گرگان قدیم یا همان استرآباد کهن برترین شهر تاریخی ایران است، استرآباد کهن، با بیشترین ظرفیت و گسترده‌ترین بناهای تاریخی، امروزه به شهری بدل شده که آرام‌آرام به فراموشی سپرده می‌شود.
شهر تاریخی استرآباد به عنوان اولین بافت تاریخی به ثبت ملی رسیده و عنوان افتخارآمیز وسیعترین بافت تاریخی ثبت شده شمال ایران را دارد؛ محله های بزرگ کنونی آن از جمله سر پیر، دربنو، سرچشمه، میخچه گران، نعل‌بندان، سبزه مشهد و میدان با صدای روشن تاریخ بوده و بافت قدیم شهر به دلیل وسعت زیاد و سبک معماری جذاب و منطبق بر ساخت و ساز دوران قاجاری که نمونه های کمی از آن به صورت متمرکز در کشور باقی مانده جذابیت زیادی برای گردشگران داشته است.
بام‌های سفالی و قرمز رنگ، دیوارها و جرزها آجری و رج به رج کنار هم چیده شده شمایلی از شهر استرآباد، عناصر آن و فضاهای شهری همچون مساجد و معابر است. بافت تاریخی گرگان دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را از سایر قسمت‌های شهر متمایز می‌کند و به نوعی هویت شهر محسوب می‌شود.
استرآباد، با بیشترین مساحت بافت تاریخی یکپارچه ایران به وسعت ۱۵۶ هکتار، در سال ۱۳۰۹ ثبت جهانی شد؛ شهری که علاوه بر پارک جنگلی ناهارخوران، مکان‌های تاریخی باشکوهی از دوران سلجوقیان، قاجار و ایلخانیان را در خود جای داده است. مکان‌هایی همچون امامزاده نور از دوره سلجوقیان، مناره مسجد جامع و محراب امامزاده نور از دوران ایلخانیان و سایر بناهای دوره قاجاریه که هرکدام نمایانگر قدمت و هویت این شهر هستند.
معمار و پیمانکار بناهای تاریخی در مصاحبه با ایسنا در رابطه با این نعمت شهر گرگان اظهار می‌کند: بافت تاریخی گرگان، بافتی زنده است؛ برکتی که اگر هر شهر دیگری از آن برخوردار بود، امروز حتی از کاشان و یزد هم پیشروتر می‌شد. اما گرگان با این برکت در حال فراموشی است.
مهندس نیک‌سرشت در توضیح مفهوم بافت زنده و مزایای آن اینگونه مطرح می‌کند: بافت زنده به معنای بنایی است که مردم همچنان در آن زندگی می‌کنند. زنده بودن بنا، فواید زیادی دارد؛ برای مثال، کمترین مزیت آن، سالم ماندن در طول زمان است. همچنین حضور ساکنان در بناهای تاریخی باعث می‌شود گردشگران با آداب و رسوم مردم اصیل گرگان بیشتر آشنا شوند. این تعامل، بنا را از حالت موزه‌ای خارج کرده و بازدید را برای گردشگران جذاب‌تر می‌کند.
وی در پاسخ به چگونگی جذب گردشگر چنین اظهار کرد: تنها جذب گردشگر کافی نیست؛ اگر فرد نتواند از فضا به درستی استفاده کند و حتی به آن آسیب وارد کند، نتیجه مثبتی حاصل نمی‌شود. جذب گردشگر امری بسیار حساس و پیچیده است و پیش از هر اقدامی باید سیاست‌گذاری‌های لازم انجام شود تا آسیب به بناها به حداقل برسد. به عنوان مثال، محدوده خالد نبی سالانه چند صد هزار بازدیدکننده دارد و این امر می‌تواند در صورت نبود برنامه‌ریزی صحیح، به بنا و محیط آسیب برساند. با همکاری یک متخصص می‌توان ظرفیت سالانه هر مکان را تعیین کرد تا در کنار حفظ سلامت بنا برای آیندگان، گردشگران نیز بهره کافی از بازدید ببرند.
یک پیمانکار و معمار با تجربه در پاسخ به این سوال خبرنگار ایسنا که آیا تبدیل بناهای تاریخی گرگان به رستوران و محل‌های مسکونی یا خدماتی باعث تخریب و آسیب آن می شود؟ گفت: بنای خدماتی به واسطه مرمت‌های مداوم و محیط کنترل‌شده می‌تواند سالم بماند. علاوه بر این، بسیاری از این مکان‌ها در گذشته نیز کاربری خدماتی داشته‌اند. در مقابل، مکان‌های بازدیدی به دلیل بی‌توجهی به مسائلی مانند زباله‌ریزی یا یادگاری‌نویسی ممکن است آسیب بیشتری ببینند و در نهایت، بیشتر شبیه به بناهای تخریب شده سال‌های اخیر شوند تا آثار ارزشمند دوره سلجوقی.
به گزارش ایسنا، اگر بخواهیم از این نعمت بافت تاریخی گرگان به خوبی بهره ببریم، نخست باید مردم در زمینه رعایت آداب گردشگری و جلوگیری از آسیب به بناهای تاریخی فرهنگ‌سازی شوند. در کنار آن، مسئولان نیز با سیاست‌گذاری‌های صحیح و بهره‌گیری از تخصص کارشناسان مجرب، می‌توانند کاربری مناسب برای هر بنا تعیین کنند. چنین رویکردی نه تنها به حفظ هویت تاریخی گرگان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند گردشگری این شهر را رونق بخشیده و در نهایت، رشد اقتصادی منطقه را در پی داشته باشد.
انتهای پیام
نظرات