استان همدان با دارا بودن جمعیت قابل توجه روستایی و حضور خانواده‌های عشایری در نقاط مختلف استان، نیازمند توجه ویژه به نظام آموزشی این مناطق است.
تفاوت‌های فرهنگی، اقتصادی و جغرافیایی باعث شده‌اند دانش‌آموزان روستایی و عشایری نسبت به همتایان شهری خود از فرصت‌های آموزشی کمتری برخوردار باشند. مسئله کوچ‌های فصلی عشایر موجب ناپیوستگی آموزشی و ترک تحصیل در برخی از مقاطع تحصیلی می‌شود.
عدم وجود تقویم تحصیلی منعطف برای دانش‌آموزان عشایری یکی از چالش‌های تکرارشونده است.
از طرفی در بسیاری از مدارس روستایی و عشایری، کمبود معلم یا حضور معلمان با تجربه کم دیده می‌شود و نبود مشوق‌های کافی برای معلمان به منظور تدریس در مناطق دورافتاده و سخت‌گذر، موجب کاهش انگیزه و ماندگاری معلمان می‌شود.
بمناسبت ۱۵ مهر روز روستا و عشایر نشست تخصصی «بررسی وضعیت مدارس روستایی و عشایری استان همدان» با حضور رئیس امور عشایر استان همدان و معاون آموزش ابتدایی استان همدان در دفتر ایسنا برگزار شد.
نیاز دانش‌آموزان عشایری به ۳۰ معلم
رئیس امور عشایر استان همدان با اشاره به مشکلات و چالش‌های آموزش و پرورش در مناطق عشایری و نیازهای خاص این قشر، بیان کرد: در حال حاضر نیاز به ۳۰ معلم داریم تا استان به‌صورت مستقل پوشش آموزشی لازم برای دانش اموزان عشایری را داشته باشد.
جعفر کاویانی‌دلشاد با بیان اینکه راهکار مناسب انتخاب رشته‌های تحصیلی مناسب برای فرزندان عشایر است، گفت: این افراد به دلیل آشنایی با محیط عشایری و تجربه‌های عملی، بازدهی بالاتری در این رشته‌ها دارند و بهتر می‌توانند در مناطق خود فعالیت کنند.
وی به فعالیت پنج نفر از فرزندان عشایر به عنوان معلم درفصل تابستان اشاره کرد و گفت: برگزاری کلاس‌های نیمه‌کاره و محدود در زمان‌های خاص، مانند تعطیلات عید و تابستان، باعث کاهش کیفیت آموزش می‌شود و نیاز است معلمان در طول سال‌تحصیلی به صورت منظم و مستمر در این مناطق حضور داشته باشند.
رئیس امور عشایر استان همدان با بیان اینکه می‌توان سیستم آموزش مجازی و آنلاین مانند پلتفرم شاد، در این مناطق پیاده‌سازی شود، افزود: هرچند مشکلاتی مانند نبود آنتن و تجهیزات مانند لپ‌تاپ و تبلت وجود دارد.
خیرین، گره‌گشای مشکلات مدارس عشایری
کاویانی‌دلشاد با اشاره به استفاده از کمک‌های خیرین برای تأمین تجهیزات و ساخت مدارس شبانه‌روزی در مناطق عشایری، تصریح کرد: در حال حاضر بزرگ‌ترین کانون اسکان عشایر کشور در منطقه غرب کرخه است که حدود ۱۳۰۰ خانوار در آن ساکن هستند، نیازمند ساخت مدرسه‌های ثابت و شبانه‌روزی است.
رئیس امور عشایر استان همدان ادامه داد: مدارس باید مخصوص کودکان و نوجوانان عشایری باشد تا بتوانند در کنار خانواده‌هایشان تحصیل کنند و از امکانات آموزشی بهره‌مند شوند.
وی با تاکید بر اهمیت ساخت مدارس راهنمایی و دبیرستان‌های شبانه‌روزی برای دانش‌آموزان عشایری، گفت: این فرصت‌ها برای دانش‌آموزان عشایری که سخت‌کوش در تحصیل هستند، می‌تواند مسیر تحصیلی را هموار کرده و از ترک تحصیل و انصراف آنان به‌ویژه دختران جلوگیری کند.
حمایت از معلمان مدارس عشایری
کاویانی‌دلشاد با اشاره به مشکلات مدارس عشایری از جمله کمبود معلم در مناطق عشایری و دشواری‌های جابه‌جایی آنان، به‌ویژه در فصل‌های سرد و بارانی، تصریح کرد: باید برنامه‌ریزی منظم و حمایت بیشتر برای معلمان مدارس عشایری صورت گیرد تا بتوانند به صورت مستمر در این مناطق فعالیت کنند.
وی افزود: معلمان در مناطق عشایری با مشکلات بسیاری مانند ناامن بودن بعضی مناطق، نداشتن وسیله مناسب رفت و آمد به مناطق صعب‌العبور، مکانی برای اقامت و اسکان مواجه هستند.
رئیس امور عشایر استان همدان از همکاری‌های صورت‌گرفته با استان‌های مختلف، مانند خوزستان و همدان، برای تأمین معلم و تجهیزات خبر داد و گفت: هماهنگی و برنامه‌ریزی دقیق برای پوشش کامل مناطق عشایری ضروری است.
اجرای عدالت آموزشی برای دانش‌آموزان عشایری
معاون آموزش ابتدایی استان همدان نیز در این نشست با تاکید بر اهمیت اجرای عدالت آموزشی و فراهم کردن فرصت‌های برابر یادگیری برای همه دانش‌آموزان، به ویژه کودکان عشایری که سبک زندگی و شرایط خاصی دارند، بیان کرد: عدالت آموزشی شامل جذب معلمان مختص عشایری که کوچ‌رو باشند، فراهم کردن امکانات حمل‌ونقل و آموزش در کلاس‌های کوچک و چندنفره است تا بتوان به بهترین شکل نیازهای آموزشی این گروه خاص را برآورده کرد.
معصومه خدابنده‌لو با بیان اینکه دانش‌آموزان عشایری که در سیدا (سامانه ثبت‌نام دانش‌آموزشی) استان خوزستان ثبت‌نام شده‌اند، با شروع ماه تحصیلی مهر و آبان در همدان حضور دارند، گفت: از ابتدای مهر تا پایان آبان معلمان خوزستانی برای پوشش این دانش‌آموزان در استان همدان مستقر می‌شوند و در حال حاضر تمامی کلاس‌ها که در سیاه‌چادر برگزار می‌شود، تحت نظارت و سازماندهی قرار دارند و کتاب‌های درسی در اختیار دانش‌آموزان قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان عشایری از نظر کیفی و توصیفی ارزشیابی می‌شوند، بیان کرد: دانش‌آموزان با نظر معلمان ارتقا پیدا می‌کنند و در جریان سال‌تحصیلی بررسی می‌شود.
ضرورت حمایت مالی معلمان مدارس عشایری
وی با بیان اینکه آموزش دانش‌آموزان عشایری با مشکلات و چالش‌هایی مواجه است، ادامه داد: از جمله این مشکلات نیاز به معلمان بیشتر، تجهیزات و امکانات لازم، جذب معلمان بومی و زحمت‌کش عشایری و ضرورت حمایت‌های مالی و انگیزشی برای معلمان شبانه‌روزی است.
خدابنده‌لو با تاکید بر اهمیت جذب معلمان مرد و رفع محدودیت‌های رشته‌ای برای عشایر، گفت: اهمیت این موارد برای این است که معلمانی از جنس عشایر بهتر به نیازهای خاص دانش‌آموزان عشایری پاسخ می‌دهند.
وی با بیان اینکه دفترچه‌های استخدامی وزارت آموزش و پرورش، بخش مخصوص معلمان عشایری را به‌صورت جداگانه در نظر گرفته است و نیروهای آقا (مربوط به عشایر) باشند که در محل‌های عشایری خدمت کنند، تصریح کرد: هر ساله تلاش می‌شود تا تعداد معلمان جذب‌شده مطابق با نیازهای دانش‌آموزان عشایری باشد تا بتوانند پوشش کامل و موثری ارائه دهند.
خدابنده‌لو با اشاره به اینکه علاوه بر معلمان رسمی، هفت معلم غیرموظف نیز در حوزه عشایری فعالیت می‌کنند که علاقه‌مند و متعهد به این حوزه هستند، افزود: در مناطق لرستان و ایلام، تعدادی از کلاس‌ها توسط همکاران که با عشایر کوچ می‌کنند، تحت پوشش قرار می‌گیرند و در صورت نیاز نیروهای غیرموظف لرستان نیز برای پوشش دانش‌آموزان پراکنده در این مناطق کمک می‌کنند.
وی با بیان اینکه تمامی این نیروها، رسمی و غیرموظف، آقا هستند و هدف اصلی، فراهم کردن فرصت‌های برابر آموزشی برای دانش‌آموزان عشایری است، گفت: در این راستا جذب معلمان بومی تأکید شده است تا بتوان نیازهای خاص دانش‌آموزان عشایری در محیط‌های کوچک و چند نفره را بهتر برآورده کرد.
خدابنده‌لو به پرداخت رفاهیات برای نفرات غیرموظف که در پروژه‌های عشایری فعالیت می‌کنند اشاره کرد و افزود: در دستورالعمل عشایری، بندی برای پرداخت رفاهیات به این همکاران وجود دارد و در سال گذشته مبلغی برای رفاهیات معلمان عشایری در نظر گرفته شده است.
معاون آموزش ابتدایی استان همدان با اشاره به اینکه در برنامه بازگشایی مدارس عشایری، رفاهیات خاصی برای معلمان عشایری در نظر گرفته شده است، اظهار کرد: معلمان استان خوزستان که مدت دو ماه در همدان حضور دارند در مدارس شبانه‌روزی خزل و سامن مستقر هستند و هزینه‌های اسکان و تغذیه آن‌ها تامین می‌شود و برای همکاران استان همدان نیز از فضاهای مدارس استان‌های لرستان و ایلام برای اسکان آن‌ها استفاده شود.
وی تاکید کرد: با همکاری مدیرکل بودجه وزارتخانه برای حضور معلمان در کنار دانش‌آموزان عشایری در طول سال‌تحصیلی و تامین هزینه‌های مربوطه اقدام شده است.
خدابنده‌لو با اشاره به تعداد کل دانش‌آموزان عشایری در استان همدان، گفت: تعداد کل دانش‌آموزان عشایری استان ۳۰۳ نفر است که از این تعداد ۹۸ نفر در کلاس‌های ثابت عشایری در ۶ کلاس چندپایه تحصیل می‌کنند. در حال حاضر دو مدرسه ثابت عشایری در ناحیه ۲ همدان (مدرسه گمار قشلاق و مدرسه جوکار روستای دهنو) و ۱۷ مدرسه سیار در قالب ۲۲ کلاس فعال هستند که در آن‌ها آموزش در تمامی پایه‌های تحصیلی ارائه می‌شود.
وی به تعداد دانش‌آموزان عشایری سیار نیز اشاره کرد و افزود: تعداد دانش‌آموزان عشایری سیار ۲۰۵ نفر است و تعداد معلمان، مدیرآموزگار ۱۸ نفر که ۱۳ نفر خانم و پنج نفر آقا هستند و امسال، دو نیروی جدید به تیم معلمان عشایری جذب شده و هفت نفر به صورت غیرموظف از نیروهای عادی همکاری می‌کنند.
خدابنده‌لو با اشاره به اجرای برنامه تخصیص راهبران آموزشی برای مدارس روستایی، بیان کرد: وزارت آموزش و پرورش با هدف بهبود کیفیت آموزش روستایی، اقدام به تخصیص راهبران آموزشی کرد که هر ۱۲ کلاس چند پایه در روستاها یک راهبر آموزشی دارد.
معاون آموزش ابتدایی استان همدان با بیان اینکه این راهبران به صورت هفتگی در کلاس‌ها حضور یافته، کیفیت آموزش را رصد می‌کنند، تصریح کرد: این اقدامات با هدف ارتقاء کیفیت آموزش در کلاس‌های چند پایه و تضمین سلامت آموزشی دانش‌آموزان در حال اجراست.
معاون آموزش ابتدایی استان همدان با بیان اینکه کوچ عشایری استان همدان در مهر آغاز می‌شود و دسترسی به دانش‌آموزان عشایری همدان وجود ندارد، بیان کرد: دانش‌آموزان عشایری استان همدان در استان‌های دیگر مانند ایلام و لرستان تحت پوشش قرار می‌گیرند و امسال ۱۰ کد عشایری جدید دریافت شده و مدارس عشایری در این استان‌ها اضافه شده است که دانش‌آموزان در حین کوچ در این استان‌ها ثبت‌نام و آموزش می‌بینند.
وی با بیان اینکه در منطقه «دشت عباس» تعداد ۱۲۰۰ خانوار عشایری در محله‌های شبانه‌روزی ساکن هستند، اظهار کرد: دانش‌آموزان عشایری این مناطق که در سیاه‌چادر آموزش می‌بینند، نیازمند امکانات آموزشی و رفاهی ویژه هستند.
شناسایی و جذب دانش‌آموزان عشایری در مسیر کوچ
خدابنده‌لو با تاکید بر اهمیت فرهنگسازی و جذب دانش‌آموزان عشایری، خاطرنشان کرد: کارشناسان و معلمان عشایری از ابتدای تابستان در حال شناسایی دانش‌آموزان پایه اول هستند و با اولیا ارتباط برقرار می‌کنند و مدارک را جمع‌آوری و فرآیند ثبت‌نام را انجام می‌دهند.
وی به چهار مولفه اصلی برای جذب دانش‌آموزان عشایری اشاره کرد و گفت: دسترسی به مدرسه، ثبت‌نام، جنسیت و نگهداشت دانش‌آموزان در مدارس، چهارمولفه اصلی است و تلاش می‌شود دانش‌آموزان در مسیر کوچ‌های عشایری شناسایی و تحت پوشش قرار گیرند و در کلاس‌های نزدیک به محل سکونت خود آموزش ببینند.
خدابنده‌لو افزود: در مواردی که دسترسی به دانش‌آموزان مشکل است، برنامه‌هایی مانند طرح «حامی» در تابستان اجرا می‌شود که در آن ۲۰ کلاس و ۲۰ جلسه آموزشی برای دانش‌آموزانی که در طول سال تحصیلی کمتر در دسترس بودند، برگزار می‌شود.
وی با اشاره به اجرای برنامه‌های ویژه برای دانش‌آموزان با استعداد از جمله طرح «شهاب» که در دوره‌های چهارم تا ششم ابتدایی اجرا می‌شود و دانش‌آموزان براساس استعدادهای برتر شناسایی می‌شوند، بیان کرد: اطلاعات مربوط به استعدادهای برتر در پرونده‌های محرمانه نگهداری شده و در مراحل بعدی به مدارس راهنمایی منتقل می‌شود تا برنامه‌ریزی‌های لازم انجام گیرد.
معاون آموزش ابتدایی استان همدان، تاکید کرد: تمامی این اقدامات با هدف ارتقاء سطح آموزشی و رفاهی دانش‌آموزان و معلمان عشایری انجام می‌شود و موردی از نقص یا مشکل در این حوزه‌ها وجود ندارد.
استفاده از مدارس کانکسی به‌دلیل محدودیت سرانه دانش‌آموزشی و فضای آموزشی
خدابنده‌لو با بیان اینکه به‌دلیل نوسازی و توسعه مدارس، ساختمان‌های جدید ساخته شده و برخی مدارس در قالب مدارس کانکسی موقت فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: این موضوع به محدودیت‌های سرانه دانش‌آموزی و فضای آموزشی مرتبط است که برای پاسخگویی به افزایش جمعیت دانش‌آموزان، مدارس مجبور به استفاده از کانکس‌های موقت هستند.
وی با اشاره به اینکه تعداد ۱۸۰ هزار دانش‌آموز در مقطع ابتدایی در استان وجود دارد، گفت: از این تعداد، ۶۰ هزار و ۸۰۱ نفر در مدارس روستایی ثبت‌نام کرده‌اند و در حال آموزش هستندکه از این تعداد، ۱۹ هزار و ۱۵۰نفر در کلاس‌های چند پایه تحصیل می‌کنند و در مجموع ۳۳۶۸ کلاس روستایی و ۱۳۲۰ کلاس چند پایه در مدارس روستایی فعال است.
خدابنده‌لو به تعداد معلمان روستایی نیز اشاره کرد و گفت: تعداد معلمان روستایی نیز برابر با تعداد کلاس‌هاست، یعنی ۳۳۶۸ معلم، که هر کلاس به یک معلم اختصاص یافته است.
وی در مورد توزیع دانش‌آموزان نیز بیان کرد: هر مدرسه با حدود ۱۰۰ دانش‌آموز، پنج معلم دارد که این معلمان به صورت تک پایه آموزش می‌دهند و این امر کیفیت آموزش را افزایش می‌دهد.
فرهنگسازی مزایای آموزش چند پایه برای خانواده‌های روستایی
خدابنده‌لو با بیان اینکه بعضی مدارس به صورت تفکیک دخترانه و پسرانه عمل می‌کنند، گفت: ممکن است تعداد معلمان بسته به آمار مدرسه بیشتر باشد، که این موضوع باعث می‌شود کلاس‌های چند پایه نیز تشکیل شوند.
وی با اشاره به اینکه اولیا نسبت به آموزش در کلاس‌های چند پایه نگرانی‌هایی دارند، تصریح کرد: معلمان کلاس‌های چند پایه آموزش‌های تخصصی لازم را گذرانده و با توجه به ارتباط طولی کتاب‌ها تدریس می‌کنند که این امر منجر به یادگیری عمیق و پایدار در دانش‌آموزان می‌شود.
معاون آموزش ابتدایی استان همدان با بیان اینکه در مدارس روستایی به‌دلیل نداشتن آمار پایین دانش‌آموزان روستایی موجب تشکیل کلاس چندپایه می‌شود و نیاز است فرهنگسازی در خانواده‌های روستایی صورت گیرد تا اهمیت و مزایای آموزش چندپایه درک شود، افزود: در این راستا جلسات آموزشی و آگاهی‌بخشی قبل از شروع سال‌تحصیلی برگزار می‌شود که در آن، والدین با نحوه ارزشیابی توصیفی و روش‌های آموزش در کلاس‌های چند پایه آشنا می‌شوند و این آموزش‌ها باعث پذیرش بیشتر اولیا شده است.
به‌گزارش ایسنا، مدارس عشایری و روستایی استان همدان، با وجود تلاش‌های انجام‌شده، همچنان با چالش‌هایی نظیر کمبود زیرساخت، نیروی انسانی، مشکلات فرهنگی و اقتصادی مواجه‌اند. رفع این مشکلات نیازمند برنامه‌ریزی جامع، همراهی دولت، مشارکت مردمی و ایجاد سیاست‌های منطقه‌محور و هدفمند است تا فرصت‌های برابر آموزشی برای همه دانش‌آموزان فراهم شود.
انتهای پیام
نظرات