ناهید حمزه‌لویی - فرهنگیار فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صداوسیما - در حسین‌آباد ناظم ملایر در گفت‌وگو با ایسنا،‌ گفت: مردم ملایر و روستای حسین‌آباد ناظم نیز مانند دیگر شهرها ،چند روز قبل از رسیدن ماه محرم مساجد، حسینه‌ها و تکایا را برای برپایی این مراسم آماده می‌کنند، اما در اولین شب ماه محرم دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی به راه می‌افتند و در خیابان‌ها عزاداری می‌کنند.

او ادامه داد: حسین‌آباد ناظم دارای هفت مسجد و حسینه است که هر کدام دسته و هیئت جداگانه‌ای دارند و در شب‌های دهه اول محرم این هیئت‌ها به راه افتاده و با سوگواری و عزاداری درب دیگر مساجد و تکایا می‌روند و زمانی را مقابل آن مکان‌ها عزاداری می‌کنند.

به گفته حمزه‌لویی بعضی هیئت‌ها عَلَم گردانی هم می‌کنند و مقابل هر مسجد که می‌رسند عَلَم را خم می‌کنند تا به این شکل ادای احترام کنند.

ساز مخصوص عزای جوانان

او افزود: علم‌ها بیشتر توسط جوانان و پیشاپیشِ دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی ،حمل می‌شود و دیگر جوانان «یاحسین» گویان، عَلَم گردان را در طول مسیر همراهی می‌کنند. نواختن ساز سُرنا و دُهُل که در گویش محلی مردم حسین‌آباد ملایر به نام «ساز چَپی» شناخته می‌شود، پیشاپیشِ هیئت‌هایی چون هیئت حضرت ابوالفضل (ع) مرسوم است. به طور کلی از گذشته نواختن این نوع ساز در سوگ جوانان، به‌ویژه در بین قوم لُر مرسوم بوده است؛ بنابراین در عزای جوانان کربلا نیز این ساز نواخته می‌شود و مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این فرهنگیار ادامه داد: از روز پنجم ماه محرم، با توجه به برپایی مراسم تعزیه، هر روز را به نام یکی از شهدای واقعه عاشورا نامگذاری کرده‌اند؛ مثلا روز پنجم که تعزیه مسلم‌ابن عقیل در روستا برگزار می‌شود را شهادت مسلم می‌گویند یا روز ششم را روز شهادت دو طفلان مسلم، روز هفتم را شهادت حضرت علی اکبر (ع) می‌نامند و به همین ترتیب تا روز دهم هر روز با اسم یکی از شهدا نام‌گذاری شده است. 

او نذری دادن در ماه محرم و صفر را یکی از آداب مهم معرفی کرد و گفت: این نذری‌ها متفاوت است و به صورت غذاها و نوشیدنی‌های گرم و سرد، ذبح گوسفند و گاو، گرفتن مجمعه یا همان خنچه‌های عقد برای برپایی نمادین مراسم عروسی حضرت قاسم‌ابن الحسن (ع) و حضرت علی اکبر (ع) در مراسم تعزیه، برپایی سفره‌های روضه رقیه خاتون (س) و ... است.

حمزه‌لویی درباره پختن غذای نذری در ماه محرم در ملایر و روستای حسین آباد ناظم، توضیح داد: نذری بیشتر به صورت حلیم تهیه شده از بلغور گندم و گوشت با تزئین شیره انگور و دارچین است، اما پختن قورمه سبزی، قیمه، زرشک پلو با مرغ، عدس‌پلو و شله زرد هم رواج دارد.

ماجرای یک حلیم متفاوت که «مُهر» می‌شود

او شیوه پخت حلیم نذری را اینگونه تشریح کرد: برای پختن حلیم از شب قبل بلغور را پس از پاک کردن در آب، خیس می‌کنند تا زمان کمتری برای پخت ببرد و خوب جا بیفتد. از سحرگاه بلغور را روی حرارت می‌پزند و گوشت را نیز جداگانه روی حرارت قرار می‌دهند. در حین پخت کم کم آب گوشت و قلم را به بلغور اضافه می‌کنند تا طعم گوشت خوب به خورد بلغور برود و تقریبا یک ساعت قبل از پخش نذری، گوشتی را که کاملا پخته، ریش ریش می‌کنند یا می‌کوبند و به حلیم در حال پخت اضافه می‌کنند و درب ظرف را می‌گذارند و دیگر آن را حداقل تا یک ساعت به هم نمی‌زنند و در این ساعات دعا خوانده و یا صلوات می‌فرستند و به اصطلاح محلی می‌گویند «مُهر شد» و بر این باور هستند که هنگام برداشتن دربِ دیگ، نامی از ائمه یا الله روی حلیم نقش خواهد بست.

این فرهنگیار اظهار کرد: پس از باز کردن درب دیگ با چوب مخصوص و به اصطلاح و گویش محلی «پاروی حلیم زنی» آنقدر حلیم را به هم می‌زنند تا خوب با گوشت آمیخته شده و کِش بیاید. در نهایت نیز در ظرف می‌کشند و بسته به سلیقه با شیره انگور ملایر و شکر، دارچین و روغن تزئین می‌کنند و پخش می‌کنند. 

به گفته او ذبح گوسفند و دام پیش پای دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی و یا در مراسم تعزیه نیز مانند سایر نقاط کشور، از دیگر نذورات رایج در روستای حسین‌آباد ناظم است و پس از ذبح، گوشت را بین اهالی محل و فقرا تقسیم می‌کنند.

یک خُنچه عقد متفاوت 

این فرهنگیار درباره رسم گرفتن مجمعه (مَجیمَه) نیز توضیح داد: در تعزیه حضرت قاسم‌ابن الحسن (ع) و حضرت علی‌اکبر (ع) به طور نمادین عروسی برپا می‌شود که بانوان برای این مراسم خُنچه می‌گیرند. سینی و مجمعه‌هایی را تزئین کرده و با گل و گلاب، شیرینی و میوه و کله قندی تزئین شده درون آن به تعزیه‌گردان می‌دهند تا در زمان اجرای مراسم عروسی دور میدان تعزیه بگرداند. گاهی بین این مجمعه‌ها قواره‌هایی از پارچه هم دیده می‌شود که تعزیه‌خوانان برای لباس و کفن تعزیه از آنها استفاده می‌کنند. پس از اجرای مراسم تمامی خوراکی‌های بین مجمعه‌ها بین تماشاچیان پخش می‌شود و هر کس به نیتی آن را برمی‌دارد؛ مثلا نیت و نذر می‌کنند که اگر تا سال آینده فلان حاجت‌شان برآورده شد در مراسم تعزیه سال بعد حتما مجمعه‌ای برای عروسی حضرت قاسم (ع) یا حضرت علی اکبر (ع) تهیه کنند.

او با استناد به صحبت‌های هوشنگ عبدلی - قدیمی‌ترین تغزیه‌خوان روستای حسین‌آباد ناظم - ادامه داد: تعزیه در شهر و روستای ما قدمتی تقریبا دویست ساله دارد. برپایی تعزیه و نسخه‌های آن ،سبک خاص خود را دارد و نسخه‌هایی که با کاغذهای روسی و با پوست چرم تهیه شده است، همچنان موجود هستند.

انتهای پیام