به گزارش خبرنگار ایسنا، شب گذشته زلزله‌ای با بزرگای 7.3 در مرز ایران و عراق  و در داخل خاک عراق رخ داد. این رخداد از سوی بیش از 150 میلیون نفر احساس شد و علاوه بر توجه به خسارات جانی، موجب تخریب بسیاری از واحدهای مسکونی و به‌ویژه ساختمان بیمارستان در شهر سرپل ذهاب شده است.

به اعتقاد محققان مدیریت بحران در چنین شرایطی به غیر از نجات جان انسان‌ها و تامین سرپناه برای آنها باید به بهداشت منطقه توجه شود؛‌ چرا که به گفته آنها به دلیل تخریب منابع آبی انتظار شیوع بیماری‌های مسری وجود دارد.

 دکتر فریبرز ناطق الهی بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران و عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به وضعیت زلزله اخیر سر پل ذهاب کرمانشاه، با اشاره به پیشنهادات کاربردی در خصوص فرایندهای بهداشتی در زمان قبل و بخصوص بعد از زلزله ادامه داد:‌ وقوع یک حادثه طبیعی مانند زلزله آثار قابل ملاحظه‌ای بر منطقه آسیب دیده ایجاد می‌کند که در این بین توجه به بهداشت و سلامت ساکنین منطقه یکی از اولین نیازهایی است که باید در عملیات امداد در زمان وقوع بحران‌های طبیعی به آن توجه شود. تامین مسکن و سرپناه مناسب، بهداشت آب، بهداشت مواد غذایی، دفع فضولات و مواد زائد دفعی، مبارزه با حشرات، بندپایان، جوندگان و موجودات موذی از جمله مولفه‌های بهداشتی در کاهش اثرات حوادث طبیعی است که باید مورد توجه قرار گیرند.

مولفه‌های مهم در رخدادهای لرزه‌ای و بحران‌های طبیعی

وی با تاکید بر اینکه 25 درصد از بار بیماری‌های رخ داده در حوادث و فوریت‌های منتسب به ریسک فاکتورهای محیطی هستند، ادامه داد: تامین مسکن و سرپناه مناسب، بهداشت آب، بهداشت مواد غذایی، دفع فضولات و مواد زائد دفعی، مبارزه با حشرات، بندپایان، جوندگان و موجودات موذی از جمله مولفه‌های بهداشتی در کاهش اثرات حوادث طبیعی است که باید مورد توجه قرار گیرند.

ناطق الهی تامین مسکن و سرپناه مناسب ویژه آسیب دیدگان را یکی از مهمترین اقدامات در زمان بعد از وقوع زلزله نام برد و ادامه داد: سایر کمک‌های دیگر بر همین اساس می‌تواند سازماندهی شود. پیش‌بینی یک طرح اسکان اضطراری با روشی صحیح و منطبق بر استانداردهای بین المللی که با توجه به فرهنگ جامعه مورد نظر بومی شده است، می‌تواند به نحو چشمگیری باعث کاهش مشکلات شود.

این محقق مدیریت بحران با بیان اینکه اسکان آسیب دیدگان در شرایط بحرانی شامل سه مرحله اسکان اضطراری، موقت و دائم است، خاطر نشان کرد: در ساعات و روزهای اولیه پس از حادثه، آسیب دیدگانی که خانه‌هایشان را از دست داده‌اند، باید به محل امنی منتقل شوند و از تغییرات جوی و بیماری‌های منتشر در هوا محافظت شوند و در ضمن مهم است که افراد و نزدیکان خانواده دور هم اسکان داده شوند که اکثرا از چادرهای صحرایی به دلیل سبک، کم حجم و قابل انتقال بودن جهت اسکان اضطراری استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه در اسکان موقت بیشتر از کانکس‌ها و اتاق‌های پیش‌ساخته استفاده می‌شود، اضافه کرد: اسکان دائم آخرین مرحله در تامین سر پناه آسیب دیدگان است که با سکونت آنها در خانه‌های مسکونی صورت می‌پذیرد که معمولا با ساخت شهرک‌های جدید و یا بازسازی منازل آسیب دیده انجام خواهد شد. 

به گفته این عضوهیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله در برنامه‌ریزی‌های مدیریت بحران محل‌هایی خارج از منطقه آسیب دیده تحت عنوان اردوگاه جهت اسکان موقت و یا ساخت شهرک‌های جدید به عنوان اسکان دائم آسیب‌دیدگان در نظر گرفته می‌شود، ولی تجربه نشان داده است که با وجود برپایی اردوگاه‌ها و تامین بهتر خدمات بهداشتی، آسیب دیدگان به دلیل ترس از دست دادن مالکیت خانه آسیب‌دیده خود و یا وابستگی‌های خاص عاطفی که نسبت به آن منطقه دارند، ترجیح می‌دهند که چادر یا کانکس را شخصا تحویل گرفته و در نزدیکی خانه خود بر پا کنند و در مکانی به دور از خانه‌های آسیب دیده خود ساکن نشوند. 

توجه به بهداشت مواد غذایی

وی توجه به بهداشت مواد غذایی را بعد از وقوع یک حادثه طبیعی مانند زلزله امری ضروری دانست و یادآور شد: در چنین شرایطی یکی از مهمترین مشکلات چگونگی تامین، نگهداری و توزیع مواد غذایی در بین مردم آسیب دیده است، ولی به دلیل از بین رفتن مراکز تولید، ذخیره و عرضه مواد غذایی، تامین و توزیع مواد غذایی با بی‌نظمی شدید همراه خواهد شد که در نتیجه علاوه بر ایجاد اضطراب و نگرانی در بین مردم، می‌تواند مشکلات تغذیه‌ای زیادی از جمله سوء تغذیه را به دنبال داشته باشد.

ناطق الهی با بیان اینکه در این شرایط تامین انرژی کافی برای عموم مردم، توجه به گروه‌های آسیب پذیر چون کودکان، سالمندان، بیماران، مادران باردار و شیرده در اولویت قرار دارد، ادامه داد: تنوع غذایی، توجه به فرهنگ بومی منطقه، مشارکت دادن مردم منطقه در تهیه و توزیع مواد غذایی، استفاده از روش‌های مناسب توزیع و جلب اعتماد و رضایت مردم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و اگر نیازهای یک جمعیت یا زیرگروه آن برآورده نشود، به زودی بعضی از انواع سوء تغذیه و ناراحتی‌های گوارشی در بین گروه‌های آسیب پذیر جامعه مشاهده خواهد شد، در نتیجه ممکن است تعداد کودکان کم وزن و یا مادران کم خون در جامعه افزایش یابد.

بنیانگذار مقاوم‌سازی و مدیریت بحران در ایران با تاکید بر اینکه برای تامین مواد غذایی مورد نیاز در بعد از وقوع زلزله، باید پیش‌بینی و برنامه‌ریزی مناسب پیش از وقوع زلزله صورت پذیرد، گفت: برای این منظور در گام نخست باید منطقه مورد نظر به محلات کوچکتر تقسیم شود و در هر یک از محلات مکان‌هایی جهت انبار کردن مواد غذایی برای دسترسی سریع برای زمان وقوع زلزله در نظر گرفته شود. سپس با در نظر گرفتن جمعیت هر یک از محلات و گروه‌های سنی موجود و همچنین فرهنگ منطقه، اقدام به انبار کردن مواد غذایی در محل‌های مورد نظر کرد.

​بهداشت آب، اولویت دیگر شرایط بحران

ناطق الهی با اشاره به افزایش احتمال تخریب یا آلودگی منابع آب پس از وقوع زلزله در یک منطقه، افزود: این امر می‌تواند سبب شیوع بیماری‌های مسری توسط آب، آلودگی محیط زیست، مشکلات تامین آب برای مراکز حساس و اضطراری شود.

وی با تاکید بر اینکه در این شرایط جهت تامین آب مورد نیاز باید فهرستی از منابع موجود تهیه شده و بسته به جمعیت منطقه اولویت‌بندی شوند، یادآور شد: بعد از آن منابع موجود به‌سازی و حفاظت شود و برای حفاظت از منابع آب باید مصارف آب را از هم تفکیک و آب را در مخازن سرپوشیده بزرگی ذخیره و کلر زنی کرد.

این محقق، معمول‌ترین روش در شرایط اضطراری برای گندزدایی آب را کلرزنی دانست و ادامه داد: برای این منظور می‌توان واحدهای کلرزنی متحرک را بر روی تریلی سوار کرد. این واحدها شامل پمپ، فیلتر و دستگاه کلرزنی هستند و این واحدها می‌توانند آب آلوده را به داخل پمپ کنند و ضمن صاف‌سازی و کلرزنی آب، آن را به نقطه مصرف برسانند.

توجه به وضعیت ​دفع فضولات و مواد زائد بعد از بحران زلزله

وی یکی از مشکلات عمده در بحران‌ها را مشکلات ناشی از مواد زائد از قبیل فضولات انسانی (مدفوع)، زباله و فاضلاب عنوان کرد و ادامه داد: در هر جامعه‌ای دفع ناصحیح مدفوع موجب آلودگی خاک، منابع آب، هوا و مواد غذایی شده و محیط مناسبی برای تخم‌گذاری، پرورش، تغذیه و انتقال آلودگی توسط حشرات به خصوص مگس فراهم خواهد شد و موجب شیوع بیماری‌های روده‌ای مانند انواع اسهال، حصبه، وبا و آلودگی‌هایی مانند انگل‌های روده ناشی از دفع ناصحیح مدفوع و آلوده شدن آب‌های آشامیدنی شود.

ناطق الهی با اشاره به تجربه کشور در زلزله بم، خاطر نشان کرد: تجربه زلزله‌های گذشته مانند بم نشان می‌دهد که در روزهای اولیه بعد از وقوع زلزله و حتی بعد از تامین سرویس‌های بهداشتی بسیاری از مردم ترجیح دادند از سرویس‌های بهداشتی که در گوشه حیاط خانه‌ها باقی مانده بود، استفاده کنند؛ اما امروزه به دلیل تغییر نوع ساخت و ساز در کشور و تبدیل‌شدن خانه‌ها به آپارتمان‌های مسکونی و عدم ساخت آن در حیاط ساختمان‌ها، مشکلات ناشی از نبود سرویس‌های بهداشتی می‌تواند به صورت چشمگیری افزایش یابد که لازم است پیش‌بینی‌های لازم در این خصوص صورت پذیرد.

​توجه به مبارزه با حشرات، بندپایان، جوندگان و موجودات موذی

این محقق مدیریت بحران با بیان اینکه وقوع زلزله و متعاقب آن کاهش سطح بهداشت محیط می‌تواند سبب افزایش حشرات و بندپایان شود،‌ گفت: این خود باعث افزایش بیماری و سرعت انتقال آن می‌شود و لازم است بلافاصله مناطقی مانند محل‌های دفع فاضلاب، کارخانجات و انبارهای غذا، محل نگهداری حیوانات و اجساد که محل ازدیاد حشرات و جانواران موذی است، مورد نظارت و کنترل سریع قرار گیرند.

وی استفاده از روش‌های فیزیکی مانند جمع آوری صحیح و به موقع زباله و مواد زائد، دور کردن این مواد از روی پنجره‌ها و چاه‌های فاضلاب، پوشاندن آب انبارها و مخازن آب، دفع صحیح مدفوع و فضولات، خشک کردن باتلاق‌ها و آب‌های راکد و روش‌های شیمیایی مانند استفاده از حشره‌کش‌ها و مواد دور کننده حشرات را از جمله روش‌های به‌سازی محیط نام برد که موجب جلوگیری از رشد موجودات موذی و میکروب‌ها خواهد شد.

به گفته وی، الزامات بهداشتی برای مناطق آسیب دیده به این شرح است:

انتهای پیام