آیین و سنت
-
آیین‌های فیض‌طلبی؛ مجموعه‌ای از سنت‌های شاد و در معرض فراموشی
ماه رمضان به عنوان ماه بندگی، اخلاص و مهمانی خدا در ایران با آیین‌های ویژه‌ای گره خورده که این ماه را به گنجینه و مجموعه‌ای ارزشمند از آداب و ادبیات تبدیل کرده است؛ به‌ویژه آنکه اکثر این آیین‌ها در بستر خانواده شکل می‌گیرند و تمامی اعضای خانواده از خرد و کلان با اشتیاق تمام در آن تشریک مساعی می‌کنند. مجموعه آیین‌های «فیض‌طلبی» نیز بخش مهمی از این آداب است که هرچند برخی از آنها فراموش شده و یا به قوت گذشته برگزار نمی‌شوند، اما مدیر واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صداوسیما به شکل مفصل درباره آنها به ایسنا توضیح داده است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ فارس؛ صُغاد
درباره آیین «شب یاعلی» در آستانه وداع با ماه رمضان
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ فارس؛ آباده
از نامگذاری خاص روزهای آخر ماه رمضان تا پخت نان «بَلبَلوک» به نیت سلامتی
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ بوشهر؛ جَم
آیین «نون‌پوشی» کودکان بوشهری در شب‌های قدر
مراسم شب‌های قدرِ ماه مبارک رمضان فرصتی برای شب زنده‌داری با هدف دعا و نیایش و انجام مناسک خاص خود است. گاهی عمل به این فرایض دینی چنان با فرهنگ عامه، آمیخته شده که رسومی مخصوص به خود را ایجاد کرده است که در کنار تمام شباهت‌هایی که دارند، در شهرهای مختلف نیز با تفاوت‌هایی اجرا می‌شوند.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ خوزستان؛ بهبهان
از تهیه ریسمان ۱۰۰ گره برای دفع چشم‌زخم تا «کَلّه به کُم» بهبهانی‌ها در شب‌های قدر
مراسم شب‌های قدرِ ماه مبارک رمضان فرصتی برای شب زنده‌داری با هدف دعا و نیایش و انجام مناسک خاص خود است. گاهی عمل به این فرایض دینی چنان با فرهنگ عامه، آمیخته شده که رسومی مخصوص به خود را ایجاد کرده است که در کنار تمام شباهت‌هایی که دارند، در شهرهای مختلف نیز با تفاوت‌هایی اجرا می‌شوند.
-
نگاهی به آیین و سنت قزوینی‌ها در چهارشنبه‌سوری
پیش از آنکه اصفهان به عنوان مرکز حکومت صفویه مورد توجه قرار گیرد قزوین پایتخت ایران بود. به همین دلیل بسیاری از جشن‌ها و اعیاد در این شهر نسبت به سایر شهرها و استان‌ها باشکوه‌تر برگزار می‌شد و چهارشنبه سوری یکی از این جشن‌هاست.
-
آیین‌های شب هفدهم و بیست و هفتم رمضان؛
مراسم حاجت‌خواهی ناشناسِ زنان کرمانی با آیین «کلیدزنی»
حاجت‌خواهی با شیوه‌های مختلف به‌ویژه در ماه‌های قمری از جمله ماه مبارک رمضان سبب شکلگیری آداب و رسوم خاصی شده است که پای ثابت اکثر آنها نیز زنان هستند؛ «کلیدزنی» یکی از همین آیین‌های حاجت‌خواهی است که در گذشته به مناسبت شب هفدهم یا بیست و هفتم ماه رمضان در میان زنان کرمانی رواج داشته است و یک پژوهشگر فرهنگ عامه درباره علت اجرای این آیین در شب هفدهم ماه رمضان و نحوه برگزاری این مراسم توضیحاتی ارائه کرد.
-
آداب و رسوم نیمه ماه رمضان؛ بخش دوم
جزئیات یک جشن در «لیلةالرمضان» و تدارک ویژه برای تازه‌عروس و دامادها!
ماه مبارک رمضان از آغاز تا پایان مملو از آداب و رسومی است که با رسیدن به نیمه آن و همزمان با آغاز مناسبت‌هایی همچون ولادت امام حسن مجتبی (ع) به شکل پررنگ‌تری نمایان می‌شوند. آدابی که البته برخی از آنها به ورطه فراموشی سپرده شده و در گذر زمان دیگر همچون گذشته اجرا نمی‌شود. با این وجود برخی از آنها نیز هنوز در نقاط مختلفی از کشور برگزار می‌شود و یک پژوهشگر فرهنگ عامه به آنها پرداخته است.
-
آداب و رسوم نیمه ماه رمضان؛ بخش نخست
از ماجرای مَلِکی که گندم در شکم‌ها می‌گذارد تا مشارکت ۷۰ فاطمه در پخت یک آش!
ماه مبارک رمضان از آغاز تا پایان مملو از آداب و رسومی است که با رسیدن به نیمه آن و همزمان با آغاز مناسبت‌هایی همچون ولادت امام حسن مجتبی (ع) به شکل پررنگ‌تری نمایان می‌شوند. آدابی که هرچند برخی از آنها در گذر زمان دیگر همچون گذشته اجرا نمی‌شود، اما هنوز هم در نقاط مختلفی از کشور برگزار می‌شود و یک پژوهشگر فرهنگ عامه به آنها پرداخته است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ اصفهان؛ خوانسار ۲
«هُم هُم» خوانساری‌ها در ماه رمضان و ماجرای دوختن یک کیسه پر شگون!
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
حال و هوای رمضان در شهرهای ایران/ اصفهان؛ خوانسار
از «روزه‌دوزی» تا «گول‌ماس» خوریِ خوانساری‌ها در ماه رمضان!
واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه‌ها متفاوت بوده و به دنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت‌ها، اما می‌توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت است. از این رو ایسنا درنظر دارد تا به شکل جزئی‌تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که برخی از آنها فراموش شده و برخی دیگر همچنان با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است.
-
آیین‌های پیشواز یک مهمانی یک‌ماهه/ بخش دوم
«کلوخ‌اندازون» یا رسمِ هرچه می‌خواهد دل تنگت بخور!
طیف وسیعی از آداب و رسومی که با فرهنگ عامه پیوند نزدیکی دارد مربوط به ماه مبارک رمضان است؛ یکی از مهم‌ترین ماه‌های قمری که یک بسته کامل از آیین‌های سور و سوگ را در بر گرفته و خرده فرهنگ‌هایی وابسته به آن نیز شکل گرفته است که حتی پیش از آغاز این ماه شروع می‌شود.
-
آیین‌های پیشواز یک مهمانی یک‌ماهه/ بخش نخست
از حاجت‌خواهی در آستانه ماه رمضان تا زنانه و مردانه شدن روزە پیشواز!
از آخرین روزهای ماه شعبان کم کم همه چیز رنگ و بوی دیگری به خود می‌گیرد؛ از حال و هوای خانه‌ها گرفته تا فضای بزرگ شهر همه خود را برای ماه مهمانی خدا آماده می‌کنند؛ ۳۰ روزی که شبیه روزهای عادی دیگر نیست و همین تفاوت هم سبب شکلگیری خرده‌فرهنگ‌هایی شده است که از پیش از آغاز ماه رمضان زندگی‌ها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. اکنون یک پژوهشگر فرهنگ عامه ضمن تشریح آداب و رسوم مخصوص پیشواز ماه مبارک رمضان پرداخته و همچنین راهکاری برای جلوگیری از فراموشی این آیین‌ها ارائه داده است.
-
سنت‌های نیمه شعبان؛ از دریافت براتِ رهایی از دوزخ تا جشن «حق لیلی»
جشن نیمه شعبان را بی‌شک می‌توان یکی از مهم‌ترین جشن‌های مذهبی دانست که نزد ایرانیان نیز از آنچنان جایگاه والایی برخوردار است که از مدت‌ها قبل خود را برای فرارسیدن آن آماده می‌کنند. همین موضوع نیز سبب شده است تا در گذر از سال‌های متمادی، این شور و اشتیاق برای برگزاری جشن ولادت امام زمان (عج) آنچنان با زندگی روزمره افراد آمیخته شود که باعث شکلگیری آیین‌ها و آداب و رسومی خاص برای این مناسب شود؛ موضوعی که یک پژوهشگر فرهنگ عامه با ذکر جزئیات برخی آیین‌ها به تشریح آن پرداخته است.
-
لیلة‌الرغائب در ایران؛ از کارهایی به قصد بخت‌گشایی تا حلواپزون برای اموات!
شاید عنوان «شب آرزوها» به واسطه یک برنامه تلویزیونی در اواسط دهه ۸۰ سر زبان‌ها افتاده و معروف شده باشد، اما اولین شب جمعه ماه رجب به عنوان «لیلة‌الرغائب» سال‌هاست که در میان مردم شناخته شده است و برخی افراد خود را مقید به انجام اعمال مستحبی یاد شده برای آن می‌دانند؛ موضوعی که سبب شکلگیری رسم و رسومی خاصی برای این مناسبت مذهبی در فرهنگ عامه مردم شده است. رسومی شامل یاد کردن از اموات، حلواپزون، قرائت قرآن، خیرات پشمک و... که یک پژوهشگر فرهنگ عامه به تفصیل درباره آن به ایسنا توضیح داده است.
-
رسم و رسوم حاجت‌خواهی از حضرت زهرا(س) و دفع چشم‌زخم در فرهنگ عامه ایرانیان
ولادت حضرت فاطمه (س) در ایران به عنوان روز زن و روز مادر در تقویم نامگذاری شده است. اما این تنها اتفاق مهمی نیست که به واسطه ایشان باعث شکلگیری یک مناسبت و فرهنگ خاص شده است. بخش مهمی از فرهنگ عامه مردم ایران تحت تاثیر حضرت فاطمه (س) شکل گرفته است و این امر سبب شده است تا آداب و رسومی خاص برای ولادت یا شهادت ایشان در میان افراد، به‌ویژه زنان فراگیر شود و یا برای حاجت گرفتن به شکل و شمایل خاصی به ایشان توسل جویند.
-
رسم و رسوم فاطمیه در ایران؛ از توسل به سفره حضرت زهرا (س) تا نذر نمک
در طول سالیان متمادی مراسم‌های مذهبی در شهرهای مختلف ایران با رسم و رسوم ویژه‌ای برگزار می‌شوند که باعث خاص‌تر شدن این مناسبت‌ها می‌شود. ایام فاطمیه و روز شهادت حضرت فاطمه (س) نیز یکی از همین مناسبت‌های مهم مذهبی است که آداب و رسوم خاصِ آن در فرهنگ عامه مردم شکل گرفته و مردم هر منطقه به شیوه خود در این ایام عزاداری می‌کنند.
-
کدام باورهای عامه درباره محرم حرمت دارند و کدام رنگ خرافه گرفته‌اند؟
همزمان با شروع ماه محرم همه چیز حال و هوای این ماه را به خود می‌گیرد؛ از سیاه‌پوش کردن کوچه‌ها و خیابان‌ها گرفته تا رعایت برخی آداب و پرهیز از انجام برخی کارها به حرمت این ماه؛ هرچند برخی رفتارها هم در گذر زمان و بی‌آنکه قاعده و قانون خاصی درباره آنها وجود داشته باشد، ابتدا به عادت و سپس به بخشی از فرهنگ ما تبدیل شده‌اند.
-
باورها و آداب عید غدیر در میان اقوام ایرانی
چه کارهایی در روز «عید غدیر» شگون ندارند؟
عید غدیر یکی از مناسبت‌های مذهبی مهم در میان شیعیان است که علاوه بر مناسک مذهبی مخصوص به خود، آداب و رسوم و باورهایی هم در طول زمان درباره آن شکل گرفته است تا بخشی از این جشن رنگ و بوی ایرانی به خود بگیرد؛ برخی آداب و رسوم نیز وجود دارد که هیچ پشتوانه‌ای ندارد و صرفا خراوات محسوب می‌شود.
-
آداب و رسوم ازدواج در ایران/ بخش اول
از «نشون کردن» دختر تا سبزی پاک‌کردن در مراسم خواستگاری
پیوند ازدواج را می‌توان یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی انسان‌ها دانست که در هر شهر و منطقه در کشور ما رسوم مخصوص خود را دارد، هرچند شکل و شمایل برگزاری آن در طول زمان دستخوش تغییراتی شده است. درواقع با توجه به وقایع تاریخی مختلفی که فرهنگ عامه افراد را هم تحت تاثیر قرار داده است؛ هرچند وقت یک بار آداب مختلفی به رسوم ازدواج اضافه و یا از آن کم می‌شود. روندی سیال که تا روزگار فعلی ادامه یافته است.
-
خرافات عجیب ایرانی‌ها برای شب قصاص ابن‌ملجم!
بر اساس برخی روایات عامیانه، بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان، روزی است که ابن‌ملجم مرادی -قاتل امام علی (ع)- قصاص شد و به همین مناسبت، برخی رسوم عجیب در فرهنگ ایرانی شکل گرفت.