اکرم صمدی - فرهنگیار فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صداوسیما - در منطقه گناباد استان خراسان رضوی در بخش دوم گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، گفت: غذاهای نذری محرم در شهرستان گناباد مثل تمام شهرهای ایران تنوع زیادی دارند. خورشت قیمه، خورشت قورمه‌سبزی، عدس‌پلو، شله‌زرد، آش، حلیم مشهدی، بلغور با شیر، حلوا برخی از غذاهای نذری این ایام هستند.

او درباره بلغور گناباد یا گندم پلو، توضیح داد: این یک غذای محلی مقوی است که در منطقه گناباد و به طور کلی خراسان جنوبی، به ویژه در شهرهای گناباد و طبس، رواج دارد. این غذا با بلغور گندم، پیاز، گوجه فرنگی و گاهی با بادمجان سرخ شده تهیه می‌شود و به عنوان یک غذای سنتی و پرطرفدار در این منطقه شناخته می‌شود. می  توان بلغور پلو را با خورشت قیمه، قورمه یا کله پاچه هم سرو کرد.

این فرهنگیار با بیان اینکه آیین سنتی بلغورپزان در گناباد از اهمیت بالایی برخوردار است، اظهار کرد: از جنبه مذهبی و عقیدتی مراسم بلغورپزان در طلب باران توسط اهالی به‌خصوص در روستاهای توابع گناباد طبخ برگزار می‌شود. مثلاً در روستای سنو از توابع گناباد، مراسمی سنتی و مذهبی به نام «بلغورپزان» برگزار می‌شود. این مراسم در اوایل اردیبهشت ماه برگزار شده و با هدف شکرگزاری برای نعمت‌های الهی و به ویژه چشمه آب برگزار می‌شود. در این مراسم، اهالی روستا با پیاده‌روی به محل چشمه سنو رفته و پس از قربانی کردن، به پخت بلغور گندم می‌پردازند.

او به انواع آش که در این ایام پخت می‌شود، بیان کرد: آش لخشک از جمله غذاهای محلی گناباد است که در مراسم مذهبی شهرستان گناباد پخت می‌شود. آش لخشک نوعی آش رشته است، با این تفاوت که رشته‌های بسیار پهنی دارد که به آن لخشک می‌گویند. در تهیه این آش از عدس و سبزی آش استفاده می‌شود و حبوبات دیگر به آن اضافه نمی‌کنند. همچنین کشک، پیاز داغ، سیر داغ و نعنا داغ هم برای تزیین و چاشنی این آش استفاده می‌شود. در این آش از بادنجان و گوجه سرخ شده همراه با کنو، کنجد و گردوی فراوان هم استفاده می‌شود. سبزی صحرایی مثل بومادران و برگ چغندر و... نیز بنابر سلایق مختلف به آن اضافه می‌شود. برخی هم این آش را با رب انار میل می‌کنند.

صمدی درباره مراسم سفره‌های نذری در گناباد، توضیح داد: خانم‌ها در عزاداری‌های این ماه، به‌ویژه در پهن کردن سفره‌های نذری نقش مهمی دارند. انواع آش، آبگوشت، شله‌، حلیم، انواع حلواها مثل حلوای آرد گندم یا حلوا هویچ و حلوای کدو را بر سر این سفره‌ها می‌گذارند. علاوه بر این غذاها، نان مخصوص گناباد تافتون یا پنج‌کش نیز که به صورت سنتی و محلی پخته می‌شود در این سفره‌ها وجود دارد.

او با بیان اینکه برگزاری این سفره‌های نذری در گناباد علاوه بر جنبه مذهبی، فرصتی برای عزاداری به صورت دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه است، به توضیح برخی از این سفره‌ها پرداخت و گفت: سفره حضرت ابولفضل (ع) برای برآمدن هرگونه حاجتی از قبیل شفای بیمار، سلامت مسافر، خلاص شدن از یک گرفتاری و به طور کلی رفع هرگونه خطر و بلا، موثر و مفید است. کسی که حاجت داشته باشد ابتدا نیت می‌کند و می‌گوید اگر حاجتش برآورده شود یک سفره حضرت ابوالفضل (ع) می‌اندازد و وقتی به حاجت خود رسید، باید هرچه زودتر به نذر خود عمل کند. آش رشته، شله زرد، کاچی، حلوا، نان، پنیر و سبزی و مقداری میوه و آجیل دوازده رنگ (کشمش، مغز بادام، گردو، فندق، پسته، نخودچی، تخم کدو، تخم هندوانه، توت خشک، انجیر، نقل و خرما)، یک بشقاب عدس پلو و تعدادی شمع مشعلی دست ساز به نیت ۵ تن آل عبا یا ۱۲ امام از مهمترین عناصر و خوراکی‌های این سفره است.

این فرهنگیار افزود: در گناباد و برخی روستاهای آن مانند دیگر مناطق اطراف خراسان نذر سفره با تفاوت‌هایی ادا می‌شود و آن را برای برآوردن حاجتی بزرگ و یا دردی درمان‌ناپذیر در نظر می‌گیرند. سفره حضرت رقیه (س) از دیگر سفره‌های نذری بانوان شهرستان گناباد است و به عقیده عوام برای نذر و حاجتی از قبیل شفای بیمار و صحت مسافر و خانه خریدن و زیارت رفتن موثر است. این سفره معمولا در اماکن متبرکه مثل مساجد یا مثلاً در روستای دلویی در قدمگاه حضرت علی (ع) یا مسجد سمویی و.. انداخته می‌شود. صاحب نذر می‌تواند سفره را در خانه شخصی خود نیز بی‌اندازد. این سفره، سفره ساده‌ای است که با مواردی مانند خرما، نان، شمع و کاه  (به نماد عزاداری بر سر حاضرین می‌ریزند) و چند بوته خار مخصوص روی سفره می‌گذارند. این سفره، در سه نوبت و در شب‌های جمعه به جای آورده می‌شود که دو نوبت نخست آن، ادا می‌شود و سومی گرو نگه داشته می‌شود تا موقعی که حاجت بانی برآورده شود.

او با اشاره به نقش بانوان در مراسم‌های سوگواری ماه محرم، توضیح داد: زنان به دلیل جایگاه تربیتی ویژه، نقش مهمی در انتقال این مفاهیم به نسل آینده دارند چراکه فرزندانشان را به روضه‌های خانگی می‌برند و پیچیده‌ترین مفاهیم عاشورا را با زبان ساده و روزمره به کودک آموزش می‌دهند. اما روضه‌های خانگی در کنار همه زیبایی‌ها و اهمیت بسیار، مخاطراتی هم دارد؛ به عنوان مثال سطحی بودن مطالب مطرح شده توسط بانوان مداح و گرایش به اعتقادات انحرافی و خرافی از جمله مهم‌ترین مخاطرات برخی روضه‌های خانگی به شمار می‌آیند.

انتهای پیام