بسیاری از درختان کاشته شده در اماکن مقدس درختانی کهنسال و چندصدساله‌اند که آیین‌ها، نذرها و گردهمایی‌های مردمی را شاهد بوده‌اند. طبق نظر کارشناسان محیط‌زیست، حفاظت از این درختان، حفظ طبیعت و پاسداری از هویت اجتماعی و فرهنگی کشور است. 

در محوطه آستان مبارک شاهزاده حسین (ع) همدان و امامزاده محسن (ع) معروف به امامزاده کوه، دو درخت کهنسال با قدمت ۶۰۰ تا ۹۰۰ سال وجود دارد. در طول سال‌های متمادی این درختان به‌ویژه درخت کهنسال محوطه شاهزاده حسین (ع) دچار آفت، قارچ و پوسیدگی، نفوذ حشرات، فرسایش شاخه‌ها و خطر شکستگی شده‌اند. 

از جمله مواردی که سبب آسیب به این درخت شده است می‌توان به عدم آگاهی در نگهداری از آن، سیمان کردن محوطه دور درخت که جلوی تنفس ریشه و تنه درخت را گرفته و مانع آبرسانی شده، زدن میخ به تنه درخت که توجیه شرعی و عقلی ندارد و مشخص نیست با چه هدفی صورت گرفته، اشاره کرد. 

چندی پیش محمد آزادجو، مسئول دفتر آستان شاهزاده حسین(ع) درباره وضعیت این درخت کهنسال عنوان کرده که نامه‌نگاری‌هایی با اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری، محیط‌زیست، شهرداری و جهادکشاورزی انجام شده اما هیچکدام اقدامی برای نجات این درخت انجام نداده‌اند. 

عدم وجود ضمانت اجرایی برای حفاظت از درختان کهنسال و ثبت شده ملی 

بهنام نادری، فعال محیط‌زیستی در همدان با بیان اینکه در امامزاده‌ها و مساجد، درختان با هدف معنوی کاشته می‌شدند، به ایسنا گفت: این درختان سایه‌بان زائران خسته، محل استراحت و آرامش مردم و نمادی از زندگی و برکت بوده و هستند. 

وی با اشاره به اینکه در بحث حفظ درختان به‌ویژه درختان کهنسال که اغلب ثبت ملی نیز شده‌اند، ضمانت اجرایی وجود ندارد، تصریح کرد: مهم‌ترین مسأله بعد از عدم وجود ضمانت اجرایی، آگاهی نداشتن متولیان امامزادگان و مساجد از ارزش‌های میراث طبیعی و فرهنگی و لزوم حفظ این میراث ارزشمند است. 

نادری به نداشتن آمار دقیق درختان قدیمی و کهنسال و عدم شناسایی این درختان به عنوان میراث طبیعی کشور اشاره کرد و گفت: متأسفانه شناسایی و سنجش درختان کهنسال توسط جهاد کشاورزی و اداره‌کل منابع طبیعی صورت نمی‌گیرد و این دو دستگاه اجرایی که وظیفه نظارت و حفظ میراث طبیعی را برعهده دارند باید پاسخگو باشند.

این فعال محیط‌زیست همچنین درباره کم‌کاری و عدم رسیدگی هیات امناء دفتر آستان شاهزاده حسین(ع) به درخت کهنسال داخل این بقعه، تصریح کرد: هیات امناء این بقعه به وظیفه خود در نگهداری و حفاظت از این درخت کهنسال عمل نکرده است. 

وظیفه متولیان بقاع متبرکه، حفاظت و حراست از مجموعه است 

علی‌اکبر نظری، عضو شورای شهر همدان با تاکید بر اینکه مسئولیت حفاظت و نظارت بر مجموعه بقاع متبرکه در شهر برعهده اداره‌کل اوقاف و امور خیریه است، به ایسنا گفت: متولیان امر مانند اداره‌کل اوقاف و امور خیریه و هیات امنا بقاع متبرکه وظیفه حفاظت از مجموعه را برعهده دارند. 

وی افزود: مبالغ جمع‌آوری شده بقاع متبرکه باید برای حفظ مجموعه هزینه شود و موارد مورد نیاز برای حفاظت به‌ویژه درباره درختان کهنسال موجود در محوطه‌های این اماکن به شهرداری برای پیگیری و بررسی اعلام شود. 

نظارت بر روند حفاظت و مرمت برعهده میراث فرهنگی است 

چندی پیش نیز حمیدرضا حیدری، معاون میراث فرهنگی همدان درباره وضعیت درخت کهنسال آستان شاهزاده حسین(ع)، اعلام کرد: به دلیل دیرزیستی و وجود الحاقات غیرمجاز طی سال‌های گذشته توسط هیات امنا، بدنه و تنه درخت کهنسال شاهزاده حسین(ع) در معرض آسیب جدی قرار گرفته است. 

وی به اقدامات انجام شده با همکاری اداره‌کل اوقاف و امور خیریه، جهاد کشاورزی و هیئت امناء در آزادسازی اطراف بدنه این درخت و عملیات هرس اشاره کرد و گفت: بر اساس قانون، حفاظت و مرمت بناها و آثار تاریخی- طبیعی ثبت شده که در اختیار دستگاه‌های دولتی مانند اوقاف و امور خیریه، راه و شهرسازی و شهرداری قرار دارد، برعهده دستگاه متولی است و نظارت بر روند حفاظت و مرمت بر عهده میراث فرهنگی است. 

ضرورت روند رسیدگی و سمپاشی و مراقبت در طول سال 

خسرو محمدی، کارشناس اوقاف و امور خیریه استان همدان، درباره اقدامات و بررسی‌های انجام شده از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی و جهاد کشاورزی نیز به ایسنا گفت: با بررسی‌های انجام شده، آبخوری و پوکه‌های معدنی جمع‌آوری شده و درخت آزادسازی شده است و شهرداری نیز شاخه‌های نیمه شکسته و اضافی درخت را هرس کرده و سمپاشی برای دفع حشرات نیز انجام شده است. 

وی بر ضرورت روند رسیدگی و سمپاشی مداوم در طول سال و مراقبت از این درختان کهنسال تاکید کرده است. 

به‌ گزارش ایسنا، عدم رسیدگی و توجه به احیا، هرس و حفاظت از درختان کهنسال موجود در بقاع متبرکه و مساجد که در سال‌های اخیر بر اثر عوامل طبیعی یا کم‌توجهی در خطر آفت، پوسیدگی، خشکیدگی و شکستگی قرار گرفته‌اند، مسأله‌ای بسیار مهم است. 

این درختان از نظر کارشناسان میراث فرهنگی و اداره منابع طبیعی دارای ارزش میراث طبیعی و فرهنگی هستند و لزوم ثبت و حفاظت از این درختان با انجام بررسی‌های منظم، آبیاری اصولی و جلوگیری از ساخت‌وسازهای غیرمجاز در حریم بقاع متبرکه از گام‌های مؤثر در حفظ و حراست از  سرمایه‌های طبیعی و فرهنگی است. 

درختان کهنسال در امامزاده‌ها و مساجد، تنها موجودات زنده نیستند که ریشه در خاک دارند بلکه ریشه‌های محکمی در دل مردم و تاریخ این سرزمین دارند و حفظ و نگهداری از این ذخایر سبز طبیعی و فرهنگی، حفظ میراث ایرانی و اسلامی کشور است.

انتهای پیام