امسال بنابر اعلام مسئولان و گزارش‌های باغداران، میزان برداشت نسبت به سال‌های گذشته کاهش محسوسی داشته و در برخی باغ‌ها محصول حتی به یک‌پنجم سال قبل رسیده است؛ مسئله‌ای که نه تنها اقتصاد کشاورزان را تحت تأثیر قرار داده، بلکه بر بازار انگور و کشمش نیز سایه انداخته است.
یکی از باغداران روستای زاغه انوج در بخش سامن ملایر که در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به‌عنوان باغدار نمونه در جشنواره «خوشه برتر» معرفی شده بود، از کاهش چشمگیر برداشت انگور در سال‌جاری خبر داد.
فاطمه کیانی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه امسال برداشت محصول بسیار کم بوده است؛ پاییز سال گذشته و بهار امسال با سرمازدگی مواجه شدیم، کم‌آبی را یکی دیگر از چالش‌های اساسی باغداران برشمرد و گفت: بار ناترازی برق بر دوش کشاورزان است به طوری که روزانه حدود پنج ساعت چاه‌های کشاورزی خاموش می‌شود و در صورت روشن کردن هم جریمه می‌گذارند.
به گفته وی این کم‌آبی باعث ضعیف شدن باغات شده و اگر تداوم یابد، در سال‌های آینده کاهش محصول ادامه خواهد داشت.
کاهش تولید انگور در برخی باغات ملایر به یک پنجم
کیانی با اشاره به کاهش شدید محصول، افزود: باغی که سال قبل پنج تُن محصول داشت، امسال در نهایت یک و نیم تُن برداشت شد.
وی با بیان اینکه سرمای پاییزی حتی باغات داربستی را تحت تأثیر قرار داده است، تصریح کرد: هزینه داربستی کردن باغات بسیار بالاست و کشاورزان خرد، توانایی چنین سرمایه‌گذاری‌هایی را ندارند. از طرفی، با کمبود آب هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر باغ داربستی شود، خشک نشود.
کیانی درباره استفاده از نهاده‌های شیمیایی، اظهار کرد: استفاده از کودهای شیمیایی تنها تا حدی از سرمازدگی جلوگیری می‌کند، اما کیفیت مطلوب را ندارند.
افزایش قیمت انگور و کشمش به دلیل عدم تعادل در عرضه و تقاضا
به گفته این باغدار امسال به دلیل کاهش محصول و افزایش تقاضا، قیمت انگور بالا رفته است؛ وقتی محصول فراوان باشد، قیمت تازه‌خوری و کشمش به شدت پایین می‌آید، اما در شرایط کمبود محصول، قیمت‌ها افزایش می‌یابد.
کیانی مطرح کرد: در میدان بار، انگور بی‌دانه سفید هر کیلو ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان فروخته می‌شود، اما در مغازه‌ها تا ۷۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
سرمازدگی و کم آبی؛ آفت جان باغات انگور جوزان
خیرالله نادعلی جوزانی، دیگر باغدار منطقه جوزان نیز از کاهش ۹۰ درصدی محصولات خبر داد و گفت: امسال برداشت انگور باغات جوزان از ۱۰۰ درصد سال گذشته به تنها ۱۰ درصد رسیده است.
نادعلی جوزانی با بیان اینکه باغ‌هایی که سال قبل محصول داشتند، امسال به دلیل ضعف و تغذیه نامناسب، بیشتر دچار سرمازدگی پاییزه شدند، افزود: باغ برای تقویت به کود پتاس نیاز دارد که از سرمازدگی پاییزه و بهاره جلوگیری می‌کند، اما دولت حمایتی در این زمینه ندارد تا این کود با قیمت مناسب در اختیار کشاورزان قرار گیرد.
وی با بیان اینکه در کنار سرمازدگی، آفت زنجره (جیرجیرک) و کم‌آبی نیز مشکلات جدی ایجاد کرده است، گفت: روزانه حدود دو ساعت چاه‌های آب کشاورزی خاموش می‌شوند.
باغداران چشم انتظار حمایت دولت برای اجرای طرح فراز
این باغدار تصریح کرد: باغات داربستی کمتر دچار سرمازدگی شده‌اند، اما دولت و جهاد کشاورزی حمایت کافی در زمینه ارائه تسهیلات برای داربستی کردن باغ‌ها به کشاورزان ندارند و بروکراسی پیچیده و سخت‌گیری بانک‌ها نیز سبب می‌شود که حتی اگر تسهیلاتی تعلق بگیرد، باغدار از ادامه کار پشیمان شود.
وی خاطرنشان کرد: قیمت کشمش در حال حاضر حدود ۱۵۰ هزار تومان است، اما این میزان حتی هزینه‌های باغ را هم جبران نمی‌کند، چه برسد به اینکه سودی برای باغدار باقی بماند.
سرمازدگی پاییزه؛ عامل اصلی خسارت به تاکستان های ملایر
روح الله کریمی، رئیس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر، سرمازدگی پاییزه سال گذشته را مهم‌ترین علت خسارت تاکستان‌های منطقه دانست و به ایسنا گفت: سرمای پاییزه شدیدتر از آستانه تحمل جوانه‌ها و شاخه‌های بارده بود و در همان زمان آسیب جدی به تاک‌ها وارد شد.
وی اظهار کرد: برخی باغ‌ها به دلیل موقعیت مناسب یا استفاده از سیستم فراز، خسارت کمتری دیدند، اما در این باغ‌ها نیز تنش خشکی ناشی از افزایش فاصله آبیاری از ۱۵ روز به ۲۰ و گاهی ۲۵ روز (به دلیل قطعی برق) سبب ریز ماندن حبه‌ها شد.
تنش گرمایی در تابستان مانع سایزگیری کامل حبه‌ها شد
کریمی با اشاره به شرایط آب و هوایی کم‌سابقه در تابستان امسال مطرح کرد: ما با دمای بی‌سابقه‌ای در تابستان مواجه شدیم که می‌توان آن را تنش گرمایی در تاکستان‌ها دانست.
وی ادامه داد: این تنش در زمان تشکیل میوه باعث اختلال در تلقیح و میوه‌بستن شد و در میانه فصل رشد، به‌ویژه مرداد، رشد خوشه‌ها را متوقف و مانع سایزگیری کامل حبه‌ها شد.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر تصریح کرد: در کنار این عوامل، شیوع بیماری سفیدک داخلی در برخی باغات موجب ریزش حبه‌ها و لخت شدن خوشه‌ها در اواخر خرداد و اوایل تیر شد.
وی با بیان اینکه باغ‌هایی که درگیر آفت زنجره (جیرجیرک) بودند نیز آسیب جدی دیدند، گفت: پوره‌های این آفت با تغذیه از ریشه، به‌ویژه در روزهای گرم، باعث کاهش رشد شاخه، کاهش سطح برگ و کاهش تراکم تاج شدند و در نتیجه خوشه‌هایی با حبه‌های ریز تشکیل شد.
راهکارهای مقابله با سرمازدگی باغات
کریمی با اشاره به روش‌های مختلف مقابله با سرمازدگی و مدیریت خشکسالی تصریح کرد: متأسفانه باغات ملایر ظرفیت و زیرساخت‌های لازم برای اجرای این راهکارها را ندارند.
وی افزود: در کشورهایی همچون فرانسه، چین، ایتالیا و آمریکا که در تولید انگور پیشرو هستند، در فصل زمستان یا بهار هنگام کاهش شدید دما از پلارهای باغی که از قبل تهیه کرده‌اند، استفاده می‌کنند.
به گفته کریمی، این پلارها با کنترل دما، مانع رسیدن دمای باغ به کمتر از آستانه تحمل تاک می‌شوند تا خسارت سرما به باغات وارد نشود. همچنین از توربین‌های بادی و پوشش‌های پلاستیکی بهره می‌گیرند، در حالی که باغات ما چنین ظرفیتی ندارند.
وی تغذیه درست با استفاده از کودهایی مانند کودهای پتاسه و کودهای حاوی کلسیم و روی که موجب افزایش قند تاک‌ها و افزایش تحمل تاک در برابر سرما می‌شوند را از جمله روش‌های مقابله با سرمازدگی باغات برشمرد.
رئیس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر تاکید کرد: تاک‌هایی که دچار بیماری یا آفت‌هایی مانند آردک یا زنجره (جیرجیرک) هستند، رشد ضعیفی دارند، قند کافی در جوانه‌ها ذخیره نمی‌کنند و معمولاً در زمستان یا بهار دچار سرمازدگی می‌شوند.
وی با بیان اینکه برخی باغات بار زیادی نگه می‌دارند، اظهار کرد: این امر موجب تخلیه قند از جوانه‌ها و شاخه‌ها و حساس شدن تاک‌ها نسبت به سرمازدگی می‌شود، در حالی که برداشت به موقع می‌تواند از این خسارت جلوگیری کند. کشاورزان دریافته‌اند که سیستم داربستی تا حد زیادی خسارت سرما را نسبت به سیستم خزنده کاهش می‌دهد.
به گفته وی، در مقیاس کم، روش سنتی خاک‌کردن تاک‌ها از گذشته رایج بوده و به مرور به یک فرهنگ تبدیل شده است، اما امروزه می‌توان به جای آن از پوشش‌های پلاستیکی استفاده کرد که تا حدی آثار سرما را کاهش می‌دهد.
کریمی به تغییر اقلیم شدید در جهان اشاره و خاطرنشان کرد: امسال دما در روزهای تابستان تا ۴۷ درجه بالای صفر رسید و بسیاری از باغات انگور و درختان گردو دچار برگ‌سوزی شدند و این موضوع نشان‌دهنده تأثیر گرمایش جهانی و تغییر اقلیم است.
راهکارهای مقابله با کم آبی
وی به ضرورت مدیریت آب در باغداری تاکید و بیان کرد: از ابتدا باید سیستم کاشت اصولی باشد یعنی محیط ریشه درخت یا نهال باید از ابتدا با مواد آلی ترکیب شود تا ظرفیت نگهداری آب بهبود یابد.
کریمی استفاده از پوشش‌ها، مالچ‌ها و پایه‌های متحمل به خشکی را ضرورت دیگری در حوزه مدیریت آب دانست و گفت: در برخی کشورها، پایه‌های مختلف انگور وجود دارد که متحمل به خشکی هستند و روی آن رقم بی‌دانه سفید یا سیدلس پیوند زده می‌شود تا تحمل خشکی افزایش یابد، اما در ایران هنوز این پایه توسعه نیافته است.
وی یکی از روش‌های تکمیلی را استفاده از گلخانه دانست و افزود: در این روش انگور در گلخانه کشت داده می‌شود و تا حدی نیاز آبی کاهش می‌یابد.
عضو هیات علمی دانشگاه ملایر تاکید کرد: در تاکستان‌های جدیدالاحداث نیز می‌توان با استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا ارتقای سیستم های آبیاری قطره‌ای موجود، مدیریت بهتری در مصرف آب داشت.
وی تصریح کرد: به عنوان نمونه، طرحی در دست اجراست که طی آن سیستم آبیاری قطره‌ای تعدیل شده و با استفاده از استوانه‌هایی، آب مستقیماً به ریشه می رسد و از هدررفت آب به میزان زیادی جلوگیری می شود.
زیرساخت لازم برای اجرای طرح های مطالعاتی در باغات انگور وجود ندارد
به گفته کریمی این روش‌ها در پژوهشکده در حال مطالعه است، اما متأسفانه هنوز زیرساخت لازم برای اجرای آن‌ها در باغات وجود ندارد.
عضو هیات علمی دانشگاه ملایر به عدم تناسب بین تحقیقات پژوهشکده و شرایط موجود اشاره و خاطرنشان کرد: در این زمینه حلقه مفقوده‌ای احساس می‌شود و نبود زیرساخت‌های لازم در باغات ملایر برای اجرای این طرح‌ها، یکی از معضلات جدی کشاورزان و فعالان این حوزه است.
کاهش ۲۰ درصدی محصول انگور ملایر بر اثر سرمازدگی
علیرضا زنگنه، مدیر جهاد کشاورزی ملایر نیز در ادامه با اشاره به بیش از ۱۳ هزار هکتار باغ انگور بارور در ملایر در شهرستان به ایسنا گفت: در شرایط عادی سالانه ۳۰۵ هزار تن انگور تولید می‌شود اما امسال با کاهش ۲۰ درصدی محصول روبرو هستیم.
وی با بیان اینکه باغات سنتی و خزنده در برابر سرمازدگی آسیب‌پذیر هستند، در حالی که باغات داربستی با اجرای طرح فراز، خسارت کمتری متحمل شده‌اند، به ضرورت تغییر الگوی کشت در باغات ملایر اشاره کرد و افزود: برای تبدیل باغات خزنده به داربستی، ارائه تسهیلات به باغداران ضروری است تا بتوانند این تغییر پرهزینه را انجام دهند.
اجرای طرح فراز در ۲۲۰ هکتار از باغات انگور
وی از اجرای طرح فراز در ۲۲۰ هکتار از باغات انگور شهرستان خبر داد و تصریح کرد: روند اجرای طرح فراز به علت کمبود اعتبار، به کندی انجام می‌شود و اگر اعتبار لازم دیده شود، متقاضیان زیادی برای داربستی کردن باغات انگور وجود دارد بطوری که در حال حاضر ۱۲۰ هکتار پرونده آماده داریم که در صورت ارائه تسهیلات، طرح فراز را اجرا می‌کنند.
به گفته مدیرجهاد کشاورزی ملایر در حال حاضر هر کیلوگرم سبزه کشمش تیرابی با قیمت ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار تومان از باغداران خریداری می‌شود و با توجه به کاهش تولید، پیش‌بینی می‌شود قیمت آن ثابت بماند.
قیمت کشمش و چالش‌های باغداران
حجت‌الاسلام احد آزادی خواه، نماینده مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به موضوع تعهد ارزی و مشکلات پیش‌آمده برای صادرات کشمش، به ایسنا گفت: وزارت جهاد کشاورزی در این قضیه مقصر نیست و باید برای صادرات سالانه حدود ۷۰ هزار تُن کشمش ملایر تدبیر اساسی اندیشیده شود.
وی با بیان اینکه رویکرد فعلی نتیجه‌بخش نبوده، اظهار کرد: کشاورزان ناچارند محصول خود را به هر قیمتی بفروشند و از سوی دیگر، کارخانه‌داران و صادرکنندگان نیز به دلیل موضوع تعهد ارزی متضرر شده‌اند.
به گفته آزادی‌خواه قانون تعهد ارزی سال‌هاست در کشور جاری است و بانک مرکزی بر اجرای آن اصرار دارد، اما راهکارهای بهتری برای حل مشکل وجود دارد.
وی بر لزوم برندسازی، استانداردسازی، بازاریابی صحیح و بهره‌گیری از ظرفیت اتاق‌های مشترک بازرگانی و رایزنی‌های اقتصادی تاکید کرد و افزود: با ایجاد فضای مناسب، هم کشاورز و هم صادرکننده سود بیشتری می‌برد.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اعلام آمادگی برای برگزاری جلسات و گفت‌وگو برای رسیدن به نتیجه، از انجمن صادرکنندگان خواست تا با پیش قدم شدن و استفاده از ظرفیت‌های موجود، زمینه حل این مشکل را فراهم کنند.
انتهای پیام
نظرات