اشکان اشعریون در گفت و گو با ایسنا افزود: یک ویژگی بسیار خاص و منحصربفرد خرس قهوه‌ای متابولیسم آن در زمان خواب زمستانی است. در این شرایط متابولیسم آن‌ها تغییر می‌کند و از شکستن پروتئین‌ها آب جذب می‌کنند که به آن «آب متابولیک» می‌گویند، یعنی بدن آن‌ها بدون نوشیدن آب، این ماده حیاتی را تامین می‌کند. ادرار و مدفوع موقع خواب زمستانی قطع می‌شود. ادرار تقریبا تصفیه می‌شود و به بدن بر می‌گردد بنابراین خرس قهوه‌ای تا چند ماه بدون خوردن و نوشیدن غذا و آب می‌تواند به حیات خود ادامه می‌دهد.
وی درباره رژیم غذایی خرس قهوه‌ای گفت: خرس قهوه‌ای همه‌چیزخوار است و این ویژگی کمتر در گوشتخواران دیده می‌شود. خرس قهوه‌ای می‌تواند از گیاه نیز تغذیه می‌کند. رژیم غذایی این گونه در خیلی از مناطق و فصل‌ها بیشتر گیاهان، میوه‌ها و حتی قارچ‌هاست. خرس قهوه‌ای از حشرات نیز تغذیه می‌کند و گوشت هم می‌خورد و به همین علت تعارض آن با انسان زیاد شود و می‌تواند از بسیاری از فعالیت‌های انسانی مانند کندوداری، باغداری، مزرعه‌داری و حتی دامداری تغذیه کند.
تولد توله‌های خرس قهوه‌ای هنگام خواب زمستانی
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت با بیان اینکه یک ویژگی خرس قهوه‌ای زمان تولد توله‌های آن است، اظهارکرد: آن‌ها هنگام خواب زمستانی مادر متولد می‌شوند و خرس‌های ماده در همان زمان شیر تولید می‌کنند. نوزاد خیلی نارس است و بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ گرم وزن دارد و هنگام خواب زمستانی مادر تغذیه می‌کند. این اتفاق اوایل زمستان می‌افتد، اوایل بهار که توله با مادر از غار خارج می‌شوند، ۲ تا ۳ کیلو وزن دارد و چشمانش باز شده است.
وی ادامه داد: رفتار مادر در زمانی که توله دارد، بسیار تهاجمی است و از توله‌هایش محافظت می‌کند. توله‌ها تا دو سال به مادر وابسته هستند. خیلی از رفتارهای خرس اکتسابی است بنابراین توله‌ای که از مادر جدا شده خیلی از رفتارهایی که توله خرس تا دو سالگی از مادر آموخته است مانند پیدا کردن غذا و نحوه واکنش هنگام خطر را یاد نگرفته است.
اشعریون در ادامه درباره تفاوت‌های خرس قهوه‌ای و خرس بلوچی گفت: بارزترین تفاوت رنگ آن‌هاست که یکی قهوه‌ای و دیگری سیاه است. تفاوت دیگر در جثه آن‌هاست. خرس سیاه دست و پای بلندتری دارد. خرس قهوه‌ای معمولا وزن بیشتری نسبت به خرس سیاه هم سن خود دارد علاوه بر آن خرس سیاه به خواب زمستانی نمی‌رود این درحالیست که خواب زمستانی دوره مهمی از زندگی خرس قهوه‌ای است چراکه رفتار تغذیه‌ای آن تغییر می‌کند و به وزن آن اضافه می‌شود.
وی افزود: زیستگاه خرس قهوه‌ای در البرز و زاگرس در حاشیه استان فارس است اما خرس سیاه را در جنوب و جنوب شرق می‌بینیم یعنی در جنوب کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان دیده می‌شود. این گونه زیستگاه خشن‌تری دارد و می‌تواند با شرایط اقلیمی سخت‌تری سازگار شود. در زیستگاه خرس سیاه، خرس قهوه‌ای نداریم.
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت در ادامه درباره وضعیت جمعیتی خرس قهوه‌ای در ایران گفت: این گونه سرشماری نشده است چراکه جثه آن در طول سال خیلی تغییر می‌کند. وزن آن اوایل بهار و پس از بیدار شدن از خواب زمستانی بسیار کاهش پیدا می‌کند اما در مدت کوتاهی وزن آن بیشتر می‌شود و هرچه به زمان آغاز خواب زمستانی نزدیک می‌شویم، وزن خرس قهوه‌ای بسیار افزایش می‌یابد بنابراین سرشماری از راه مشاهده مستقیم عملی نیست. انگشت‌نگاری ژنتیک روش سرشماری خرس قهوه‌ای است که کار پر زحمت و پرهزینه‌ای است.
میزان جمعیت خرس قهوه‌ای در ایران نگران‌کننده نیست
وی تاکید کرد: بابت جمعیت خرس قهوه‌ای در ایران نگرانی نداریم چون همه‌چیز خوار است و از طیف گسترده‌ای از مواد غذایی استفاده می‌کند و دچار تنگناهای زیستی مثل خرس سیاه نیست اما جمعیت خرس قهوه‌ای در برخی کشورهای اروپایی مانند آلمان و انگلستان به علت توسعه صنعتی از بین رفت. بعد از مدت‌ها و انجام کار حفاظتی جمعیت‌هایی از خرس قهوه‌ای در اروپای شرقی و ایتالیا زیست می‌کنند. جمعیت‌های خوبی از خرس قهوه‌ای در آمریکا و کانادا داریم.
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت اضافه کرد: در کل جمعیت این گونه به‌صورت جهانی در معرض تهدید نیست اما در برخی مناطق تهدید می‌شود. حتی در حوزه زاگرس از بین رفتن جنگل‌های بلوط روی جمعیت خرس قهوه‌ای تاثیر منفی گذاَشته است.
اشعریون با بیان اینکه از شرق به غرب کره زمین جثه خرس قهوه‌ای بزرگ‌تر شده است، توضیح داد: این گونه مختص نیمکره شمالی است و جثه خرس گریزلی یا کودیاک (خرس قهوه‌ای آمریکای شمالی) برزگ‌تر از جمعیت‌های این گونه در سایر مناطق است.
انسان مهم‌ترین عامل تهدیدکننده خرس قهوه‌ای
وی درباره عوامل تهدیدکننده خرس قهوه‌ای گفت: مهم‌ترین عامل تهدید خرس قهوه‌ای، انسان است. قطعه قطعه شدن زیستگاه به علت جاده‌کشی و تبدیل شدن روستا به شهر باعث شده کریدورهای طبیعی زیستگاه خرس قهوه‌ای از بین رود و امکان جابجایی گونه کمتر شود. گسترش حضور انسان در زیستگاه طبیعی خرس باعث مواجهه انسان و خرس شده است البته انسان و خرس به‌صورت تاریخی به علت شباهت بسیار زیاد منابع غذایی مورد استفاده آن‌ها همیشه تعارض داشته‌اند ولی الان می‌بینیم خرس وارد باغ می‌شود و به درخت میوه، کندوی عسل و دام آسیب می‌زند. در نتیجه برخی جاها انسان برای حفظ محصولات خود در صدد حذف خرس برآمد می‌آید.
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت افزود: خیلی کم اتفاق می‌افتد که خرس برای پوست و گوشت آن شکار شود بلکه به علت آسیب رسیدن به محصولات کشته می‌شوند و برای این کار از تله سیمی، شلیک یا سم استفاده می‌شود بنابراین انسان اصلی ترین تهدید برای حیات خرس است.
وی با بیان اینکه میزان تعارض خرس قهوه‌ای با جامعه محلی در برخی فصل‌ها بیشتر است، گفت: کاهش بارندگی باعث کمتر شدن رشد گیاهان میوه‌دار می‌شود. گاهی اوقات گیاهان به علت سرما و بی‌بارشی از بین می‌روند، هرچه قدر در محیط طبیعی غذا کمتر شود، این گونه به مراکز تمرکز انسان نزدیک‌تر و در نتیجه موجب افزایش می‌شود.
راه‌های کاهش تعارض میان انسان و خرس قهوه‌ای
اشعریون درباره راهکارهای کاهش تعارض بین انسان و خرس اظهارکرد: در حال حاضر از چند روش در دنیا برای این کار استفاده می‌شود. تله‌های صدادار یکی از این روش‌هاست که با نزدیک شدن گونه، صدایی مانند شلیک تیر را تولید می‌کند. این روش خیلی جالبی نیست به‌ویژه در مناطقی که با منطقه طبیعی هم مرز هستند چون باعث ایجاد استرس در کل گونه‌های منطقه می‌شود.
وی درباره روش استفاده شده در آمریکا گفت: روشی در این کشور با موفقیت آزمایش شد. سگ‌ها را در این روش آموزش دادند تا با استشمام بوی خرس، انسان‌ها را خبر می‌کردند. انسان با سر و صدا و روشن کردن چراغ این گونه را فراری می‌داد. این کار در پارک ملی « یِلو اِستون» موثر بود.
این عضو کمیته متخصصان خرس قهوه‌ای اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت با بیان اینکه پرکاربردترین شیوه برای رفع تعارض انسان و خرس استفاده از فنس الکتریک است، اظهارکرد: از این شیوه در خیلی از نقاط استفاده شده است. خرس قهوه‌ای در ایران ایده‌ای برای حمله به انسان و استفاده از آن به عنوان غذا را ندارد و معمولا آسیبی از طرف خرس به انسان گزارش نشده است و حتی از انسان فرار می‌کند اما در کانادا و آمریکا که خرس‌ها به انسان حمله‌ور می‌شوند، فنس الکتریک خیلی استفاده می‌شوند. افراد حتی اسپری فلفل و اسپری مخصوص دور کردن خرس همراه خود دارند و برای کمپیینگ دور چادر فنس قابل حمل نصب می‌کنند تا در امان باشند.
اشعریون در پایان گفت: شیوه فنس الکتریک را در ایران امتحان و آن را ایرانیزه کرده‌ایم به‌گونه‌ای که به‌صورت پایلوت در چند باغ مازندران با همکاری یک موسسه خصوصی نصب شده است و دور کندو هم آن را امتحان کرده‌این. امیدواریم در صورت موثر بودن این فنس‌ها و اخذ تایید از سازمان محیط زیست به عنوان روش‌های رفع تعارض، وزارت جهاد کشاورزی کشاورزان را برای نصب این فنس‌ها حمایت کند تا هم محصولات سالم بمانند و هم این گونه موثر برای محیط زیست آسیب نبیند.
انتهای پیام
نظرات