غار جهنم که زنده و یک اثر طبیعی و ملی است، در زیر فشارها و عملیات معدن‌کاری مقاومت می‌کند و علیرغم مهیا شدن اقدامات قانونی برخورد قاطعانه صورت نمی‌گیرد، متاسفانه دهانه‌ غار جهنم، یک سال پس از صدور رسمی حکم ممنوعیت تعرض به آن، مسدود شد تا این‌بار به طور کل صورت مسئله پاک شود و معدنچی‌ها از جهنم، بهشتی برای خود بسازند.

به گزارش ایسنا،  85 کیلومتری زمین‌های تفت دیده‌ «عشق‌آباد»، چاهی به عمق 50 متر شناسایی شده که تا مدتی پیش، کمتر شخصی دلِ شیر داشت به آن نفوذ کند، تا این‌که سرانجام پای چند غارنورد به درون چاه باز و بهشتی در «جهنم» کشف شد.

«جهنم» غار چاهی در شمال کوه سفیدِ روستای تپه طاق از توابع بخش دستگردان شهرستان طبس استان خراسان‌جنوبی در شرق کویر مرکزی ایران است که برای رسیدن به دهنه‌ غار از روستا باید 40 کیلومتر جاده‌ای خاکی را طی کرد.

عمق «جهنم» در آخرین پیمایش، 50 متر و طول آن حدود 350 متر تعیین شد. غار چهار دهانه دارد و از انواع غارهای آهکی به شمار می‌آید که کاملا زنده و فعال است. با وجود خشکسالی‌های اخیر، در حوضچه انتهایی غار هنوز مقداری آب باقی مانده است.

این حوضچه با توجه به بازدید اکتشافی غار در سال 1378، مخزن آبی به طول شش متر و عرض متوسط دو متر به عمق شش متر بود که حالا با خاطر خشکسالی در زمان فصل پیمایش که پاییز امسال بود، عمق آن به 20 تا 40 سانتی‌متر رسیده است.

کاوشگران جهنم هنگام پیمایش با استخوان‌های زیاد خرد شده و حتی کاملی از کَل، بز و یک نوع سگ‌سان که احتمالا کفتار باشد و همچنین مار مواجه شدند.

علاوه‌بر جان‌باختگان غار، موجودات زنده‌ای هم در جهنم دیده شده‌اند، گونه‌ای از خفاش "نعل اسبی" و سوسک غار (Leptodirus Hochenwartii) که از لاشه حیوانات مختلف غار و مواد ارگانیک دیگر تغذیه می‌کند. 

غارنوردانی که جهنم را کاوش کرده‌اند، یقین دارند موجودات زنده‌ دیگری در این غار زندگی می‌کنند که با چشم غیرمسلح نمی‌توان آن‌ها را دید.

جهنم غاری آهکی است که تشکیلات فعال آن شامل انواع گل کلمی‌های سفید، سوزنی‌های بلوری، فلاوِسْتون‌ها، اسفنجی‌ها و دِراپری‌های کوچک، با توجه به کمبود آب و رطوبت منطقه، بسیار است که بر زیبایی این غار کویری افزوده است.

غار، جوان به نظر می‌آید، ولی هنوز آزمایش‌های دقیقی برای تشخیص سن آن‌ انجام نشده است.

حال دهانه‌ غار جهنم، یک سال پس از صدور رسمی حکم ممنوعیت تعرض به آن، مسدود شد تا این‌بار به طور کل صورت مساله پاک شود و معدنچی‌ها از جهنم، بهشتی برای خود بسازند.

دی‌ماه سال 93 اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان‌جنوبی برای حفاظت از آن، ضوابط محکمی را تعیین و هرگونه اقدامی را که از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی تا شعاع یک کیلومتری دهنه این غار رخ دهد، ممنوع اعلام کرد.

اما از همان زمان معدنچی‌ها سعی کردند بدون توجه به این دستور، غار زنده‌ی جهنم را حفره‌ای بی‌خاصیت جلوه دهند تا با گرفتن تایید و مجوز، دست‌درازی خود را به حریم این غار، قانونی جلوه دهند.

این در حالی است که در آخرین پیمایش غارشناسان، مشخص شد «جهنم» با عمق 50 متر و طول 350 متر، غاری زنده است. براساس یافته‌های غارشناسان و غارنوردان، این غار چهار دهانه دارد و از نوعِ غارهای آهکی به شمار می‌آید که کاملا زنده و فعال است. با وجود خشکسالی‌های اخیر، در حوضچه انتهایی غار هنوز مقداری آب باقی مانده است.

با این وجود و پس از گذشت یک سال ممانعت از ادامه‌ فعالیت معدن‌چیان در حریم غار جهنم، گویا تعرضی دوباره اتفاق افتاده است.

غار جهنم حدود 50 میلیون سال سن دارد

محمدرضا ایلخانی دهیار روستای تپه طاق به خبرنگار ایسنا گفت: غار جهنم واقع در شمال کوه سفید تپه طاق از توابع بخش دستگردان شهرستان طبس استان خراسان جنوبی در شرق کویر مرکزی ایران در فاصله 15 کیلومتری جاده‌ی آسفالته عشق‌آباد بردسکن واقع شده است.

وی ادامه داد: این غار 50 سال پیش توسط مرحوم نجفی کشف و در سال 1377 گروهی از مسئولان محلی، اداره‎ کل آب و فاضلاب خراسان بزرگ به سرپرستی صمد رستمی بخشدار وقت دستگردان مورد بازدید و کاوش قرار گرفت که توانستند با وسایل موجود مسافتی از غار را طی کنند و با کمال تأسف به دلیل نبود امکانات مناسب غواصی از ادامه‌ مسیر منصرف شد و ادامه‌ کاوش به بعد موکول شد.

دهیار روستای تپه طاق افزود: در مسافت طی شده وجود سنگ‎ها و ستون‎ها و قندیل‎های بزرگ مرمرین و چند صد ساله و  آب جاری در این غار توجه هر انسانی را به خود جلب می‎کند و با نگاه اول به این اثر بزرگ غار علیصدر همدان به ذهن تداعی می‎شود.

ایلخانی تاکید کرد: افسانه‌ها و شایعات عدیده‌ای در بین مردم مطرح است، از جمله می‌گویند یکی از اهالی برای امتحان گوسفندی را با طناب به داخل غار فرستاده‌اند و پس از مدتی آن را بالا کشیده‌اند و فقط اسکلت آن باقی بوده است.

وی تصریح کرد: این غار در مرکز دیگر جاذبه‌های گردشگری "غار میان دره، غار سنگ کول، غار  خر خدا، کال لادر، کویر مرکزی ایران به فاصله‌ 5 کیلومتری غار و غار کمر سفید و غار معدن قلعه به فاصله‌ 30 کیلومتری،کوه‌های کوه سفید زیستگاه کل و قوچ و میش و پلنگ" می‌تواند مجموعه‌ای توریستی، اکو توریستی و ژئوتوریستی پدید آورده و سبب ایجاد تحولی بزرگ در منطقه شود.

دهیار روستای تپه طاق سن این غار را حدود 50 میلیون سال دانست و افزود: دستگاه حفاری‌ در صد متری دهانه غار جهنم نصب شده است که امکان تخریب این غار وجود داشت.

ایلخانی اظهار کرد: در سال گذشته با پیگیری‌های بخشدار بخش دستگردان ادارات مربوطه درگیر بررسی موضوع شده‌اند و رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری طبس طی تماس تلفنی اعلام داشت، هر گونه عملیات اکتشافی در محدوده‌ قانونی غار ممنوع است.

دهیار روستای تپه طاق ادامه داد: طبق دستور بخشداری دستگردان به اتفاق پرسنل پاسگاه انتظامی تپه طاق در 9 مرداد ماه سال گذشته به محل مراجعه و فردی بنام «و.م» خود را مالک معدن اعلام کرد و گفت تمام مدارک قانونی را داراست ولی هیچ مدرکی ارائه نکرد.

ایلخانی تصریح کرد: مفاد نامه 7/10/ 93 شماره 3006/148/942 سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان خراسان جنوبی مبنی بر ممنوعیت هر گونه عملیات تا محدوده یک کیلومتری غار جهنم به اطلاع نامبرده رسید.

وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین درخواست مردم، ثبت و حفاظت از منابع طبیعی، میراث فرهنگی و محیط زیست است و امیدواریم این غار مورد توجه ویژه مسئولان قرار گیرد.

مسئولان با تجاوز معدن‌چیان به حریم جهنم برخورد کنند

جواد نظامدوست، عضو کارگروه غارشناسی کشور، نیز روز گذشته به ایسنا، گفت: معدن‌چیان که قبلا فعالیت آن‌ها متوقف شده بود، در سناریویی جدید این‌بار به دهانه‌ غار جهنم تعرض کرده و با مسدود کردن آن، به برداشت سنگ مرمر از اطراف این غار اقدام کرده‌اند.

وی ادامه داد: نهادهای نظامی به دنبال پیگیری محلی‌ها، در سه نوبت برای تعطیل کردن فعالیت این معدن مراجعه کرده‌اند، اما هر بار پس از توقفی کوتاه، فعالیت آنها دوباره از سر گرفته‌ شد.

عضو کارگروه غارشناسی کشور، اظهار کرد: طی مکاتبه و مذاکراتی که بلافاصله پس از این اتفاق با سازمان‌های زمین‌شناسی و حفاظت محیط زیست به عنوان دیگر اعضای کارگروه غارشناسی صورت گرفت، حریم این غار یک هزار متر تعیین و به استان خراسان جنوبی برای برخورد با خاطی ابلاغ شد، بر این اساس هیچ‌گونه فعالیتی در حریم تعیین شده برای غار جهنم، مجاز نیست.

نظامدوست افزود: معدنچیان احکام موجود درباره حریم غار جهنم را زیر پا گذاشته‌اند و دهانه غار را مسدود کرده‌اند و حتی برخلاف مجوزی که از اداره صنعت و معدن استان برای برداشت منگنز گرفته بودند، به جان غار و سنگ‌های مرمر آن افتاده‌اند. این در حالیست که اطلاع دارم مجوز برداشت سنگ مرمر آن‌ها توسط اداره صنعت و معدن تایید نشده بود.

وی تاکید کرد: «جهنم» طبق آخرین پیمایشی که در زمستان سال گذشته صورت گرفت، غاری زنده محسوب می‌شود و دارای آب است که با توجه به جغرافیای خشک منطقه، پدیده‌ای ارزشمند به شمار می‌آید، چرا که احتمال وجود سفره‌های آب زیرزمینی کوچک و بزرگ در آن منطقه را تقویت می‌کند. علاوه‌بر این وجود خفاش در داخل غار آن هم در منطقه‌ای خشک، نوعی نعمت به شمار می‌آید که می‌تواند در گرده‌افشانی‌های این منطقه اثر مثبتی داشته باشد.

عضو کارگروه غارشناسی کشور، تاکید کرد: نمی‌توان دهانه چنین غاری را بست، این کار معدن‌چیان برای پنهان کردن غار، یعنی پاک کردن صورت مساله آن هم در شرایطی که معدن به خاطر برداشت بی‌رویه و سریع، به اثری موقتی تبدیل می‌شود، اما منابع طبیعی درصورت محافظت، برای تمام دوره‌ها باقی خواند ماند.

نظامدوست سپس از مراجع مربوطه در کشور درخواست کرد؛ هر چه سریع‌تر با این تجاوز معدن‌چیان به حریم جهنم که براساس آخرین حکم سازمان محیط زیست یک هزار متر تعیین شده است، برخورد کنند.

غار جهنم درزیر فشارها و عملیات معدن‌کاری مقاومت می‌کند

عبدالجواد اشرفیان، مدیرعامل کانون سبز گستر طبس، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا گفت: عظمت و شکوه خلقت خداوند را می‌توان در درون غار جهنم مشاهده نمود، غار جهنم یک نعمت الهی و درنوع خود کم نظیر و منحصر به فرد است که بر حسب وظیفه از آن به عنوان یک پدیده حیاتی و زنده حمایت می‌کنیم.

وی ادامه داد: این اثر طبیعی چندین میلیون ساله هم اکنون باکمال بیرحمی درزیر فشارها و عملیات معدن‌کاری مقاومت می‌کند و از تب  کم توجهی و بی مهری می‌سوزد علیرغم مهیا شدن اقدامات قانونی برخورد قاطعانه صورت نمی‌گیرد.

مدیرعامل کانون سبز گستر طبس، با بیان اینکه اعتراضات مردمی پیرامون تهدید غار جهنم که دغدغه مردمی و دوستاداران محیط زیست است از دو سال قبل به صورت رسمی آغاز شد، افزود: بعد از اینکه این منطقه در حوزه معدن‌کاری قرار گرفت، از طریق منابع طبیعی پنج هکتار از منطقه محدوده غار اعلام شد.

غار جهنم زنده و یک اثر طبیعی و ملی است

اشرفیان، با اشاره به اینکه درآبان‌ماه سال قبل با هماهنگی و همراهی اداره کل محیط زیست استان، کارگروه انجمن غارشناسی غارهای ایران به همراه عده‌ای از اقشارمحلی از غار بازدید کردند، گفت:  طی این بازدید ماهیت غار آشکار و توسط مدیر فنی کارگروه اعلام شد، "غار جهنم زنده و یک اثر طبیعی و ملی است".

وی تاکید کرد: بعد از بازدید کارگروه بخشداری دستگردان هرگونه فعالیت معدنی درحریم غار متوقف و ممنوع شد. 

مدیر عامل کانون سبز گستر طبس، با بیان اینکه در سال 95 مجدد فعالیت معدنی آغاز شد، اظهار کرد: طی مکاتبات اهالی منطقه با صنایع و معادن شهرستان، از سوی این اداره به معدن‌کار ابلاغ شد که فعالیت معدنی تعطیل شود، ولی متاسفانه بعد از ابلاغ نیز فعالیت ادامه داشت که باعث تخریب و مسدود شدن دهانه غار شد.

اشرفیان، با اشاره به اینکه به دلیل فعالیت معدنی در دهانه غار اعتراضات مردمی شدت گرفت و موضوع به مسولین زیربط اطلاع‌رسانی شد، بیان کرد: کارشناسان صنایع ومعادن و منابع طبیعی ازمحل بازدید و تخطی از حوزه 5 هکتار توسط معدن‌کار مشخص شد و پیگیری‌های قانونی صورت گرفت.

وی ادامه داد: در سال 95 کارگروه غارشناسی سازمان حفاظت از محیط زیست کشور تشکیل شد و صورت جلسه آن به اداره کل استان ارسال گردید که طی آن صورتجلسه، موضوع فعالیت معدن کار در خارج از شعاع 1000 متری دهانه غار با سه شرط " عدم استفاده از مواد انفجاری که باعث تخریب غار شود" ، " عدم تخلیه هرگونه نخاله در شعاع مذکور" و " عدم احداث تاسیسات و راه در شعاع مذکور" بلامانع است.

وی افزود: ولی متاسفانه هنوز تجهیزات و تاسیسات معدن از شعاع 1000 متری خارج نشده است.

مدیر عامل کانون سبز گستر طبس، تاکید کرد: اکنون مردم بلاتکلیف مانده‌اند که به راستی با وجود اسناد ومدارک محکم موجود متولی این اثر طبیعی باشکوه کدام دستگاه دولتی است، چه کسی باید پیگیر مسائل حقوق تضییع شده غار شود، چه کسی جوابگوی زنده به گورشدن موجودات وگونه‌های با ارزش درون غار است.

معدن سنگ مرمر مجاز به فعالیت در زمینی 5 هکتاری 

محمد سالاری، معاون امور معدن واکتشافات معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، با بیان اینکه معدن سنگ مرمر واقع در نزدیکی غار جهنم پروانه اکتشاف معدن دارد، به خبرنگار ایسنا گفت: برای این معدن بر طبق استعلام‌های انجام شده از منابع طبیعی در زمینی به مساحت 5 هکتار برای استخراج سنگ مرمر مجوز صادر شده است.

وی ادامه داد: این معدنکار مجاز به فعالیت اکتشافی در محدوده تعیین شده است و چنانچه خارج از چارچوب تعیین شده اقدام کند متخلف بوده و با برخورد خواهد شد.

معدن‌کار از محدوده 5 هکتار خود تجاوز کرده است

محمد علی فرخی، رئیس منابع طبیعی طبس، نیز به خبرنگار ایسنا گفت: مجوز صادر شده برای معدن در زمین به مساحت پنج هکتار بوده صادر شده است.

وی ادامه داد: اکنون معدن کار از محدوده خود تجاوز کرده و خارج از این محدوده به فعالیت پرداخته است.

رئیس منابع طبیعی طبس، تصریح کرد: بعد از بررسی‌های انجام شده و اعلام تخطی معدنکار از حد مجاز پرونده قضایی تشکیل و به دادگستری عشق‌آباد ارسال شده است. 

به گزارش ایسنا، در تاریخ 10 مرداد ماه امسال نماینده مردم طبس، فردوس، بشرویه و سرایان در مجلس شورای اسلامی طی نامه‌ای به خانم دکتر ابتکار، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان محیط زیست کشور ابراز نگرانی اهالی منطقه را به ایشان اعلام و درخواست پیگیری موضوع را با قید فوریت کردند. 

همچنین ما منتظر پاسخ محیط زیست استان هستیم که به محض دریافت پاسخ از سوی این اداره آن را منتشر خواهد شد.

لازم به ذکر است ریاست اداره صنعت و معدن طبس هفته آینده بعد از مشخص شدن نتیجه نهایی پاسخگوی خبرنگار ما خواهد بود.

گزارش: عفت خسروی زادنبه خبرنگار ایسنا منطقه خراسان جنوبی