شانزدهم مرداد، سالروز تأسیس نهادی است که با هدفی فراتر از آموزش رسمی، قدم در عرصه توسعه علمی و فرهنگی کشور گذاشت؛ نهادی که نام «جهاد» را با خود یدک می‌کشد، نه صرفاً به‌عنوان نشانه‌ای از تلاش، بلکه به‌مثابه نمادی از پیوند میان دانش نظری، عمل تخصصی و تعهد ملی. جهاد دانشگاهی در دهه‌های اخیر در بزنگاه‌های مهم علمی و مهارتی کشور نقشی ایفا کرده که هنوز در بسیاری از محافل دانشگاهی و صنعتی، جایگزینی برای آن نیافته‌ایم.
یکی از مهم‌ترین میدان‌های اثرگذاری جهاد دانشگاهی، تربیت نیروی انسانی مهارتی و متخصص بوده است؛ مأموریتی که ریشه در اساسنامه‌اش دارد و در عمل، در قالب مراکز آموزش علمی‌کاربردی این نهاد در سراسر کشور شکل گرفته است. این مراکز، نه بر مبنای مدرک‌گرایی، بلکه بر پایه نیاز بازار کار، دوره‌هایی را طراحی و اجرا کرده‌اند که خروجی آن، دانش‌آموختگانی با قابلیت جذب سریع در محیط‌های کاری واقعی بوده است.
به‌ویژه در استان‌هایی مانند اصفهان که قلب تپنده صنعت و فناوری محسوب می‌شود، عملکرد جهاد دانشگاهی در تربیت تکنیسین‌ها و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات، نرم‌افزار و صنعت، نقشی جدی در تأمین منابع انسانی کارآمد برای صنایع داشته است. هرچند چالش‌هایی چون محدودیت‌های قانونی و نگاه صرفاً اقتصادی در برهه‌هایی از حرکت این نهاد کاسته‌اند، اما تجربه‌های موفق جهاد دانشگاهی در اجرای آموزش‌های کوتاه‌مدت، چابک و تخصصی، گواهی است بر ظرفیت عظیم این نهاد در پاسخ به نیازهای مهارتی کشور.
در روزگار پیچیده کنونی که آموزش عالی بیش از هر زمان دیگری با بحران مهارت‌گریزی و اشتغال‌ناپذیری دانش‌آموختگان مواجه است، بازاندیشی در جایگاه جهاد دانشگاهی به‌عنوان بازوی توانمند نظام مهارتی کشور، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اگر نهادهایی همچون جهاد و دانشگاه علمی‌کاربردی بتوانند با نگاه هم‌افزا، نه رقابت‌محور، به تربیت نیروی انسانی بپردازند، آن‌گاه می‌توان امید داشت که آموزش در ایران، بار دیگر با نیازهای واقعی جامعه و بازار کار پیوندی عمیق برقرار کند.
جهاد دانشگاهی، اگر در مسیر اصیل خود باقی بماند، نه‌تنها تکرار گذشته‌ای موفق خواهد بود، بلکه می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای آینده‌ای توانمند و مهارت‌محور بگشاید.
غلامرضا مالکی، رئیس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی استان اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برای تحلیل نقش جهاد دانشگاهی در تربیت نیروی انسانی مهارتی، ابتدا به اساسنامه این نهاد علمی فرهنگی مراجعه می‌کنم؛ چراکه در متن صریح اساسنامه جهاد دانشگاهی، به دو مأموریت مهم اشاره شده است؛ نخست، همکاری در اجرای دوره‌های علمی‌کاربردی و دوم، مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی. همین دو بند مبنای شکل‌گیری مراکز آموزش علمی‌کاربردی وابسته به جهاد دانشگاهی در اغلب استان‌های کشور بوده است.
وی افزود: یکی از مزیت‌های شاخص این مراکز، برخورداری از سبقه تخصصی آن‌ها در اجرای آموزش‌ها بود. در بررسی اجمالی بنده از عملکرد این مراکز در چند استان، از جمله استان اصفهان، ملاحظه شد که عمدتاً رشته‌ها و دوره‌های آموزشی متناسب با نیاز بازار کار طراحی و اجرا شده‌اند. در استان اصفهان، به‌ویژه در یک دهه اخیر، تمرکز این دوره‌ها بر حوزه صنعت و فناوری اطلاعات بوده است؛ به‌نحوی که بیش از ۸۰ درصد رشته‌ها در حوزه نرم‌افزار و IT قرار داشتند. این آموزش‌ها با محوریت تخصص، در جهاد دانشگاهی پیش می‌رفت و اگرچه در سال‌های اخیر پذیرش دانشجو در این مراکز متوقف شد، اما در همین بازه ده‌ساله، بیش از هزار نفر در مقاطع کاردانی و کارشناسی از این مراکز فارغ‌التحصیل شدند و خوشبختانه عمده آنان نیز جذب بازار کار شده‌اند که این امر نشان از کیفیت و اثربخشی آموزش‌های ارائه‌شده دارد، البته همکاری دانشگاه جامع علمی‌کاربردی با جهاد دانشگاهی در گذر زمان با فراز و فرودهایی همراه بوده است.
رئیس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی استان اصفهان ادامه داد: نقطه اوج این همکاری را می‌توان در ۱۴۰۰ دانست، اما در همان سال، شورای اداری مصوبه‌ای را به تصویب رساند مبنی بر اینکه مراکز وابسته به جهاد دانشگاهی، هلال احمر و شهرداری‌ها مجاز به اجرای دوره‌های آموزش مقطع‌دار علمی‌کاربردی نباشند. با اینکه مجموعه‌هایی همچون هلال احمر و شهرداری‌ها تلاش‌هایی برای بازگشت به این عرصه انجام دادند، اما مدیر وقت جهاد دانشگاهی نه تنها با این مصوبه مخالفتی نکرد، بلکه از آن استقبال کرد و به تعبیری، این امر استارت انحلال تدریجی مراکز علمی‌کاربردی جهاد در استان‌ها را رقم زد.
مالکی اضافه کرد: با این حال در دوره جدید مدیریت جهاد دانشگاهی، رویکرد مثبتی نسبت به ازسرگیری آموزش‌های علمی‌کاربردی مشاهده می‌شود. با توجه به غیردولتی بودن جهاد دانشگاهی که خود نقطه تمایز و امتیاز محسوب می‌شود، هم دانشگاه علمی‌کاربردی و هم جهاد دانشگاهی در حال پیگیری احیای همکاری‌ها هستند. اگر مراکز علمی‌کاربردی جهاد دانشگاهی مجدداً در کنار سایر مراکز فعال شوند، می‌توان به تحقق آموزش‌های تخصصی، پویا و اثرگذار امید بست. در مجموع، آموزش‌های ارائه‌شده توسط جهاد دانشگاهی، آموزش‌هایی مطلوب و مبتنی بر رضایت علمی و مهارتی دانش‌آموختگان بوده‌اند، بنابراین اگر قرار باشد این همکاری‌ها تداوم یابد، ضروری است که آفات گذشته شناسایی و مدیریت شوند.
وی اظهار کرد: یکی از آسیب‌ها زمانی شکل گرفت که اقتصاد آموزش در ساختار جهاد دانشگاهی بر سایر جنبه‌ها غلبه پیدا کرد. طبیعی است که این نهاد غیردولتی تلاش دارد اتکای خود به بودجه‌های دولتی را کاهش دهد و براساس محاسبات هزینه‌فایده حرکت کند، اما اگر این نگاه اقتصادی جایگزین مأموریت‌های علمی و فرهنگی شود، ممکن است بر کیفیت آموزش‌های مهارتی نیز تأثیر منفی بگذارد.
رئیس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی استان اصفهان گفت: به استناد همان اساسنامه، علاوه بر اجرای دوره‌های علمی‌کاربردی، ساماندهی نظام هدایت شغلی و توانمندسازی دانش‌آموختگان، ارتقای فرهنگ کارآفرینی و فراهم‌کردن زمینه‌های اشتغال نیز در زمره‌ی وظایف محوله به جهاد دانشگاهی در نقشه جامع علمی کشور است. تحقق این اهداف بدون مشارکت فعال در نظام آموزش مهارتی ممکن نخواهد بود. از سوی دیگر، دانشگاه جامع علمی‌کاربردی با در اختیار داشتن مراکزی که در محیط واقعی کار فعالیت دارند، نقش مکملی بسیار مهم در این مسیر ایفا می‌کند.
مالکی افزود: وقتی گفته می‌شود ۷۰ درصد آموزش‌ها به‌صورت عملی است، این بدان معناست که دانشجو در محیط واقعی، مهارت می‌آموزد و آمادگی ورود به بازار کار را پیدا می‌کند. اگر این هم‌افزایی میان جهاد دانشگاهی و دانشگاه علمی‌کاربردی نهادینه شود، بی‌شک فارغ‌التحصیلان ما مهارت‌مندتر و مورد اقبال بیشتری در بازار کار خواهند بود.
وی گفت: در سال‌های اخیر، طرحی با عنوان «طرح آباد» در هیئت وزیران به تصویب رسید که مأموریت توانمندسازی و آموزش مهارتی دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها را متناسب با نیاز بازار کار به دانشگاه علمی‌کاربردی واگذار کرد. در این مسیر، جهاد دانشگاهی اگر ظرفیت‌های خود را به اشتراک بگذارد، می‌تواند کمک بزرگی به تحقق اهداف این طرح کند. آمارها نیز گویای واقعیت‌اند.
رئیس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی استان اصفهان ادامه داد: متأسفانه نرخ بیکاری در میان دانش‌آموختگان دانشگاهی بیش از نرخ بیکاری در میان افراد فاقد تحصیلات عالی است. بررسی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در یک بازه‌ی ده‌ساله نشان داد که تنها برخی زیرنظام‌های آموزش عالی، از جمله دانشگاه فرهنگیان (به دلیل تضمین اشتغال) و دانشگاه علمی‌کاربردی، در زمینه‌ی اشتغال‌پذیری دانش‌آموختگان عملکرد قابل قبولی داشته‌اند.
مالکی اضافه کرد: مرکز جهاد دانشگاهی استان اصفهان نیز، بر پایه همین ظرفیت‌ها، توانسته در سال‌های گذشته بیش از ۱۰ هزار نفر نیروی متخصص، عمدتاً در حوزه IT و نرم‌افزار، وارد بازار کار کند، همچنین جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش‌های کوتاه‌مدت نیز بسیار چابک عمل کرده است. در مواردی، دوره‌هایی تخصصی برای صنوف خاص در محله‌های مشخص از شهر اصفهان طراحی و اجرا شده‌اند. این چابکی، یکی از مزیت‌های اصلی جهاد دانشگاهی در پاسخ به نیازهای محلی بازار کار است، اما تأکید می‌کنم که اگر جهاد دانشگاهی بخواهد در مسیر توسعه آموزش‌های مهارتی و تخصصی گام مؤثر بردارد، باید به جای نگاه صرفاً اقتصادی، رویکرد مأموریت‌گرای خود را احیا کند، همچنین لازم است که سایر نهادهای ذی‌ربط از جمله سازمان فنی‌وحرفه‌ای و دانشگاه ملی مهارت نیز در این مسیر مشارکت فعال داشته باشند. مجموعه‌هایی که بر اساس قانون، موظف به ارائه آموزش‌های مهارتی هستند.
وی اظهار کرد: اگر نگاه‌ها از رقابت به تعامل و هم‌افزایی تغییر یابد و اگر ساختارها به‌جای تمرکز بر جذب دانشجو، بر ارتقای کیفیت آموزشی و مهارتی تمرکز کنند، می‌توان انتظار داشت که دغدغه‌های خانواده‌ها و جوانان در زمینه‌ی اشتغال کاهش یابد و آثار این هم‌افزایی در بازار کار به‌وضوح نمایان شود.
رئیس دانشگاه جامع علمی‌کاربردی استان اصفهان گفت: امید است جهاد دانشگاهی و دانشگاه علمی‌کاربردی، با بهره‌گیری از چابکی و توانمندی‌های خود در بخش غیردولتی، بیش از پیش در مسیر تأمین نیازهای مهارتی و اشتغال‌پذیری استان نقش‌آفرینی کنند.
انتهای پیام
نظرات