به گزارش ایسنا، ابراهیم شیرعلی، رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، در سخنانی به مناسبت ۲۴ سالگی تأسیس این مرکز، در نشست «تبارشناسی پیمایش‌های اجتماعی و تحقیقات افکار عمومی در ایران» که در مرکز افکار سنجی(ایسپا) برگزار شد، به بررسی مشکلات و چالش‌های موجود در حوزه پیمایش‌های اجتماعی و نظرسنجی‌های عمومی پرداخت. وی ضمن اشاره به فعالیت‌های انجام شده در این زمینه، بر لزوم اصلاحات و بهبود در این عرصه تأکید کرد.
کارکردهای کلیدی پیمایش‌های اجتماعی
وی با بیان اینکه پیمایش‌های اجتماعی باید دو کارکرد اصلی داشته باشند، گفت: اولین کارکرد این پیمایش‌ها به نهاد علم بر می‌گردد و پیمایش‌های اجتماعی باید به شناخت ارزش‌ها، نگرش‌ها و ترجیحات شهروندان کمک کنند و مرزهای دانشی و روشی را گسترش دهد. دومین کارکرد آن‌ها به نهاد قدرت یا سیاست مربوط است، ارائه کمک به نهاد سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری کشور است تا این تحقیقات به ارتقاء نظام حکمرانی و مدیریت بهتر جامعه کمک کند.
چالش‌های موجود در پیمایش‌ها و نظرسنجی‌ها
رئیس ایسپا با اشاره به مسائل موجود در فرایند اجرای پیمایش‌های اجتماعی و تحقیقات افکار عمومی، به هشت چالش اساسی اشاره کرد که مانع از تحقق این دو کارکرد می‌شوند. در این راستا، وی برخی از مسائل و چالش‌های مهم را به شرح زیر توضیح داد: علیرغم سابقه بیش از نیم قرن در حوزه پیمایش‌های اجتماعی و نظرسنجی، متون علمی و تجربی در این زمینه بسیار اندک است. تعداد کتب و متون علمی تالیفی یا ترجمه در این حوزه بسیار ناچیز است و عمده تحقیقات موجود قدیمی و در بسیاری موارد، با چالش‌های مفهومی و نظری مواجه هستند. حتی تجربیات و گزارش‌های مراکز افکارسنجی و نظرسنجی منتشر نشده باقی مانده‌اند.
نیاز به تحول و نوآوری در مراکز افکارسنجی
وی ادامه داد: مراکز افکارسنجی نیاز به تحول، نوزایی و نوآوری دارند. تحول در این حوزه نیاز است چون افکار عمومی سیال است و درحال تغییر. نیاز است سنجش افکار عمومی با کمترین هزینه و زمان با بالاترین دقت و کمترین خطا اجرا شود. بنابراین منظور از تحول و به روزرسانی هم در ساحت روشی و فنی مدنظر است و هم در بخش نظری و تحلیلی. اما این تحول و نوزایی از کجا شروع می‌شود؟ میدان نظرسنجی و اجرای پیمایش بسیاری از مسائل و چالش‌ها را مطرح می‌کند. مراکز نظرسنجی باید دائما شرایط میدان را رصد کنند و مسائل به وجود آمده را بشنانسد و برای حل آن‌ها راه‌کار داشته باشند.
کمبود ارتباط مؤثر با مراکز بین‌المللی تحقیقات افکار عمومی
شیرعلی در خصوص ارتباط مراکز افکارسنجی با مجامع بین‌المللی، اظهار داشت: حلقه ارتباطی مراکز افکارسنجی با مراکز و مجامع علمی و دانشگاهی در داخل و خصوصا در خارج مطلوب نیست. عضویت مراکز نظرسنجی در مجامع علمی و پژوهشی بین‌المللی که با نظرسنجی و تحقیقات افکار عمومی سر و کار دارند اصلا قابل قبول نیست. عمده ارتباطات محدود به مطالب و محتوایی است که این مراکز و موسسات در فضای مجازی منتشر می کنند. ما باید از تجارب موفق مراکز دیگر ایده‌ها و روش های جدیدی که آن‌ها استفاده می‌کنند مطلع شویم و این اطلاع از طریق ارتباط و تعاملات دوسویه و موثر امکان پذیر است
انحصار در اجرای پیمایش‌ها و داده‌های نظرسنجی
وی به موضوع انحصار در اجرای پیمایش‌ها و محرمانه بودن داده‌ها نیز اشاره کرد و گفت: در کشور، تمایل زیادی برای انحصاری کردن اجرای پیمایش‌ها و محرمانه کردن داده‌های نظرسنجی وجود دارد. حتی دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی تلاش می‌کنند خودشان تحقیقات را طراحی و اجرا کنند و داده‌ها را نیز خودشان استفاده کنند. این امر باعث می‌شود که داده‌ها به‌طور عمومی منتشر نشوند و تحلیل‌های لازم انجام نگیرد. انحصاری‌سازی پیمایش‌ها و داده‌ها، امکان گفت‌وگو درباره نتایج پیمایش‌ها و نظرسنجی‌ها را مختل می‌کند، درحالی که افکار عمومی خود نتیجه گفت‌وگوی آزاد است و نظرسنجی ابزار انعکاس آن.
شیرعلی ادامه داد: میدان تحقیقات افکار عمومی باید آزاد و مستقل باشد و میدان سیاست و قدرت نباید در میدان تحقیقات دست‌اندازی کند و دخالت نماید. مسئولیت حاکمیت باید حمایت از مراکز افکارسنجی باشد که ریشه در دانشگاه‌ها و نهادهای علمی دارند، نه اینکه خودشان انحصار را در اجرای پیمایش‌ها و انتشار داده‌ها به‌دست بگیرند.
نیاز به حمایت بیشتر از مراکز افکارسنجی از سوی دانشگاه
وی به حمایت‌های کم از سوی دانشگاه‌ها از مراکز افکارسنجی نیز اشاره کرد و افزود: علیرغم اینکه نظرسنجی‌ها و پیمایش‌ها وجهه کاربردی به علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی دادند، اما مراکز دانشگاهی حمایت کمی را از این مراکز به عمل می‌آورند. در بسیاری از مواقع، پژوهشگران و مراکز علمی همکاری‌هایی دارند اما حمایتی از سوی دانشگاه‌ها در این زمینه صورت نمی‌گیرد. دانشگاه‌ها بیشتر بر آموزش متمرکز شده‌اند و این خلاء در تحقیقات افکار عمومی احساس می‌شود. باید دانشگاه هم کارکرد و نقش آموزشی خود را ایفا کند و هم به فکر تربیت نیروهای متخصص در حوزه تحقیقات و توسعه این حوزه باشد.
ضرورت تداوم و تکرار منطقی پیمایش‌ها و نظرسنجی‌ها
وی در ادامه تأکید کرد که پیمایش‌های اجتماعی و نظرسنجی‌ها باید به‌صورت منظم و در فواصل زمانی مشخص تکرار شوند. برای رصد تحولات ارزش‌ها و نگرش‌های جامعه، داده‌ها باید به‌طور مرتب تولید و تحلیل شوند. متاسفانه در کشور، این اصل مهم نادیده گرفته شده است و بسیاری از پیمایش‌ها تنها در مواقع خاص و موسمی طراحی و اجرا می‌شوند. نگاه مقطعی و موسمی به پیمایش و نظرسنجی باعث می‌شود روند تغییرات اجتماعی به‌طور دقیق رصد نشود.
حضور مستمر و موثر ایسپا در بزنگاه‌ها
رئیس ایسپا با بیان اینکه مراکز افکارسنجی باید همیشه و در بزنگاه‌های و اتفاقات سیاسی باید حضور موثر و به موقع داشته باشند و افکار عمومی را رصد کنند افزود: ایسپا همواره طی ربع قرن حضور خود در عرصه تحقیقات اجتماعی و نظرسنجی به مثابه سیستم عصبی تلاش کرده در تمامی رویدادها و اتفاقات مهم و سیاسی کشور از جمله انتخابات مجلس شورای اسلامی و انتخابات ریاست جمهوری، اعتراضات سال‌های ۱۳۹۶، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱، وقایع و اتفاقات سال ۱۴۰۳ و انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و تحولات منطقه‌ای حساسیت داشته و نقش خود را در رصد وضعیت افکار عمومی و تحولات ایفا کند.
انتشار منظم داده‌ها و تحلیل آن‌ها
وی در خصوص اهمیت انتشار داده‌ها و تحلیل‌های مربوطه تأکید کرد: پیمایش‌های اجتماعی تنها به سنجش داده‌ها محدود نمی‌شوند. انباشت و تحلیل داده‌ها، به‌همراه انتشار نتایج، پازل نظرسنجی‌ها را تکمیل می‌کنند. اگر داده‌ها منتشر نشوند آن هم به صورت تام و تمام و نه ناقص یا گزینشی، امکان گفتگوی علمی و تحلیل نتایج وجود ندارد و چرخه تحقیقات افکار عمومی و نظرسنجی دچار نقص و اختلال می‌شود.
پیمایش‌های ملی و محدودیت‌های آن
وی به محدودیت‌های پیمایش‌های ملی اشاره کرد و گفت: پیمایش‌های ملی هرچند که مفید هستند و عینیت اجتماعی و دانش را تقویت می‌کنند، اما بسیاری از واقعیت‌ها و مسائل گروه‌های مختلف را نادیده می‌گیرند. در این نوع پیمایش‌ها، صدای صنوف و گروه‌های اجتماعی خاصی مانند کارگران، سالمندان، معلمان، زنان و افراد روستایی، قومیت‌ها و ... کمتر شنیده می‌شوند و به مسائل و مشکلات آن‌ها توجه کمتری می‌شود. بنابراین، باید در کنار پیمایش‌های ملی، به پیمایش‌های موردی و منطقه‌ای نیز توجه کنیم.
نگاه انتقادی به وضعیت موجود
رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران با تأکید بر لزوم توجه بیشتر به تحقیقات افکار عمومی، اظهار داشت: هدف از طرح این مسائل انتقادی، ناامید کردن نیست، بلکه می‌خواهیم که موضوع پیمایش و تحقیقات افکار عمومی مسئله‌مند شود. به نظرم این مسیر در حال رشد و توسعه است و باید به‌طور مستمر به آن توجه شود.» شیرعلی گفت: روشنفکر و سیاست‌مداری موفق و برنده است که ارتباط مستقیم با میدان تحقیقات افکار عمومی و مردم و جامعه داشته باشد، زیرا common sense در بین مردم و در جامعه پیدا می‌شود؛ این جامعه است که خوب و بد را با وجدان جمعی تشخیص می‌دهد و متخصصین و سیاست‌مداران ناگزیرند به جامعه توجه کنند و به آن برگردند.
وی اظهار داشت: امیدوارم مسئولین به نتایج نظرسنجی‌ها و پیمایش‌ها توجه کنند و با جامعه و وجدان جمعی بیشتر همنوایی کنند. در گذشته، مسئله اعتقاد به صحت و اعتبار و کارکرد نظرسنجی‌ها از سوی سیاست‌مداران مطرح بود، اما اکنون اعتقاد کم و بیش وجود دارد. مشکل اصلی در تفسیر و تحلیل نتایج نظرسنجی‌ها است، زیرا بسیاری از نتایج به‌درستی تحلیل نمی‌شوند و گاهی وضعیت افکار عمومی به جنگ روایت‌ها و رسانه‌ها تقلیل می‌یابند، در حالی که این نتایج عقبه اجتماعی دارند و در تحلیل نتایج باید به جامعه رجوع کرد و به‌طور جدی به آن‌ها پرداخت.
انتهای پیام
نظرات