قلعه دختر فيروزآباد، به عنوان كهن ترين گنبد به جاي مانده از شيوه گنبدسازي ايراني، در حالت فعلي و به دليل وجود رينگ‌هاي حفاظتي به‌كار رفته در سالهاي قبل، تحت نيروي شديد رانش، فرو خواهد پاشيد. سيامك اسكندري ـ كارشناس معماري ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با اشاره به اين مطلب عنوان كرد: مشكل بزرگ بر سر راه حفاظت از اين اثر، از ميان رفتن بخشهايي از جرزهاي ضخيم پيرامون گنبدخانه و در نتجيه تشديد رانش گنبد در جهت بردار افقي است. درواقع پيش از انقلاب يك گروه سوييسي به منظور مهار رانش گنبد، اقدام به طراحي و نصب كمربندي از قاب فضايي به صورت يك رينگ در اطراف گنبد كرد. اين سازه به گونه‌اي است كه نيروي رانش را به صورت كششي در حلقه بيروني رينگ مهار مي‌كند. اما نيروي بسيار شديد رانش به‌واسطه دهانه بزرگ و سنگيني آن همچنان ادامه يافته، در حال حاضر عناصر فشاري رينگ را دچار خمش كرده است. به عبارتي، هر لحظه بر فشار گنبد و انرژي متراكم شده در سازه افزوده مي‌شود و با در نظر گرفتن وضعيت زلزله خيز انتظار مي‌رود كه دير يا زود، سازه به حد جاري شدن نزديك شود و انرژي متراكم در گنبد موجب انهدام ناگهاني آن خواهد شد. وي با اشاره به اينكه اين امر باعث تغيير شكل شديد گنبد در نقاطي كه با رينگ درگير نيست، گفت: ‌در اين خصوص اقدامات هرچه سريعتر مربوط به محاسبه از طريق مدل سازي كامپيوتري و تكميل جرزهاي از ميان رفته پيرامون گنبد به منظور ايجاد پشت بند مهار كننده نيروهاي جانبي بسيار ضروري است و پيش از اين نيز وضعيت اثر بايد به دقت مستند سازي شود؛ به گونه‌اي كه تمام تغيير شكل‌ها مشخص شود. اسكندري همچنين ساخت و سازهاي انجام شده در محوطه حريم آتشكده - كاخ اردشير ـ را متذكر شد و عنوان كرد: تا چند سال اخير تنها چندين خانه در اين منطقه وجود داشت، اما بي توجهي به اين موضوع باعث شد تا همين چند خانه به يك ده تبديل شود و اينكه مجموعه‌اي كه هم اكنون از عرصه اين كاخ در اختيار داريم، بسيار محدود و محصور است. در حاليكه مي‌شد به‌راحتي در همان زمان خانه‌ها را خريداري كرد. اين محوطه درواقع هم اكنون در اختيار عشايري است كه اسكان يافته‌اند. وي افزود: شكلي كه در حال حاضر يكي از گنبدها دارد، اين است كه نصف آن ريخته و رانش دو گنبد ديگر باعث مي‌شود كه اين گنبد نصفه به سمت تخريب پيش رود. البته هنوز شرايط بحراني نيست، اما مي‌تواند خطرناك باشد. اسكندري درباره انجام عمليات كاوش در منطقه گفت: به اعتقاد بنده تا زماني كه آثار حفاظت نشده داريم و آثاري به‌دست آمده از حفاري‌هاي پيشينه كه به امان خدا رها شده‌اند، نبايد دست به حفاري زد. هرچند اين ناحيه بسيار مستعد كاوش است، اما انجام آن در حال حاضر لازم نيست. منتها اين كار حتما با روشهاي برداشت ژئومغناطيسي و الكترونيكي بايد صورت گيرد تا نقشه‌هاي كاملي را با سرعت بسيار در وسعت زياد بتوان تهيه كرد. به‌عبارتي، وقتي بدانيم چه چيزي در اختيار داريم، بهتر مي‌توانيم به عمليات كاوش در سالهاي بعد بپردازيم. اين كارشناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ضمن تاكيد بر مستندسازي كليه بناهاي مجموعه و محوطه فيروزآباد، گفت: تا زماني كه مي‌توانيم از وضع موجود اطلاعات به‌دست آوريم، نبايد حفاري كنيم. متاسفانه اين سيستم رايج نيست و روشهاي باستان شناسي حال حاضر كشور بسيار قديمي و از فن آوري روز بي‌بهره است. عكاسي‌هاي مادون قرمز، عكسهاي ماهواره‌يي و ديگر روشها كمك كننده هستند. مستندسازي مهمترين بخش قضيه است، اينكه بدانيم چه داشته‌هايي داريم بر مبناي آن تصميم گيري كنيم. برداشت‌ها در اين زمينه به ما كمك مي‌كند. وي در پايان اشاره‌اي به هنر ساساني در اين مجموعه دارد: فيروز آباد نمونه خوب معماري پارتي با پلان دايره‌يي شكل است كه كهندژ مركز آن قرار مي‌گرفته است، ‌و ماركوپولو در سفرنامه‌اش به ميل فيروزآباد اشاره داشته است. ترسيم دايره بزرگ شهر به قطر 2دوكيلومتر و پهناي خطاي 7 تا 8 متري در اندازه گيري صحيح آن نشان از معماري دقيق هنرمندان اين دوره دارد. قلعه دختر كه اردشير بابكان آن‌را مقر خود در مبارزه با دوران پنجم قرار مي‌دهد، قديمي ترين بنايي است كه پيش از ساخته شدن شهر به‌صورت نهايي بنا مي‌كند. گنبد اين قلعه قديمي ترين گنبد باقي مانده در جهان بر روي پلان مربع و چنان ساخته شده كه امكان دسترسي به آن تقريبا محال بوده است. استفاده از ملات گچ نيز در اين خصوص جالب توجه است. ماده‌اي كه مي‌تواند خود را با فرم به خوبي تطبيق داده و در عين حال بسيار محكم است. در فيروزآباد به‌عنوان نقطه اتصال معماري دو دوره اشكاني و ساساني كاخ آتشكده نيز با سه گنبد تزئينات گچي ويژه داخل طاق نماها جدا از نمايش ارزشهاي هنر ساساني اشاره‌اي به هنر تخت جمشيد دارد؛ سردردها و تاق‌هاي پلكاني شكل، ضمن اينكه در ميل فيروزآباد با پلان مربع، ارتفاع باقي مانده را 30 متر و پلكان مارپيچ بتدريج باريك شونده تاثيري از هنر روم را مي‌توان مشاهده كرد. انتهاي پيام