث شلوغی یا بی‌نظمی در چهره شهر شده است. ادامه داد: نکته مهم‌تر اینکه بخش زیادی از مبلمان شهری تبریز نیازمند نگهداری منظم است. بعضی نیمکت‌ها یا سطل‌ها آسیب‌دیده‌اند یا رنگ‌پریده‌اند و این باعث می‌شود فضاها نازیبا یا غیربهداشتی به نظر برسند.

وی بیان کرد: در مجموع، اگرچه اقدامات پراکنده‌ای انجام شده، اما نبود یک برنامه جامع، طراحی مبتنی بر نیازهای واقعی مردم و توجه به استانداردهای روز دنیا باعث شده که کیفیت مبلمان شهری تبریز هنوز به سطحی نرسد که پاسخگوی یک شهر با پیشینه تاریخی و جمعیت قابل‌توجه باشد.

چالش‌های اصلی در طراحی و اجرای مبلمان شهری در کلانشهر تبریز چیست؟

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز در خصوص چالش‌های اصلی در طراحی و اجرای مبلمان شهری در تبریز تشریح کرد: طراحی و اجرای مبلمان شهری در تبریز با چالش‌های متعددی مواجه است که شامل مشکلات مدیریتی، فرهنگی، اقتصادی و اقلیمی می‌شود. کارشناسان معتقدند که نبود نگاه جامع و یکپارچه به این حوزه، یکی از مهم‌ترین موانع توسعه هماهنگ مبلمان شهری است.

وی ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که طراحی مبلمان شهری در تبریز به‌صورت پروژه‌ای و مقطعی انجام می‌شود، نه بر اساس یک برنامه کلان یا سند راهبردی مشخص. این مسئله موجب ناهماهنگی در سبک، جانمایی و کیفیت تجهیزات شهری شده است. کمبود منابع مالی و ضعف در نگهداری تجهیزات شهری از دیگر چالش‌های مهم این حوزه است. نبود سیستم منظم برای رسیدگی به تجهیزات شهری، باعث شده بسیاری از عناصر مبلمان شهری در مدت کوتاهی فرسوده یا بلااستفاده شوند.

وی بیان کرد: شرایط اقلیمی تبریز نیز یکی از موانع جدی در حفظ کیفیت مبلمان شهری محسوب می‌شود. سرمای شدید زمستان و گرمای خشک تابستان، عمر مفید تجهیزات را کاهش می‌دهد. کارشناسان تأکید دارند که در طراحی مبلمان باید مصالح و روش‌هایی متناسب با شرایط آب‌وهوایی انتخاب شود، اما در بسیاری موارد این نکته مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

آیشم تأکید کرد: در مجموع، بهبود وضعیت مبلمان شهری تبریز نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی هدفمند، مشارکتی و اقلیم‌محور است. طراحی مبلمان شهری تنها یک کار مهندسی یا هنری نیست، بلکه باید بر اساس شناخت عمیق از سبک زندگی شهروندان و هویت شهری صورت گیرد تا بتواند کیفیت فضاهای عمومی را ارتقا دهد.

از فناوری های نوین در ساختار مبلمان شهری چگونه استفاده می‌شود؟

آیشم در خصوص بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید در مبلمان شهری تشریح کرد: فناوری و نوآوری‌های جدید در همه زمینه‌ها، به‌ویژه در زمینه مبلمان شهری هوشمند، می‌توانند تحولی چشمگیر در چهره و کیفیت استفاده از فضاهای عمومی شهرهایی مانند تبریز ایجاد کنند.  فناوری‌های نوین مانند انرژی خورشیدی، اینترنت اشیا، سنسورها یا صفحات لمسی،  نمونه هایی هستند که میتوانند خدمات بیشتری به شهروندان ارائه دهند.

وی ادامه داد: برای مثال، نیمکت‌هایی که امکان شارژ تلفن همراه را دارند، سطل‌های زباله‌ای که زمان پر شدن‌شان را به شهرداری اطلاع می‌دهند، یا ایستگاه‌های اتوبوسی که اطلاعات لحظه‌ای حرکت اتوبوس‌ها را نمایش می‌دهند، نمونه‌هایی از این نوآوری‌ها هستند.  در شهر تبریز، هرچند قدم‌هایی کوچک در این زمینه برداشته شده، اما هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که بتوانیم از حضور مبلمان هوشمند در سطح گسترده صحبت کنیم. دلیل آن نیز ترکیبی از کمبود زیرساخت دیجیتال، محدودیت‌های بودجه، و گاه کم‌توجهی به آموزش و فرهنگ‌سازی در حوزه فناوری است.

استادیار گروه شهرسازی پیشنهادهایی را نیز در خصوص مبلمان شهری تبریز ارائه کرد و گفت: من فکر می‌کنم با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و اجتماعی تبریز، چند پیشنهاد کاربردی برای بهبود مبلمان شهری این کلان‌شهر می توان در نظر گرفت که اولین پیشنهاد بنده طراحی بومی و الهام‌گرفته از فرهنگ غنی شهر تبریز است. یعنی مبلمان شهری باید بازتابی از هویت تاریخی و فرهنگی شهر باشد. استفاده از نقش‌مایه‌های معماری تبریز، خط نستعلیق، الهام از صنایع‌دستی محلی (مثل فرش و سفال تبریز) در طراحی نیمکت‌ها، ایستگاه‌ها و تابلوها، می‌تواند حس تعلق را در شهروندان تقویت کند. همچنین بهره گیری از یک طیف مشخص رنگی در کل شهر نیز برای ثبت تصویری خاطره انگیز از شهر میتواند موثر باشد. 

وی اضافه کرد: پیشنهاد دوم تاکید بر مکان‌یابی و جانمایی صحیح مبلمان شهری است. باید برای نصب هر نوع مبلمان، نقشه و استاندارد مشخصی وجود داشته باشد. به‌عنوان مثال، فاصله مناسب بین نیمکت‌ها، ارتفاع درست سطل‌های زباله، یا نصب سایه‌بان در نقاط پرتردد، به‌ویژه در معابر و فضاهای سبز، از ضرورت‌هاست. پیشنهاد دیگر بنده استفاده از مصالح مقاوم در برابر شرایط اقلیمی تبریز (سرما، آفتاب، گردوغبار) است که در عین حال به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند مبلمان خورشیدی یا هوشمند، می‌تواند شهر را هم مدرن‌تر و هم کارآمدتر کند.

وظیفه شهروندان در حفاظت از مبلمان شهری چیست؟

آیشم در خصوص نگهداری از مبلمان شهری و وظایف شهروندان در این زمینه اظهار کرد: نحوه استفاده و فرهنگ شهروندی نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. نبود سیستم‌های مؤثر گزارش‌دهی و پاسخگویی باعث می‌شود که تعمیرات به موقع انجام نشود و مشکلات کوچک به بحران تبدیل شود. در این شرایط، همکاری میان مردم و مدیریت شهری نقش کلیدی دارد.

وی ادامه داد: وقتی شهروندان نسبت به فضای عمومی و امکانات آن احساس مسئولیت کنند، کمتر باعث تخریب یا آلودگی می‌شوند و حتی می‌توانند با گزارش‌دهی به موقع، به بهبود شرایط کمک کنند. از سوی دیگر، مدیریت شهری باید سازوکاری فراهم کند تا این ارتباط دوطرفه فعال شود؛ مثلاً با ایجاد اپلیکیشن‌های گزارش خرابی، خط‌های تلفنی ویژه یا برنامه‌های آموزشی در مدارس و محلات.

آیا می‌توان از نمونه‌های موفق ایران یا جهان استفاده کرد؟

استاد دانشکده شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز تصریح کرد: در شهرهای مختلف ایران و جهان نمونه‌های موفقی از مبلمان شهری وجود دارد که می‌توان از آن‌ها الهام گرفت و با توجه به ویژگی‌های فرهنگی و اقلیمی تبریز بومی‌سازی کرد. به عنوان مثال در سفر اخیر من به شهر اصفهان موضوع مبلمان شهری در این شهر توجه من را بسیار جلب کرد. بهره گیری از طیف رنگی یکسان در بیشتر فضاهای عمومی و باز شهری، استفاده از عناصر هویتی، فونت های خوانا و زیبا، نقوش اسلامی و ... از جمله اقدامات مدیریت شهری در شهر اصفهان در موضوع مبلمان شهری بود.

وی ادامه داد: در شهرهایی نظیر سئول (کره جنوبی) نیز در برخی محلات از مبلمان شهری تعاملی استفاده شده؛ یعنی المان‌هایی که هم کاربردی‌اند (مثل نیمکت یا چراغ) و هم آموزشی و هنری (مثلاً دارای پیام‌های فرهنگی یا طراحی تعاملی برای کودکان). با مطالعه این نمونه‌ها می‌توان دید که مبلمان شهری موفق، الزاماً پیچیده یا گران‌قیمت نیست. مهم‌ترین ویژگی آنها تناسب با فرهنگ، نیاز مردم و شرایط اقلیمی شهرها است. اگر طراحی مبلمان شهری در تبریز هم با توجه به این معیارها انجام شود، هم زیبایی و هم کارایی فضاهای عمومی افزایش خواهد یافت.

انتهای پیام