دکتر احمد فاطمی‌نژاد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به برگزاری هفتمین دور نشست مذاکرات آستانه در تهران اظهار کرد: از دغدغه‌های اساسی دور هفتم ابتکار آستانه مسائل مربوط به سوریه و کنترل تنش در آن است. مهم‌ترین مساله این نشست تحولاتی بود که اخیرا در شمال سوریه در نزدیکی مرزهای ترکیه و شرق فرات رخ داده است و مذاکرات و اظهارات حاضران در نشست نیز بیشتر بر همین مساله متمرکز بود.  

وی افزود: در نشست‌های گذشته‌ آستانه تاکید سه کشور به صورت مشترک بر تلاش برای مبارزه با تروریسم و بازگرداندن نظم و ثبات بوده به سوریه بوده است اما امروز یکی از مسائل حائز اهمیت قصد ترکیه برای عملیات نظامی در مناطق همجوار مرزهای خود در شمال سوریه است که دلیل آن‌ را تحرکات کردهای مخالف ترکیه در آن مناطق بر علیه منافع خویش مطرح کرده است؛ در حالی که ایران و روسیه موافق این موضوع نیستند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به‌ اینکه یکی از اهداف اصلی نشست هفتم آستانه تصمیم‌گیری راجع به وضعیت شمال سوریه و عملیات احتمالی ترکیه بود، ادامه داد: در این رابطه ایران مخالفت خود را صریحا اعلام کرد اما به نظر می‌رسد طرف‌ها نتیجه مشخصی نرسیدند زیرا با توجه به اظهاراتی که پس از نشست مطرح شد، نه ترکیه توانسته رضایت روسیه و ایران را جلب کند و نه ایران و روسیه توانسته‌اند ترکیه را از عملیات نظامی در شمال سوریه منصرف کنند.

فاطمی‌نژاد خاطرنشان کرد: همچنین احتمال بسیار بالایی وجود دارد که هدف نشست اخیر تاکید هر سه کشور روی خروج آمریکا و نیروهای حامی آن از شرق فرات باشد زیرا ایران، روسیه و ترکیه این موضوع را از پایه‌های اساسی برای ایجاد ثبات در سوریه می‌دانند.

وی با بیان اینکه اساسا نشست هفتم آستانه واکنشی به تحرکات اخیر آمریکا و به طور مشخص سفر بایدن به منطقه بود، اضافه کرد: از دیگر اهداف نشست هفتم آستانه این بود که بازیگرانی که در سوریه حضور میدانی و در فضای این کشور دارای دست برترند، بتوانند بدون حضور غربی‌ها و سازمان ملل روندهای دیپلماتیک را ادامه دهند و از این طریق به حل و فصل مسائل سوریه و تثبیت اوضاع این کشور کمک کنند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با تاکید بر معطوف بودن نشست هفتم آستانه بر مسائلی غیر از سوریه ادامه داد: نشست اخیر آستانه در فضایی متفاوت از نشست‌های قبل برگزار شد و همین موضوع باعث شد برخی تحلیل‌گران بر این باور باشند که در نشست هفتم آستانه بیش از اینکه سوریه مساله اصلی باشد، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های کشورهای ایران، روسیه و ترکیه موضوع اصلی نشست بوده است.  

وی در خصوص میزان موفقیت نشست آستانه برای حل مسائل سوریه گفت: درباره وضعیت سوریه اجلاس‌ها، نشست‌ها و ابتکارات مختلفی از سمت سازمان ملل، اتحادیه عرب، عربستان، ژنو، لوزان، دوستان سوریه و... مطرح شده که هیچکدام نتوانسته موفق عمل کند. در کنار این موارد مذاکرات آستانه نیز تلاش دیگری برای حل مساله سوریه بوده است.

فاطمی‌نژاد با بیان اینکه نشست آستانه نسبت به تلاش‌های پیشین در جهت حل مسائل سوریه موفق‌تر بوده، گفت: ترتیب مذاکرات میان دولت سوریه و مخالفانش، توافق برای تعیین مناطق کنترل تنش و کاهش تنش‌ها، توافق جهت ایجاد دالان‌های حمل برای دسترسی به مناطق غیر نظامی و اهدای کمک‌های بشردوستانه از جمله اتفاقاتی بود که برای اولین بار در آستانه رقم خورد.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: موفقیت‌های موردی آستانه به معنای ایجاد تغییرات شگرف در سوریه نیست. علی‌رغم اینکه سه بازیگر فعال این بازی یعنی ایران، ترکیه و روسیه در سوریه بسیار قوی هستند و هر سه حضور میدانی پررنگی دارند، تعارض منافع این سه بازیگر و اهداف و دغدغه‌های متفاوت آن‌ها مانع از کارساز واقع شدن آستانه شده است.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به تاکید سه کشور بر حمایت از تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه، در کنار اینکه ترکیه بارها از قصد خود برای حمله به شمال سوریه گفته، اظهار کرد: گنجاندن مبحث حمایت از تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه در بیانیه یک گزاره مرسوم و استدلالی از سوی ایران، روسیه و ترکیه است تا به مذاکرات خود به عنوان سه بازیگر خارجی که درباره سوریه تصمیم‌گیری می‌کنند، مشروعیت ببخشند و از سوی دیگر رقبای خود در امور سوریه مانند آمریکا و اسرائیل را از این کشور دور کنند.

وی ادامه داد: به عقیده ترکیه طبق توافقات قبلی اگر تهدیدات تروریستی علیه کشورها اتفاق بیفتد، آن‌ها باید بتوانند واکنش نشان دهند. به همین منظور ترکیه قصد انجام عملیات نظامی در شمال سوریه را دارد. در واقع تفسیر ترکیه از انجام عملیات مواجهه با تهدیدات تروریستی است نه مداخله در سوریه. بنابراین تاکید بر اصل احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت سوریه برای ترکیه مانعی به وجود نمی‌آورد.  

فاطمی‌نژاد همچنین با اشاره به اینکه در بیانیه نشست هفتم آستانه بر لزوم کاهش نظامی‌گری و حل مسائل به طرق سیاسی تاکید شد، عنوان کرد: چند سالی است‌ که به دلیل تضعیف داعش و تضعیف مداخله آمریکا و متحدانش در سوریه از شدت نظامی‌گری در این کشور کاسته شده است اما کشورهای تشکیل‌دهنده آستانه با طرح این موضوع در بیانیه دغدغه محدود کردن فعالیت نظامی مخالفان اسد و گروه‌های باقی‌ مانده را داشته‌اند.

این استاد دانشگاه در خصوص تاثیر نشست آستانه بر افزایش همکاری‌ها و کاهش اختلافات تشکیل‌دهندگان این نشست اظهار کرد: هر سه کشور اختلافاتی در مورد سوریه دارند ولی دغدغه‌های مشترکشان بیشتر از اختلافات آن‌هاست. برای مثال ایجاد ثبات در سوریه، حفظ دولت اسد، کاهش حضور نظامی آمریکا در سوریه و تضعیف و خلع سلاح مخالفان اسد منافع مشترک کشورها در سوریه است که آن‌ها را می‌تواند در کنار هم قرار دهد.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص موفقیت‌های هفت دور مذاکرات آستانه بیان کرد: هرچند استراتژی‌ کلان کشورها در سطح سوریه با هم متفاوت است اما رسیدن به دور هفتم آستانه و برگزاری مذاکرات در سطوح مختلف که عمدتا در سطح سران بوده، از نشانه‌های موفقیت این نشست است چراکه دست کشیدن ترکیه از مخالفت با دولت اسد مطابق با خواسته‌های ایران و روسیه تاییدی بر این مدعاست و نشان‌دهنده این است که سه کشور توانسته‌اند در کنار یکدیگر منافع خود را پیگیری کنند.

فاطمی‌نژاد با اشاره به درگیر بودن روسیه در اوکراین و تاثیر آن بر حضورش در سوریه خاطرنشان کرد: کاهش توان و تمایل روسیه به حضور در سوریه به سبب تحولات اوکراین فضا را برای بازیگرانی مثل ایران بازتر کرده و کشورهایی مثل ایران سعی می‌کنند که جای خالی روسیه را در سوریه پر کنند.

وی افزود: ترکیه نیز در این زمینه تلاش‌هایی داشته اما در این خصوص ایران راهبردی متفاوت از روسیه دارد. همواره ترکیه سعی می‌کند همزمان با افزایش نقش خود در سوریه با کشورهایی نظیر اسرائیل، عربستان و امارات تنش‌زدایی کرده و با اجماع منطقه‌ای بتواند موضع خود در سوریه را تقویت کند اما ایران سعی دارد با پر کردن جای خالی روسیه موضع خود را تقویت نماید. در این میان روسیه نیز در تلاش است با ارتقاء جایگاه خود در سطح کلان نظام بین‌الملل اثرگذاری کند.  

انتهای پیام