به گزارش ایسنا، اگرچه گاهی فرضیات عمومی به سبب هماهنگی با تجربیات زیسته با واقعیت‌های کارشناسی مطابق می‌شود اما با فقدان اطلاع‌رسانی دقیق، فرضیاتی هم مطرح می‌شوند که دور از واقعیتند. این فرضیه که «فناوری ضدتگرگ باعث کاهش بارش می‌شود» نیز چند سال است که مطرح شده و باور بخشی از جامعه را شکل داده است؛ باوری که ریشه در تجربه زیسته کشاورزان، تکرار خسارت‌ها البته بی‌اعتمادی نسبت به مدیریت منابع آب دارد.
در سال‌های اخیر استفاده از دستگاه‌هایی به نام «ضد تگرگ» با هدف کاهش خسارت بارش تگرگ به باغات و مزارع و حتی خودروها در برخی نقاط کشور رواج یافته است. اگرچه کارکرد دستگاه محل بحث کارشناسان بوده است، برخی آن را راهکاری فناورانه برای کاهش خسارات جوی می‌دانند و برخی دیگر نسبت به پیامدهای احتمالی آن بر الگوی بارش هشدار می‌دهد و نگرانند.
موافقان استفاده از این دستگاه ادعا می‌کنند این دستگاه‌ها با انفجار گازهایی مانند استیلن یا بوتان امواج صوتی شدیدی را به جو می‌فرستند و با شکستن هسته‌های یخ درون ابرها، تگرگ را از حالت جامد به مایع تبدیل می‌کنند؛ با این حال، نگاه از زاویه‌ای دیگر نشان می‌دهد، شکل‌گیری فرضیه‌ای درباره رابطه بین «خشکسالی و کم بارشی» و «دستگاه ضد تگرگ» تا حدی طبیعیست و بدون توجه به درستی یا نادرستی این فرضیه، احتمالا کنار هم قرار گرفتن عباراتی مانند «انفجار گاز»، « تولید امواج صوتی»، «شکستن هسته یخ» و «دستگاه ضد تگرگ» در شرایط «خشکسالی»، «کم آبی» و «کاهش بارش» منجر به ایجاد احساس تقابل بین بارش و دستگاه ضد تگرگ و ارتباط بین کم بارشی و این دستگاه می‌شود.
اما جدا از باوری که درباره فناوری «ضد تگرگ» به وجود آورده، اظهار نظر قطعی درباره آثار کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت آن نیازمند پژوهش‌های جامع و علمی است. به گفته رئیس سابق پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو اگرچه به‌طور کلی این دستگاه تاثیر چندانی بر بارش یک منطقه نمی‌گذارد اما «تا کنون پژوهش جامع و بلندمدتی در این زمینه انجام نشده است»و بر همین اساس به نظر می‌رسد انجام پژوهشی جامع و کامل در این رابطه ضروریست.
«ضد تگرگ» چگونه کار می‌کند؟
مهدی رهنما در گفت‌وگو با ایسنا مطالعات انجام شده درباره این فرضیه را بررسی و درباره نحوه کار دستگاه ضد تگرگ اظهارکرد: این دستگاه‌ها - که در دنیا با عنوان «اسلحه ضد تگرگ» نیز شناخته می‌شود - معمولاً با استفاده از گازهایی مانند استیلن یا بوتان کار می‌کنند. در ایران دستگاه‌های ضد تگرگ معمولا با گاز استیلن کار می‌کنند. گاز، درون دستگاه منفجر و موجی شوکی به‌صورت عمودی به سمت جو فرستاده می‌شود. این امواج به ذرات جامد موجود در ابر برخورد می‌کنند و باعث می‌شوند این ذرات شکسته یا به ذرات مایع تبدیل شوند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو ادامه داد: مکانیزم دستگاه از شکل‌گیری تگرگ‌ها جلوگیری می‌کند حتی در منابعی آورده شده که این فرایند باعث تبدیل ذرات جامد به مایع و در نتیجه بارش باران به جای تگرگ می‌شوند همچنین ثابت نشده که دستگاه ضد تگرگ باعث «فرار ابرها» بشود و بر اساس مکانیزم، این دستگاه تنها از بزرگ شدن هسته‌های یخ جلوگیری می‌کند.
بررسی آثار بلند مدت «ضد تگرگ» یک نیاز پژوهشیست
رهنما در پاسخ به این پرسشی درباره تأثیر بلندمدت این دستگاه‌ها بر اقلیم یا الگوی بارش مناطق نیز گفت: تاکنون پژوهش جامع و بلندمدتی در این زمینه انجام نشده است. به نظر می‌رسد نه در ایران و نه حتی در بسیاری از کشورها مطالعات منظم درباره اثر اقلیمی این دستگاه‌ها وجود ندارد. در واقع این موضوع یک نیاز پژوهشی است که استفاده گسترده از دستگاه های ضد تگرگ می‌تواند در دراز مدت بر الگوی بارش تأثیر منفی بگذارد یا خیر.
از باغات شمال غرب تا پارکینگ‌های ایران‌خودرو در تهران
رئیس سابق پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور اظهار کرد: باغداران برای محافظت از محصولات خود در برابر تگرگ به‌ویژه در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی در سال‌های اخیر از این دستگاه استفاده کرده‌اند.
این پژوهشگر حوزه هواشناسی و علوم جوی افزود: استفاده از دستگاه ضد تگرگ حتی در مناطق صنعتی نیز گسترش یافته است. به عنوان مثال در تهران به‌ویژه در پارکینگ‌های روباز شرکت‌های خودروسازی مانند ایران‌خودرو برای جلوگیری از خسارت تگرگ به خودروهای تولیدشده از این دستگاه‌ها استفاده می‌شود.
رهنما با اشاره به نمونه‌های نصب شده در پارکینگ‌های منطقه تهرانسر نیز گفت: چون صدای ناشی از انفجار گاز استیلن بسیار شدید است، آلودگی صوتی به همراه دارد بنابراین مردم ساکن در این محدوده‌ها نیز بارها شکایت خود را اعلام کردند.
«ضد تگرگ» کل توده ابری را متلاشی نمی‌کند
رئیس سابق پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو تصریح کرد: این امواج اثر محدودی دارند و فقط در یک نقطه کوچک از جو منتشر می‌شوند. به همین دلیل نمی‌توانند کل توده ابر را متلاشی یا پراکنده کنند. بیشتر اثر آن‌ها در همان ناحیه‌ای اتفاق می‌افتد که تگرگ در حال شکل‌گیری است. در نتیجه آن‌ها تأثیری بر فرار یا از بین رفتن ابرها ندارند اما با انتشار امواج و ایجاد اثر تکانشی در نهایت تگرگ‌ها خرد و خردتر می‌شوند.
وی افزود: عملکرد این دستگاه‌ها به دو صورت خودکار یا با همراهی اپراتور انسانی است. برخی دستگاه‌ها به سامانه‌های پیش‌بینی و هشدار هواشناسی متصل هستند و به‌صورت خودکار فعال می‌شوند اما اغلب نمونه‌های موجود در ایران به‌صورت دستی کار می‌کنند و برای شلیک امواج در زمان مناسب به اپراتور نیاز دارند.
رهنما در پایان گفت: به‌طور کلی این دستگاه تاثیر آنچنانی در بارش یک منطقه ندارد اما موافق و مخالفان استفاده از دستگاه‌های ضد تگرگ هر یک دلیل و برهانی را در این زمینه ارائه می‌کنند. به نظر دستگاه ضد تگرگ می‌تواند نقش پیشگیرانه مفیدی در کاهش خسارات کشاورزی یا صنعتی داشته باشد.
انتهای پیام
نظرات