به گزارش ایسنا، در نشست رونمایی از کتاب «درباره‌ی نقاشی‌های آیدین آغداشلو؛ از مشق کردن تا از آن خودسازی» آیدین آغداشلو، علیرضا سمیع‌آذر و کیانوش معتقدی به سخنرانی پرداختند. این کتاب به بررسی مفهوم «از آن خودسازی» در آثار آغداشلو، با تمرکز بر بازآفرینی نقاشی‌های کلاسیک ایرانی و غربی، اختصاص دارد.

هنر مثل پیاز است!

آیدین آغداشلو در این مراسم به لایه لایه بودن هنر پرداخت و با بیان اینکه «هنر مانند پیاز است» گفت: هنرمند چیزی جز بازگوکننده‌ی معنای درونی خود نیست. هنر مانند پیاز است؛ لایه‌لایه باید کنار زده شود تا به مغز شیرینش برسیم؛ البته اگر مغزی داشته باشد. هرآنچه در آثارم تغییر داده‌ام یا خلق کرده‌ام، در حقیقت تلاشی برای کشف همین معنای درونی بوده است. نقاشی را از کودکی آغاز کردم. اولین نقاشی‌ام در پنج‌ ـ‌ شش سالگی چهره‌ دختربچه‌ای بود. از آن زمان تا امروز، تنها چیزی که مرا رها نکرده، وسوسه‌ی نقاشی است. نخستین تابلویم را در ۱۴ سالگی فروختم و در ۱۶ سالگی وارد کار تبلیغات و گرافیک شدم. این مسیر مداوم، بخشی از منِ درونی من است.

او ادامه داد: روزی تابلوی بزرگی را که کشیده بودم، در حضور خانواده تا نیمه سوزاندم. این کار نوعی واکنش به بحران روحی بود. بعد آن را روی مقوای دیگری چسباندم و امضا کردم. امروز اگر آن اثر را ببینم، می‌دانم که لحظه‌ای از زندگی‌ام در آن ثبت شده است. اثر هنری پس از خلق، متعلق به هنرمند نیست؛ مخاطب نیز سهمی در کشف معنا دارد. همان‌طور که در مورد یک چکش رنگ‌شده که زیرش نوشته شده «این یک چکش است»، معنا نه در تصویر بلکه در مواجهه‌ی مخاطب با آن شکل می‌گیرد.

آغداشلو تصریح کرد: آن دوران، زمان خلاقیت فشرده برای من بود. همیشه نوشته‌ام، شعر گفته‌ام و گرافیک کار کرده‌ام، اما نقاشی خانه‌ی اصلی من بوده است. این وسوسه هرگز رهایم نکرده و بعید است رهایم کند. منتقدان با تحلیل آثارم، جنبه‌هایی از کار مرا نشان داده‌اند که گاه خودم هم از آن آگاه نبوده‌ام. اثر هنری پس از خلق، به زندگی خود ادامه می‌دهد و مخاطب در معنا بخشیدن به آن شریک است.

هیچ اثری در خلأ درک نمی‌شود

در ادامه علیرضا سمیع‌آذر به تشریح جایگاه تاریخی و نظری مفهوم «از آن خودسازی» پرداخت و گفت: پدیده‌ی از آن خودسازی در هنر اساساً متعلق به قرن بیستم است؛ دوره‌ای که در آن تئوری هنر تقویت شد، نقد هنری گسترش یافت و رسانه‌ها و نشریات تخصصی نقش مؤثری در ارزیابی آثار ایفا کردند. در این دوران، آثار هنری دیگر تنها در مکان‌های خاصی چون کلیساها، کاخ‌ها یا خانه‌های اشراف به نمایش گذاشته نمی‌شدند، بلکه به سپهر عمومی راه یافتند. همین امر سبب شد مردم به جایگاه معنا و اندیشه در آثار توجه کنند و دیگر صرفاً به جلوه‌های زیبایی‌شناختی اکتفا نکنند.

او افزود: گسترش موزه‌ها و مجموعه‌های هنری باعث شد توجه عمومی به تاریخ هنر افزایش یابد. برخلاف گذشته که حتی طبقات تحصیل‌کرده هم به تاریخ هنر کم‌توجه بودند، در قرن بیستم تاریخ هنر به یک عادت عمومی تبدیل شد؛ کتاب‌های فراوانی نوشته شد و آموزش تاریخ هنر در مدارس و دانشگاه‌ها رواج پیدا کرد. در نتیجه، آثار شاخص تاریخی بیش از پیش در معرض گفت‌وگوی عمومی قرار گرفت و هنرمندان بسیاری گزیده‌ای از این آثار را دستمایه‌ی خلق آثار جدید خود قرار دادند. مفهوم از آن خودسازی به همین زمینه‌ی تاریخی بازمی‌گردد.

سمیع‌آذر تصریح کرد: از سال‌های میانی پس از جنگ جهانی دوم، بحث کانتکست یا زمینه درک اثر هنری در غرب گسترش یافت. هنرمندان و نظریه‌پردازان دریافتند که هیچ اثری در خلأ درک نمی‌شود؛ بلکه پس‌زمینه‌ی تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و زیسته‌ هنرمند و شرایط خلق اثر در فهم آن نقش اساسی دارد. اثر هنری به‌تنهایی سخن نمی‌گوید و مخاطب برای درک آن نیازمند آگاهی از این پس‌زمینه است. اگر تابلوی دوشیزگان آوینیون پیکاسو با همان شکل ظاهری اما با عنوان دوشیزگان تهران بازتولید شود، معنا و دلالت آن کاملاً متفاوت خواهد شد. این همان قدرت تغییر کانتکست است. در نتیجه، بازآفرینی آثار تاریخی در بستر جدید می‌تواند معناهای تازه‌ای بیافریند.

سمیع‌آذر در ادامه به تکنولوژی‌های تصویری پرداخت و گفت: از دهه‌ی ۱۹۶۰ به بعد، پیشرفت عکاسی رنگی و رسانه‌های تصویری باعث شد تولید تصویر توسط ماشین‌ها به‌شدت گسترش یابد. بسیاری از هنرمندان مفهومی به این نتیجه رسیدند که به جای رقابت با انبوه تصاویر تازه، بهتر است با تصاویر موجود کار کنند و معناهای تازه‌ای بیافرینند.

این منتقد هنری درباره آغداشلو گفت: برخلاف بسیاری از مدرنیست‌ها یا طبیعت‌گرایان ایرانی که آثارشان فاقد واکنش روشنفکرانه نسبت به جامعه و زمانه‌شان بود، آثار آغداشلو همواره با نگاهی انتقادی و فلسفی نسبت به جهان معاصر همراه است. این ویژگی در تاریخ هنر معاصر ایران بسیار نادر است. آیدین آغداشلو هنرمندی است که از مشق آثار کلاسیک آغاز کرد، اما هیچ‌گاه صرفاً به بازتولید وفادار نماند. او در آثارش عناصری می‌افزاید یا آن‌ها را مخدوش می‌کند تا گفت‌وگویی میان گذشته و اکنون برقرار سازد. حتی اگر امروز یکی از آثار کلاسیک را بدون تغییر بازتولید کند، ما آن را متعلق به زمانه‌ی خود می‌دانیم، چرا که او در طول بیش از پنج دهه کانتکستی شخصی و منحصربه‌فرد برای آثارش ساخته است.

در این مراسم نورا گودرزی (نویسنده کتاب) و کیانوش معتقدی (پژوهشگر و هنرمند) نیز سخنرانی کردند.

انتهای پیام