عمارت «کلاه‌فرنگی فرح‌آباد» در جنوب شرقی‌ترین نقطه‌ی پایتخت، جایی است که بسیاری از مردم تهران به‌خاطر آب‌وهوای خوبش و وجود پارک «سرخه‌حصار» که محوطه‌ای جنگلی و بکر در نزدیکی این عمارت است، برای استراحت و نفس کشیدن به آنجا می‌روند؛ اما در طول 35 سال گذشته، پای کمتر کسی از مردم عادی به عمارت «کلاه‌فرنگی فرح‌آباد» رسیده است.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، پایتخت‌نشینان اگر بخواهند نگاهی به قله‌ی دماوند بیندازند، قبل از دیدن کوه، ساختمانی رنگ‌ورو رفته را با برجی شبیه گنبد می‌بینند که قدیمی‌ترها پس از دوره‌ی ناصرالدین‌شاه به آن «اندرونی شکارگاه دوشان‌تپه» می‌گفتند. آنجا بعدها به نام «عمارت کلاه‌فرنگی فرح‌آباد» معروف شد، نامی برگرفته از روستایی که در آن نزدیکی بوده است.
حالا این مکان توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران به موزه تبدیل شده است؛ «موزه‌ی خیلج فارس». جایی که دیوارهای نمورش پوست انداخته‌اند.
برای وارد شدن به این موزه، نخست باید از محوطه‌ی حفاظت‌شده‌ی زیر نظر سازمان محیط زیست که یکی از شکارگاه‌های شاه‌های قاجار بوده است، عبور کرد.
ورودی محوطه بیشتر شبیه در کاروانسراهای قدیمی است، دری که بخش‌هایی از آن ریخته و نابود شده، اما هنوز ورودی ستاد فرماندهی نیروی دریایی (دژبانی فرح‌آباد) است و چراغ‌های نصب‌شده در دو طرف آن در ورودی که معلوم نیست در کدام دوره در این مکان نصب شده‌اند، یکی کاملا نابود شده و دیگری رنگی به رخ ندارد. البته باید اتاقک‌های ورودی دژبانی را به‌دلیل معاصر بودن‌شان، در این مجموعه نادیده گرفت.
عمارت‌های قرارگرفته در فضای باز محوطه مانند «ساعت آبی» نصب‌شده بین دو عمارت و استخر، نیز ناخوش احوال‌اند، مانند خانه‌ی مستخدم‌ها و سرایدار محوطه، یا گل‌خانه‌ای که حالا فقط از آن بدنه‌ای فلزی باقی مانده است.
در نهایت، مسیر به عمارت اصلی (عمارت کلاه‌فرنگی) می‌رسد و شیرهای سنگی که دو طرف ساختمان اصلی جاخوش کرده‌اند و با ساختمانی که باید مکانی برای گردشگران باشد، اما نیست، یک‌رنگ‌اند. مشخص نیست این مجسمه‌ها در چه دوره‌ای و با چه مصالحی ساخته و در این مکان نصب شده‌اند. وضعیت فعلی آن‌ها هم به رسیدگی نیاز دارد.
وروردی بنا در مقایسه با هشتی خانه‌های قدیمی، بزرگ‌تر و خیلی زیباتر از آن نمونه‌هاست، شش ضلع دارد و در هر ضلع، یک ویترین است که روند شکل‌گیری نیروی دریای ایران را از چند دوره‌ی تاریخی مانند مادها، هخامنشیان، قاجار، پهلوی و انقلاب اسلامی نشان می‌دهد.
ساختمان عمارت سه طبقه دارد؛ در طبقه‌های اول و دوم، بخش‌هایی از این موزه استقرار دارد و طبقه‌ی سوم، فقط سالن اجتماعات است.
با وارد شدن به موزه، متعجب خواهید شد، چراکه اگر آینه‌کاری‌های سقف و نقاشی‌های روی دیوارها نباشند، تفاوتی میان یک خانه‌ی قدیمی و حتی فرسوده با این موزه وجود ندارد! اینجا موزه‌ای با شرایط و استانداردهای خاص خودش است؛ استانداردهایی متفاوت با هر موزه‌ی دیگری در دنیا.
دیوارها برای نصب هر وسیله‌ای، بارها سوراخ شده‌اند. فضای اتاق‌ها و سالن‌ها در دو طبقه‌ای که در قالب موزه سامان‌دهی شده‌اند، با تورهای سبزرنگ پوشانده شده‌اند و روی آن‌ها اسپیلت، تابلو، بنر و چراغ‌هایی نصب شده‌اند و حتی مانکن‌هایی از غواصان و خلبانان نیروی دریایی روی دیوار نصب شده‌اند.
بالکن محوطه نیز دست کمی از فضای داخلی ساختمان ندارد؛ برخی ستون‌ها، فلزی و تعدادی نیز گچ‌بری شده‌اند. حریم محوطه با دیوارهای خشتی و قدیمی مشخص شده‌اند، هرکدام از این دیوارها به یک جای شخصی یا عمومی می‌رسد؛ یکی به زمین بازی چوگان و دیگری به پارک سرخه‌حصار.
هرچند مسوولان کنونی این محوطه‌ی تاریخی که 20 بهمن‌ماه 1355 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، می‌گویند که طرحی برای ورود گردشگر به منطقه دارند، اما خدا می‌داند که این طرح کی به نتیجه خواهد رسید.
چندی پیش رییس شورای اسلامی شهر تهران در بازدید از عمارت اصلی کلاه‌فرنگی، موزه‌ی نیروی دریایی سپاه و محوطه‌ی آن، با اشاره به سابقه‌ی تاریخی این عمارت، این محوطه را مکانی برای ایجاد یکی از بزرگ‌ترین مناطق گردشگری تهران دانست.
به گزارش خبرنگار ایسنا، احمد مسجدجامعی گفت: اینجا یکی از مناطقی است که از سال‌های دور حفاظت شده، به همین دلیل، کمتر مورد گزند و آسیب قرار گرفته است. منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ای با این قدمت تاریخی در دنیا بسیار کم است. حفظ و مرمت این بنا با همکاری نیروی دریایی سپاه پاسداران، سازمان میراث فرهنگی، سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری تهران ضرورت دارد.
او پیشنهاد کرد: برای حفظ و مرمت بخش قدیمی کلاه‌فرنگی، یک فضایی مجزا برای موزه‌ی نیروی دریایی در نظر گرفته شود تا این عمارت بهتر مورد حفاظت و مرمت قرار گیرد.
وی اظهار کرد: با وجود این‌که دوستان ما در نیروی دریایی سپاه اقداماتی را برای حفظ این بنای تاریخی انجام داده‌اند، اما مشکلاتی درون ساختمان دیده می‌شود که ناشی از تغییرات ایجادشده برای تبدیل این ساختمان تاریخی ارزشمند به موزه است.
کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران نیز درباره‌ی این عمارت تاریخی به خبرنگار ایسنا گفت: عمارت کلاه‌فرنگی فرح‌آباد، در واقع اندرونی شکارگاه دوشان‌تپه در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه بوده است که قبل از ساختن این عمارت، بناهایی از دوره‌ی فتحعلی‌شاه برای ساختن عمارت فرح‌آباد تخریب شدند.
مهدی معمارزاده اظهار کرد: در دوره‌ی مظفرالدین‌شاه در سال 1321 هجری قمری، او دستور داد در آنجا قصری ساخته شود. طرح آن قصر را یک معمار فرانسوی ریخت و معماران و هنرمندان ایرانی آن را بنا کردند. این قصر در دوره‌ی مظفری بسیار رونق گرفت و مظفرالدین‌شاه بیشتر اوقات خارج از شهر را در این قصر می‌گذارند. پس از او در دوره‌ی محمدعلی‌شاه، این قصر برای مدتی از رونق افتاد؛ ولی در دوره‌ی احمدشاه قاجار دوباره رونق گرفت. او دستور ساختن عمارتی را در کنار این قصر داد که نیمه‌کاره ماند.
وی ادامه داد: در دوره‌ی پهلوی نیز از این قصر استفاده نمی‌شد و به این دلیل متروکه شد؛ ولی این مکان در سال 1323 برای مدتی به آسایشگاه معلولین تبدیل شد و پس از انتقال آسایشگاه به مکان اولیه‌اش در دارآباد، این قصر مرمت و بازسازی شد و به اصطبل سلطنتی اختصاص یافت.
او با اشاره به گزارشی که در دهه‌ی 1350 درباره‌ی این خانه نوشته شده و در آن، آورده شده است «به همت «آتابای» - میرشکار دربار - این بنای فرسوده، طراوت گذشته‌ی خود را از سر گرفت و به‌صورت دلفریبی درآمد» افزود: این بنا اکنون با وضعیت بسیار نابسامانی مواجه شده است و مرمت و بازسازی آن قبل از این‌که هویت اولیه‌ی خود را کاملا از دست بدهد، ضرورت دارد.
انتهای پیام
نظرات